Mỹ tính kế chấm dứt phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc

Thượng Nghị sĩ Ted Cruz đang có kế hoạch công bố dự luật vào ngày 12/5 (giờ Mỹ) với nội dung hướng đến việc chấm dứt sự phụ thuộc của Mỹ vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc.

Đất hiếm là nhóm 17 nguyên tố kim loại có trữ lượng khá lớn trong vỏ trái đất nhưng lại không tập trung tại một khu vực và rất khó tách khỏi các hợp chất tự nhiên. Theo tờ The Guardian, quá trình sản xuất 1 tấn đất hiếm sản sinh ra tới 2.000 tấn chất thải độc hại.

Ngoài Trung Quốc, các quốc gia như Brazil, Việt Nam, Ấn Độ, Nga cũng có trữ lượng đất hiếm đáng kể. Tuy nhiên chỉ Trung Quốc mới sẵn sàng sản xuất đất hiếm trên qui mô lớn.

Sau khi Mỹ đóng cửa mỏ đất hiếm chủ lực ở Mountain Pass (bang California), Trung Quốc chi phối tới 80% sản lượng đất hiếm toàn thế giới.

Đất hiếm là nguyên liệu thiết yếu trong sản xuất hàng tiêu dùng điện tử, xe điện, máy bay tiêm kích quân đội …

Theo Bloomberg, dự luật mà Thượng Nghị sĩ Đảng Cộng hòa Ted Cruz chuẩn bị công bố là một phần trong nỗ lực của Quốc hội Mỹ nhằm chuyển chuỗi cung ứng từ Trung Quốc về Mỹ, đặc biệt là với những ngành thiết yếu với an ninh quốc phòng.  

"Trung Quốc từng đe dọa sẽ cắt đứt nguồn cung thuốc chữa bệnh cứu người từ Trung Quốc đến Mỹ. Tương tự, Trung Quốc cũng có thể dừng cung cấp các nguyên liệu đất hiếm và đe dọa nghiêm trọng tới an ninh quốc gia Mỹ", ông Cruz nói.

"Dự luật này sẽ giúp thiết lập một chuỗi cung ứng nguyên tố đất hiếm và khoáng sản quan trọng tại Mỹ, đảm bảo rằng Trung Quốc sẽ không thể đe dọa nước Mỹ".

Dự luật của ông Ted Cruz dự kiến sẽ tạo ra các ưu đãi thuế cho những doanh nghiệp muốn mua đất hiếm từ nhà sản xuất trong nước Mỹ. Dự luật cũng sẽ yêu cầu Bộ Quốc phòng Mỹ sử dụng đất hiếm trong nước và cấp tiền cho các chương trình thử nghiệm nhằm mở rộng ngành công nghiệp đất hiếm tại Mỹ.

Kế hoạch này cũng là một trong số những đòn trả đũa Trung Quốc sau khi nhiều thành viên Đảng Cộng hòa – bao gồm Tổng thống Trump – cáo buộc Trung Quốc đã che đậy thông tin để cho COVID-19 lây lan ra khắp thế giới.

Hiện nay, đại dịch này đã làm cho ít nhất 282.000 người thiệt mạng trên khắp thế giới, riêng ở Mỹ đã có hơn 80.000 người chết.

Trước đó, Ted Cruz và các nghị sĩ Đảng Cộng hòa khác đã công bố các dự luật để dừng sự phụ thuộc của Mỹ vào nguồn cung dược phẩm và trang thiết bị y tế Trung Quốc.

Những nghị sĩ này còn ủng hộ việc công dân Mỹ kiện Trung Quốc vì những thiệt hại mà COVID-19 gây ra, đồng thời kêu gọi đóng cửa các chợ động vật hoang dã ở Trung Quốc – nơi có thể là điểm khởi phát dịch bệnh.

Một số thành viên quốc hội Mỹ từ nhiều năm qua đã lên kế hoạch hạn chế sự phụ thuộc vào đất hiếm của Trung Quốc, đặc biệt là sau khi Trung Quốc dừng xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản khi hai nước tranh chấp chủ quyền biển đảo năm 2010.

Việc Trung Quốc dùng đất hiếm làm vũ khí trong tranh chấp địa chính trị đã khiến cho giá của loại khoáng sản này tăng vọt trên toàn thế giới và làm nhiều quốc gia nhập khẩu lo ngại.

Tháng 5/2019 khi chiến tranh thương mại Mỹ-Trung leo thang, Chủ tịch Tập Cận Bình đã công khai đến thăm một nhà máy sản xuất đất hiếm, khiến nhiều người lo ngại Trung Quốc có thể sử dụng lại quân bài chiến lược này để giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế Mỹ.

Mỹ từng là một nhà sản xuất đất hiếm lớn trên thế giới nhưng đã đánh mất ngôi đầu khi Trung Quốc vươn lên nhờ lợi thế giá rẻ vào giữa thập nhiên 1980. Theo Ted Cruz và nhiều nghị sĩ Mỹ khác, ngành công nghiệp đất hiếm của Trung Quốc phát triển mạnh và chèn ép đất hiếm Mỹ là nhờ vào trợ cấp của nhà nước.