Liệu thịt xiên nướng vỉa hè có đủ sức cứu nền kinh tế Trung Quốc?

Theo CNN, khi nền kinh tế Trung Quốc điêu đứng bởi đại dịch vào năm 2020, Thủ tướng khi đó là ông Lý Khắc Cường từng đưa ra ý tưởng tạo thêm việc làm bằng cách khuyến khích người dân mở các quầy hàng rong trên khắp cả nước.

Ý tưởng này nhanh chóng bị bác bỏ với lý do “mất vệ sinh và thiếu văn minh”. Tuy nhiên, chỉ ba năm sau, “nền kinh tế hàng rong” đã quay trở lại.

Nhiều thành phố đã dỡ bỏ lệnh cấm bán hàng rong cũng như khuyến khích thanh niên thất nghiệp mở các quầy hàng ngoài trời như một cách để hồi sinh nền kinh tế và thúc đẩy việc làm.

Tuần trước, Thẩm Quyến, thành phố giàu có thứ ba và là trung tâm công nghệ cao của Trung Quốc, đã thông báo sẽ dỡ bỏ lệnh cấm đối với những người bán hàng rong, cho phép họ hoạt động từ đầu tháng 9 tại một số khu vực được chỉ định.

Trong năm nay, Thẩm Quyến cùng với những thành phố lớn khác như Thượng Hải, Hàng Châu và Bắc Kinh đã nới lỏng biện pháp hạn chế hoạt động bán hàng rong. Chính quyền thành phố đang khuyến khích người dân dựng quầy hàng hoặc xe đẩy ở một số khu vực nhất định để bán đặc sản địa phương, đồ ăn nhẹ, quần áo hoặc đồ chơi.

Một số nhà phân tích coi sự nới lỏng hiện tại là một giải pháp tuyệt vọng của Bắc Kinh vì tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị đã tăng đến mức đáng lo ngại, đặc biệt trong nhóm người trẻ tuổi. 

Ông Steve Tsang, Giám đốc Viện Trung Quốc SOAS tại Đại học SOAS, cho biết: “Có vẻ như Bắc Kinh không thể tìm ra cách nào để tạo việc làm và duy trì sự ổn định tốt hơn là khuyến khích những người trẻ bán hàng rong”.

“Đối với những người lao động hoặc sinh viên mới tốt nghiệp, có kỹ năng cho thời đại kỹ thuật số, việc bán hàng rong trên phố là dấu hiệu của sự tuyệt vọng hơn là tư duy sáng tạo”, ông nói.

Tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị đối với người trong độ tuổi từ 16 đến 24 của Trung Quốc đã đạt 20,4% vào tháng 4, mức cao nhất được ghi nhận.

Con số này đồng nghĩa với hơn chục triệu thanh niên đang thất nghiệp ở các thành phố và thị trấn. Tỷ lệ này có thể sẽ tăng hơn nữa, vì khoảng 11,6 triệu sinh viên đại học dự kiến sẽ tốt nghiệp trong năm nay.

Thành công của Truy Bác

Sau khi một thành phố công nghiệp ít ai biết đến dỡ bỏ các hạn chế và thu hút được khách du lịch, những thành phố khác đã nhanh chóng học theo. 

Truy Bác, nằm ở phía đông tỉnh Sơn Đông, hiện là điểm du lịch nóng nhất của Trung Quốc. Mức độ nổi tiếng của thành phố này tăng tiến vào tháng 3, sau khi những video về món thịt nướng rẻ tiền tại đây được lan truyền trên mạng xã hội.

Những xiên thịt nướng này được làm nóng trên bếp than, ăn kèm với bánh mì dẹt và tỏi tây trồng tại địa phương. Bên cạnh những bữa ăn với giá chỉ 30 nhân dân tệ, thành phố còn nổi tiếng về lòng hiếu khách.

Cô Jiang Yaru, một người dân địa phương Truy Bác hiện đang làm việc tại Thượng Hải, cho biết: “Đồ ăn rất rẻ”. Cô đã về nhà trong kỳ nghỉ vừa qua chỉ để “nếm thử món thịt nướng và tham gia cuộc vui”. Những nhà hàng thịt xiên nước cô ghé thăm đều chật kín khách, trong đó có nhiều bạn trẻ. 

Du khách đổ xô đến Truy Bác, nơi được mệnh danh là thủ phủ thịt nướng ngoài trời của Trung Quốc, nhiều đến nỗi ngay cả các cơ quan du lịch địa phương phải kêu gọi du khách tìm đến nơi khác.

Nhờ cơn sốt du lịch, đô thị công nghiệp này ghi nhận mức tăng trưởng GDP 4,7% trong quý đầu tiên chủ yếu đến từ bán lẻ, du lịch và ăn uống. Tiêu dùng tăng 11% trong quý I, đảo ngược xu hướng giảm 2% trong hai tháng đầu năm. Một số chính quyền đã cử quan chức đến Truy Bác để học hỏi và cố gắng nhân rộng thành công. 

Vậy, liệu “nền kinh tế hàng rong” có thể giúp kinh tế Trung Quốc chuyển sang mô hình tăng trưởng do người tiêu dùng dẫn dắt hay không?

Ông Tsang nhận định: “Đối với tôi, có vẻ như Truy Bác đã biến nguy thành cơ. Thành công của thành phố này phản ánh hiệu quả của ‘sự mới lạ', nhưng cũng là dấu hiệu cho thấy mọi người đang cảm thấy nghèo hơn”.

“Có ai thực sự thích thức ăn đường phố hơn nhà hàng sao Michelin nếu có đủ khả năng chi trả hay không? Một số thì có, nhưng hầu hết sẽ thích [nhà hàng Michelin hơn]”, ông nói.

Không thể cứu nền kinh tế chỉ bằng gánh hàng rong

Sự thành công của Truy Bác cho thấy người tiêu dùng Trung Quốc muốn đi du lịch và tận hưởng những trải nghiệm mới mẻ, nhưng cũng đang chi tiêu cẩn thận khi sự phục hồi kinh tế có vẻ không ổn định.

“Hiện tượng Truy Bác là sự kết hợp giữa FOMO (sợ bị bỏ lỡ) của các thành phố và áp lực từ trên xuống nhằm giải quyết tình trạng thất nghiệp và nỗi bất an của thanh niên”, ông Craig Singleton, nhà nghiên cứu cấp cao của Quỹ bảo vệ các nền dân chủ (FDD), cho hay.

Nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt với một loạt thách thức ngày càng lớn. Thị trường nhà ở đang rơi vào thời kỳ suy thoái tồi tệ nhất từng ghi nhận. Niềm tin kinh doanh cũng giảm mạnh sau khi hàng loạt các tập đoàn trong ngành công nghệ, giáo dục điêu đứng vì các quy định của chính phủ.

Doanh nghiệp toàn cầu cũng lo lắng vì những vụ bắt bớ tại các công ty tư vấn gần đây. Đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc đã sụt giảm. Đồng thời, quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, dẫn đến căng thẳng leo thang trong lĩnh vực công nghệ và đầu tư.

Triển vọng kinh tế xấu đi khiến Bắc Kinh phải thay đổi thái độ với các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn đóng góp 60% GDP và 80% việc làm cho đất nước. Truyền thông nhà nước gần đây đã đăng tải những câu chuyện về cách một số doanh nhân trẻ tuổi trở nên giàu có nhờ mở các quầy hàng ở chợ đêm, kêu gọi thanh niên thất nghiệp đi bán hàng rong.

“Có vẻ Bắc Kinh đang hy vọng [...] xu hướng kinh doanh quy mô nhỏ có thể đẩy lùi làn sóng hoài nghi ngày càng gia tăng của những sinh viên đã tốt nghiệp mà không có việc làm”, ông Alex Capri, giảng viên cao cấp tại Trường kinh doanh NUS, cho biết.

Ông Tsang củaViện Trung Quốc SOAS cho rằng, thương mại phi chính thức có thể tạm thời làm giảm tỷ lệ thất nghiệp và giúp những người dân đang cảm thấy nghèo đi có được động lực, nhưng “sẽ không cứu được nền kinh tế Trung Quốc”.