Khối nợ hơn 2.000 tỷ USD đè nặng lên các địa phương Trung Quốc

Theo Bloomberg, chính quyền 31 tỉnh của Trung Quốc đã phát hành lượng trái phiếu gần với mức rủi ro được Bộ Tài chính quy định là 120% thu nhập. Vượt qua ranh giới này đồng nghĩa với việc các chính quyền có thể phải đối mặt với nhiều rào cản pháp lý hơn khi vay vốn, cản trợ khả năng tăng trưởng kinh tế.

Các chính quyền này cũng sẽ phải chi trả gần 15.000 tỷ nhân dân tệ (2.100 tỷ USD), tương đương 40% các khoản nợ, trong 5 năm tới.

Việc chính quyền tỉnh vỡ nợ là điều rất khó xảy ra. Tuy vậy, các tỉnh sẽ gặp khó khăn trong việc trả nợ. Ngày càng có nhiều trái phiếu được bán ra để lấy tiền trả nợ cho trái phiếu sắp đáo hạn, thay vì dùng để tài trợ cho các khoản chi tiêu mới, gây ảnh hưởng tới tăng trưởng đầu tư.

Một nguyên nhân chính khiến chính quyền địa phương bị siết chặt tài chính là cuộc khủng hoảng bất động sản. Trước khi thị trường nhà đất đi xuống, doanh thu từ bán đất từng đóng góp 30% cho thu nhập địa phương. 

Đồng thời, chính quyền cũng phải tung ra các đợt cắt giảm thuế trị giá hàng nghìn tỷ nhân dân tệ để giúp đỡ doanh nghiệp trong những năm qua.

Bắc Kinh gần đây đã lần đầu tiên thừa nhận những lo ngại về rủi ro trả nợ trái phiếu của chính quyền địa phương, và thúc giục trung tâm công nghệ Thẩm Quyến xem xét thành lập quỹ dự phòng. 

Trong một cuộc họp vào tháng 10 của Quốc hội Trung Quốc, một số đại biểu đã cảnh báo về nguy cơ “khó trả đúng hạn” đối với các khoản nợ của chính quyền địa phương, dự kiến đáo hạn vào năm tới. Các đại biểu này kêu gọi sớm lập kế hoạch dự phòng.

Chia sẻ gánh nặng

Chuyên gia kinh tế Ding Shuang tại Standard Chartered nói rằng Bắc Kinh nên chịu thêm gánh nặng nợ bằng cách vay nhiều hơn. Ông Yu Yongding, cựu cố vấn ngân hàng trung ương Trung Quốc, và các nhà kinh tế khác cũng đưa ra quan điểm tương tự, khuyên Bắc Kinh bán thêm nợ, đặc biệt là trái phiếu để đầu tư vào cơ sở hạ tầng.

Ông Ding nói: “Bắc Kinh chứ không phải các địa phương, nên tạo thêm đòn bẩy. Tài chính tại các tỉnh đã khá yếu trong vài năm qua”.

Trước năm 2020, tỷ lệ nợ/thu nhập của chính quyền địa phương khá ổn định. Tuy vậy, đại dịch COVID đã đẩy chi tiêu của chính quyền địa phương lên cao. Theo tính toán của Bloomberg, tỷ lệ này đã tăng lên 118% tính đến cuối tháng 9/2022, từ mức 83% của năm 2019.

Ngược lại, doanh thu của chính quyền địa phương đã suy yếu đáng kể, phần lớn là do giá bất động sản và doanh số bán đất sụt giảm. Mức tăng tổng thu nhập của địa phương giảm xuống chỉ còn 2,5% vào năm 2021, so với 7,1% vào 2019, hay mức tăng trưởng hai con số trong hai năm trước đó.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, để đưa tổng các khoản vay xuống dưới ngưỡng cho phép, những khu vực có rủi ro phải hạn chế quy mô đầu tư, cắt giảm chi tiêu công và thanh lý tài sản. Một số tỉnh, chẳng hạn như An Huy ở miền trung Trung Quốc, đã phải cấm những lĩnh vực rủi ro vay thêm nợ mới.

Phần tăng trưởng nhanh nhất trong tổng nợ của các tỉnh là trái phiếu đặc biệt, được huy động để tài trợ cho đầu tư cơ sở hạ tầng, giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Gần 11.000 tỷ nhân dân tệ trái phiếu đặc biệt mới đã được phát hành kể từ năm 2020, cao hơn gấp đôi so với lượng đã bán trong 5 năm kể từ năm 2015, khi chính quyền địa phương lần đầu tiên được phép tự phát hành trái phiếu. Trong năm 2023, chính quyền địa phương sẽ phải trả 3.650 tỷ nhân dân tệ trái phiếu đáo hạn.

Ngay cả việc thanh toán lãi cũng đang trở nên khó khăn. Chi phí thanh toán lãi cho trái phiếu đặc biệt là 479 tỷ nhân dân tệ trong 9 tháng đầu năm, tương đương 6,2% chi tiêu trong ngân sách quỹ chính phủ.

Khi chi phí thanh toán lãi đạt 10%, chính quyền địa phương sẽ buộc phải tái cấu trúc tài chính, bao gồm thắt chặt hầu bao, ngừng tuyển dụng.

Nếu Bắc Kinh muốn phát hành thêm trái phiếu chung để tài trợ các dự án cơ sở hạ tầng, thì mức thâm hụt tài chính có thể sẽ tăng vọt từ khoảng 3% GDP hiện tại. Chuyên gia kinh tế Ding Shuang của ngân hàng Standard Chartered ước tính thâm hụt ngân sách sẽ đạt 7,3% GDP trong năm nay nếu tính cả trái phiếu địa phương đặc biệt. Ông cho rằng tỷ lệ này là không bền vững.