Hãng dược đau đầu với bài toán định giá thuốc thời COVID-19: Làm sao tìm được điểm cân bằng giữa lợi nhuận và mạng người?

Gilead Science là một công ty dược phẩm sinh học của Mỹ chuyên phát triển và thương mại hóa các loại thuốc. Hãng dược phẩm này đã phát triển thành công nhiều loại thuốc hỗ trợ điều trị những căn bệnh hiểm nghèo như HIV/AIDS, viêm gan, ung thư, bệnh tim mạch và các bệnh về đường hô hấp.

Hồi năm 2013, cái tên Gilead Science bỗng nhiên "nổi như cồn" sau khi bán ra một loại thuốc chữa viêm gan C với giá 1.000 USD/viên. 

Theo Reuters, mặc dù loại thuốc này có công hiệu hơn hẳn nhiều liệu trình chữa trị viêm gan C đắt đỏ lúc bấy giờ, công chúng Mỹ vẫn cảm thấy vô cùng tức giận. Sự chỉ trích của người dân đã làm dấy lên cuộc tranh luận trên khắp cả nước về việc định giá hợp lí các loại thuốc theo đơn - tình huống mà ngành dược phẩm luôn cố gắng né tránh.

Một lần nữa, Gilead lại trở thành tâm điểm của sự chú ý sau khi dữ liệu cho thấy rằng thuốc remdesivir của hãng này giúp rút ngắn thời gian nhập viện của bệnh nhân nhiễm COVID-19. Nước Mỹ cũng đã phê duyệt sử dụng khẩn cấp thuốc remdesivir trong điều trị COVID-19

Các nhà phân tích Phố Wall cho biết remdesivir có thể giúp mang lại cho Gilead 750 triệu USD doanh thu vào năm tới. Nếu đại dịch COVID-19 kéo dài đến tận 2022, Gilead sẽ kiếm thêm được 1,1 tỉ USD.

Nhưng Gilead, cũng như nhiều nhà sản xuất thuốc khác, sẽ phải né tránh tiếng xấu là lợi dụng cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu để mưu cầu lợi nhuận.

Ông Ed Schoonveld, chuyên gia định giá thuốc tại Công ty tư vấn ZS Associates cho biết: "Đây là cơ hội cực kì to lớn đối với các nhà sản xuất thuốc. Giá thuốc là vấn đề khiến nhiều người quan tâm, đa số có cái nhìn tiêu cực".

Công chúng Mỹ đã chứng kiến không ít trường hợp giá các loại thuốc chữa trị bệnh hiểm nghèo bị đẩy lên cao chót vót. Hồi năm 2015, Martin Shkreli - CEO của Turing Pharmaceuticals đã nâng giá một loại thuốc điều trị HIV lên gấp 56 lần, từ 13,5 USD/viên lên thành 750 USD/viên, chỉ sau một đêm duy nhất. Hành động này đã khiến cơ quan điều tra để mắt đến Shkreli, kết quả là CEO này bị kết án tù vì tội lừa dối nhà đầu tư.

CEO Daniel O'Day của Gilead đang rất thận trọng trong việc xử lí vấn đề giá thuốc. Gilead đang quyên góp lượng remdesivir đủ để chữa trị cho ít nhất 140.000 bệnh nhân để chính phủ Mỹ phân phối cho các bệnh viện quốc gia.

Trong cuộc họp với Tổng thống Trump hôm 1/5, ông Daniel cam kết sẽ cung cấp loại thuốc này cho những người có nhu cầu.

Gilead cũng đặt mục tiêu tăng cường sản xuất trên toàn thế giới để cung cấp đủ thuốc cho hơn một triệu bệnh nhân nhiễm COVID-19 vào cuối năm nay. Nếu cần, công ty sẽ tăng sản lượng để đáp ứng đủ thuốc chữa trị cho vài triệu người vào năm 2021. Gilead chưa công bố kế hoạch định giá.

CEO Gilead phát biểu trong cuộc họp với cổ đông: "Tôi nghĩ remdesivir sẽ giúp cải thiện danh tiếng của ngành dược phẩm. Tôi không nói rằng sự chú ý và áp lực đến việc định giá thuốc sẽ chấm dứt… Nhưng việc định giá thuốc đang được tiến hành theo cách giúp chúng ta đánh giá cao sự đổi mới mà ngành dược mang lại".

Chính phủ Mỹ sẽ can thiệp?

Các ước tính về mức giá hợp lí dành cho thuốc remdesivir dao động rất lớn. Mỹ là quốc gia mà các hãng sản xuất thuốc thường tính giá đắt nhất đối với những liệu pháp điều trị mới.

Viện nghiên cứu lâm sàng và kinh tế (ICER) đề xuất mức giá tối đa 4.500 USD cho mỗi liệu trình điều trị 10 ngày, dựa trên bằng chứng sơ bộ về số lượng bệnh nhân được hưởng lợi từ remdesivir trong một thử nghiệm lâm sàng.

Trong khi đó, nhóm vận động cho quyền lợi người tiêu dùng Public Citizen nói rằng remdesivir nên được định giá ở mức 1 USD cho mỗi ngày điều trị. Họ cho rằng "mức giá này cao hơn chi phí sản xuất remdesivir với qui mô lớn, và đủ để mang lại lợi nhuận hợp lí cho Gilead".

Gilead cho biết công ty tốn khoảng 1 tỉ USD trong quá trình phát triển remdesivir. Hãng dược này đang phải chịu áp lực trước các nhà đầu tư để có thể thu được lợi nhuận từ remdesivir sau khi đã phải bỏ ra số chi phí trên. Một số nhà đầu tư Phố Wall cho rằng Gilead phải kiếm được từ 4.000 USD trở lên trên mỗi bệnh nhân COVID-19 để có lời.

Tính từ đầu năm, cổ phiếu Gilead đã tăng khoảng 20%, chủ yếu nhờ vào hi vọng dành cho remdesivir. Trong cùng kì, chỉ số S&P 500 đã giảm 12%.

Một số chuyên gia cảnh báo rằng việc định giá quá cao cho remdesivir sẽ khiến Gilead một lần nữa phải đối mặt với làn sóng chỉ trích mạnh mẽ.

Trong viễn cảnh tồi tệ nhất, chính quyền liên bang hoặc tiểu bang có thể sẽ can thiệp và hủy bỏ quyền bảo hộ bằng sáng chế của Gilead với lí do đảm bảo y tế công cộng, và ban hành các đơn hàng sản xuất bắt buộc.

Chính phủ Mỹ chưa bao giờ viện dẫn những quyền lực này. Nhưng chính phủ Mỹ đã kiện Gilead về bằng sáng chế của hai loại thuốc HIV được sử dụng rộng rãi. Gilead đã nhận tiền tài trợ của liên bang trong giai đoạn phát triển chúng.

Ông Eric Katz, CEO của HealthTech GPS, một công ty chuyên tư vấn cho các hãng dược về vấn đề định giá nhận xét: "Hiện nay chính là thời điểm mà những vấn đề này có thể phát sinh".

Ông Katz cho biết chính phủ Mỹ có thể sẽ đưa ra những lập luận tương tự đối với remdesivir. Remdesivir vốn là thuốc được phát triển để chữa trị Ebola bằng tiền của chính phủ liên bang. Hiện tại, remdesivir đang được nghiên cứu trong một thử nghiệm do Viện Y tế Quốc gia bảo trợ.

Trong tuần này, ông Lloyd Doggett, hạ nghị sĩ thuộc Đảng Dân chủ đã gửi thư đến Gilead, yêu cầu công ty này cung cấp kế hoạch chi tiết về remdesivir, bao gồm các vấn đề về nguồn cung, số tiền chính phủ đã tài trợ cho việc phát triển remdesivir, cũng như kế hoạch về việc mua và định giá loại thuốc này.

Ông Doggett cảnh báo: "Người dân Mỹ đã đầu tư lớn vào remdesivir bằng số tiền họ đóng thuế. Nhưng đáp lại, những người cần được chữa trị có thể sẽ chỉ nhận được một hóa đơn khổng lồ từ Gilead, trong khi công ty này thu được lợi nhuận lớn".