'Giấc mộng Trung Hoa' của các doanh nghiệp phương Tây đang tan vỡ

Gió đổi chiều

Trung Quốc từng một thời là miền đất hứa của các doanh nghiệp phương Tây tìm kiếm cơ hội tăng trưởng mới khi thị trường trong nước đã trở nên chật chội. Nhưng giờ đây, nhiều doanh nghiệp đang phải nghĩ lại về việc đầu tư vào nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và cân nhắc cắt giảm nhân viên.

Theo khảo sát mới nhất của Phòng Thương mại Mỹ tại Thượng Hải, chưa đầy một nửa người trả lời cho biết họ lạc quan về triển vọng kinh doanh tại Trung Quốc trong 5 năm tới. Đây là mức thấp nhất từ trước đến nay.  

Vào ngày 4/12, CEO Marry Barra của General Motors (GM) thông báo rằng nhà sản xuất ô tô Mỹ sẽ ghi giảm hơn 5 tỷ USD giá trị các liên doanh ở Trung Quốc và đóng cửa nhà máy tại đây. Không chỉ GM, nhiều doanh nghiệp Mỹ và châu Âu cũng đang chứng kiến công việc kinh doanh xuống dốc sau một thời bùng nổ.

Theo phân tích của tờ Economist, doanh thu tại Trung Quốc của các công ty đại chúng Mỹ và châu Âu đạt đỉnh ở mức 670 tỷ USD vào năm 2021, chiếm 15% tổng doanh thu. Tuy nhiên, tình hình đã trở nên tồi tệ trong ba năm qua.

Doanh thu tại Trung Quốc của những công ty đó giảm xuống còn 650 tỷ USD vào năm ngoái, tỷ trọng trong tổng doanh thu cũng giảm về 14%. Dựa trên các báo cáo kết quả kinh doanh hàng quý mà Economist thu thập, tình hình năm 2024 có vẻ vẫn chưa được cải thiện.

Danh sách các công ty đối mặt với tình trạng sụt giảm doanh thu tại thị trường Trung Quốc trải dài từ gã khổng lồ công nghệ Apple, nhà sản xuất ô tô Volswagen cho đến chuỗi cà phê Starbucks và tập đoàn xa xỉ phẩm LVMH.

Giám đốc khu vực Trung Quốc của một công ty toàn cầu chia sẻ: “Trước khi tình hình xấu đến mức này lẽ ra chúng tôi đã phải lật sang trang mới”. Một giám đốc khác tiết lộ giai đoạn tăng trưởng nóng của công ty ông ở Trung Quốc dường như đã kết thúc.

Một số doanh nghiệp phương Tây như công ty dược phẩm Eli Lilly và nhà bán lẻ Walmart vẫn tiếp tục mở rộng được ở đất nước tỷ dân, nhưng số lượng của nhóm này ngày càng giảm.

Rắc rối bủa vây

Một trong những lý do chính dẫn đến tình trạng trên là sự sa sút của nền kinh tế Trung Quốc. Cuộc khủng hoảng bất động sản khiến người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu. Bất chấp nỗ lực của Bắc Kinh nhằm kích thích tiêu dùng, các thước đo về nhu cầu vẫn giảm sút.

Ông Bo Zhengyuan, đối tác của hãng tư vấn Plenum, chỉ ra áp lực giảm phát đang làm tổn thương mọi công ty ở Trung Quốc, chứ không riêng gì doanh nghiệp nước ngoài.

Tình trạng dư thừa công suất trong nhiều ngành, từ vật liệu đến xe điện, đã dẫn tới các cuộc chiến giá cả khốc liệt. CEO Barra nhận định “một cuộc đua xuống đáy” là nguyên nhân khiến GM khó kiếm tiền tại Trung Quốc.

Nhưng lý do quan trọng khác là doanh nghiệp phương Tây cũng đang bị các đối thủ Trung Quốc qua mặt. Starbucks để mất thị phần vào tay Luckin Coffee, một chuỗi cà phê nội địa có mức giá rẻ hơn. Vào tháng 9, Luckin có 21.000 cử hàng trên khắp đất nước, gấp ba lần so với Starbucks. Có tin Starbucsk đang cân nhắc bán cổ phần hoạt động tại Trung Quốc cho một đối tác địa phương. 

Trong nhiều ngành, doanh nghiệp phương Tây không còn ưu thế về công nghệ so với các đối thủ Trung Quốc. Các nhà sản xuất robot công nghiệp của Trung Quốc giờ cung ứng cho một nửa thị trường nội địa, tăng mạnh so với tỷ lệ chưa tới 30% vào năm 2020.

Rắc rối của Apple tại Trung Quốc bị khuếch đại bởi những mẫu smartphone bóng bẩy của Huawei. Những chiếc xe điện do BYD, Nio và các công ty Trung Quốc khác sản xuất rẻ hơn nhiều ô tô phương Tây và còn được tích hợp nhiều công nghệ thông minh mà khách hàng thèm muốn.

Tệ hơn nữa, doanh phương phương Tây còn chịu tổn thương bởi sự cạnh tranh giữa chính phủ của họ với Bắc Kinh.

Hôm 2/12, Mỹ công bố loạt hạn chế mới đối với việc bán công cụ sản xuất chip cho một số doanh nghiệp Trung Quốc, cũng như giới hạn khả năng tiếp cận với chip nhớ băng thông cao. Điều đó sẽ làm tổn hại doanh thu của những công ty chuyên về thiết bị chip bán dẫn của Mỹ và cả châu Âu, ví dụ như Applied Materials, Lam Research KLA và ASML.

Doanh nghiệp trong ngành chip đã quen với rủi ro gắn liền với việc bán hàng tại Trung Quốc. Nhưng danh sách những ngành gặp rủi ro vì căng thẳng địa chính trị có vẻ đang ngày càng tăng.

Giá cổ phiếu các nhà sản xuất rượu brandy của châu Âu sụt giảm trong tháng 10 sau khi Trung Quốc tuyên bố sẽ áp dụng biện pháp chống bán phá giá lên mặt hàng này, dường như là để trả đũa cho thuế quan EU đánh vào xe điện Trung Quốc.

Hôm 2/12, nhà sáng lập chuỗi bán lẻ quần áo Uniqlo của Nhật Bản bị dân mạng Trung Quốc chỉ trích kịch liệt khi nói rằng công ty của ông không dùng bông từ Tân Cương, khu vực Mỹ cáo buộc có tình trạng lao động cưỡng bức.

Bộ Thương mại Trung Quốc có thể sẽ sớm siết quản lý đối với hoạt động địa phương của công ty thời trang Mỹ PVH - chủ thương hiệu Calvin Klein - vì tuân theo luật của Mỹ là cấm sử dụng bông xuất xứ từ Tân Cương.

Nếu Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump thực sự tăng mạnh thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc như đe dọa, Bắc Kinh có thể trả đũa bằng cách làm tăng thêm khó khăn của giới doanh nghiệp Mỹ.