Dự án đô thị ven sông Hồng (KỲ III): Nghĩ cho Hà Nội ở 1.000 năm sau

Sông Hàn chảy qua Seoul (bìa trái) và sông Hồng chảy qua Hà Nội có cùng bề rộng nhưng khác nhau về chế độ thủy văn

Từng nhiều năm nghiên cứu dự án, KTS Phạm Thanh Tùng - Chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng muốn “nắn” sông Hồng, muốn trưng dụng dòng sông để phục vụ cho quá trình phát triển đô thị cần phải hiểu rõ về con sông.

Sông Hồng khác biệt với hầu hết các con sông đã được quy hoạch tại châu Âu, châu Á. Sông Hồng bao đời nay gắn với đặc tính bên lở, bên bồi với nguồn phù sa dồi dào. Về địa chất đã tạo nên một vùng châu thổ đồng bằng Bắc bộ rộng lớn. Về kinh tế, văn hóa, xã hội, đã tạo nên một nền văn minh lúa nước, văn hóa sông Hồng đậm đà bản sắc.

Cũng theo ông Tùng, các chuyên gia thủy lợi giỏi trong nước và đều bày tỏ sự lo ngại tới an ninh về nước, về thủy lợi nếu can thiệp thô bạo tới sông Hồng. Ngoài ra, một lo ngại lớn là hiện nay những thông số về thủy lợi của thượng nguồn sông (phía quốc gia láng giềng) do họ bảo vệ nghiêm ngặt, coi là bí mật quốc gia. “Hạ nguồn sông Hồng sẽ chịu tác động vô cùng to lớn nếu có những điều chỉnh về nguồn nước thượng nguồn thông qua các hoạt động về thủy lợi thủy điện của họ” – ông Tùng cho biết.

Một điểm cần lưu tâm nhất khi lập quy hoạch sông Hồng là phải giải quyết được bài toán trị thủy, thoát lũ. Ngoài ra, cũng cần phải kiên định, lập quy hoạch để kiến tạo một đô thị xanh, đô thị bền vững phục vụ lợi ích cộng đồng chứ không phải lợi dụng quy hoạch để tạo ra những dự án kinh doanh bất động sản phục vụ cho một vài nhóm lợi ích nào đó.

Đồng tình quan điểm trên, KTS Ngô Doãn Đức thừa nhận Hà Nội vẫn mơ có thể làm được một con sông đẹp thơ mộng như sông Hàn nhưng hai dòng sông này hoàn toàn khác nhau. “Chúng ta không thể đem mô hình Sông Hàn có dòng chảy ổn định, còn sông Hồng luôn vận hành theo quy trình bên lở bên bồi áp dụng cho nhau. Việc xây 2 con đê kiên cố bó lấy dòng sông sẽ làm mất đi quy luật vận hành tự nhiên của dòng sông”.

Đó là chưa kể, nếu không được xử lý cẩn thận, nước thải của thành phố sẽ làm ô nhiễm dòng sông, nhất là vào mùa cạn, làm ảnh hưởng xấu đến cộng đồng dân cư dọc hai bên sông. Điều đó cũng đã xảy ra đối với Seoul, và người Hàn Quốc đã phải xây đập ngầm Jamsil để hạn chế ô nhiễm ngược về thượng nguồn sông Hàn. Nhưng với sông Hồng, việc xây một đập ngầm như thế là điều không thể.

Quy hoạch hai bên sông Hồng đang bị bỏ quên

Ở góc độ kiến trúc cảnh quan, ông Đức thừa nhận hai bên sông Hồng hiện nay gần như bị bỏ quên thành ra nhìn từ phía bờ sông không hề đẹp. Trong khi các đô thị trên thế giới họ đều ôm trọn dòng sông vào lòng.

“Hà Nội lâu nay do nhiều đặc điểm nên lãng quên hai bên sông Hồng, giờ phải thay đổi. Thế nhưng khi đưa vào quy hoạch phải quan tâm đến việc quy hoạch tác động đến đời sống người dân, sự chịu tải giao thông có khả thi hay không?” – ông Đức cho biết.

Ở góc nhìn khác, PGS.TS Nguyễn Vũ Phương - Trưởng khoa Kiến trúc, Đại học Kiến trúc Hà Nội cho rằng nhiều thành phố trên thế giới đã thực hiện dự án cải tạo đô thị, thiết kế khai thác, phát huy giá trị cảnh quan 2 bên bờ sông trong đô thị. Tuy nhiên, không thể dựa vào “một vài kinh nghiệm từ nước khác” để áp dụng vào sông Hồng ở Hà Nội.

Ông Phương dẫn chứng, ở châu Âu, thành phố Warsaw (thủ đô của Ba Lan) có con sông khá lớn cũng giống như sông Hồng. Có một thời kỳ, họ cũng kè sông để phát triển đô thị. Tuy nhiên đến nay, bờ kè đó đã được tháo dỡ để cho con sông đó tự nhiên trở lại. “Đối với các nhà đầu tư, họ chỉ quan tâm đến lợi nhuận sau khi thực hiện dự án. Nhưng đứng ở góc độ quản lý nhà nước, chúng ta phải rất quan tâm đến nhiệm vụ dài hạn. Chúng ta phải nghĩ cho Hà Nội 100 năm, 1.000 năm sau”.

Ông Phương đề xuất hai bên bờ sông Hồng có thể cải tạo thành các khu không gian công cộng để tận dụng 2 bờ sông. Khi đó không chỉ người dân ở 2 bên bờ sông mà toàn bộ người dân thủ đô có thể đến vui chơi, giải trí, thăm thú cảnh quan.

KỲ IV: Dự án đô thị ven sông Hồng đi về đâu?

Xem thêm Dự án đô thị ven sông Hồng (KỲ II): Những chi tiết chưa từng công bố Dự án đô thị ven sông Hồng (KỲ II): Những chi tiết chưa từng công bố Dự án đô thị ven sông Hồng (KỲ I): Hơn 2 thập kỷ 'bất động' Dự án đô thị ven sông Hồng (KỲ I): Hơn 2 thập kỷ 'bất động'