Doanh nghiệp Trung Quốc chớ vội 'nhảy' vào Việt Nam

Tình trạng kẹt xe là một trong những điểm trừ của Việt Nam đối với các doanh nghiệp Trung Quốc.

Việt Nam - lựa chọn hợp lí thay thế trung tâm công nghiệp Quảng Đông

Khi ông Ernie Koh lần đầu tiên mở nhà máy tại Việt Nam vào năm 1993 để sản xuất đồ nội thất, Việt Nam lúc này không nằm trong tầm ngắm của nhiều nhà sản xuất. Tuy nhiên, một phần tư thế kỉ đi qua và các công ty đang kéo nhau đến đây.

Mức lương cao hơn và qui định về môi trường nghiêm ngặt hơn đồng nghĩa với việc Quảng Đông - trung tâm sản xuất ở phía nam Trung Quốc không còn giữ vị thế như trước đây.

Hiện tại, đối với nhiều công ty, Việt Nam chính là sự thay thế hợp lí. Trong quí I/2019, vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam tăng 86,2% lên mức 10,8 tỉ USD và đầu tư từ Trung Quốc chiếm gần một nửa con số này, theo tờ Securities Times của  chính phủ Trung Quốc.

Doanh nghiệp Trung Quốc "vỡ mộng"

Ông Koh - giám đốc điều hành của nhà máy sản xuất đồ nội thất Singapore có tên Koda - đang điều hành nhà máy ở Malaysia và Việt Nam. Mặc dù ông vẫn quyết theo đuổi các khoản đầu tư vào Việt Nam của mình, ông Koh vẫn lo lắng rằng một số khu vực của Việt nam đang phải vật lộn để "thu nạp" quá nhiều doanh nghiệp bỏ chạy khỏi Trung Quốc do cuộc chiến thuế quan Mỹ - Trung.

"Ở khắp mọi nơi, các tòa nhà mọc lên. Đường phố ngày càng đông đúc, tình trạng kẹt xe ngày càng tồi tệ hơn", ông Koh nói. "Hiện trạng tắc nghẽn tại cảng trong hai năm qua cũng xuất hiện thay đổi lớn. Hiện tại, chúng tôi phải đặt chỗ trên tàu trước hai tuần. Trước đây, chúng tôi không cần phải làm điều này".

Nền kinh tế Việt Nam đã tăng trưởng 7,1% trong năm 2018 nhờ thu hút loạt công ty đa quốc gia lớn, trong đó có Intel, Samsung và LG.

Tại sao Việt Nam khó thay thế Quảng Đông để trở thành trung tâm công nghiệp mới?

Lực lượng lao động kém lành nghề hơn

Tuy nhiên, trong khi các trung tâm công nghiệp chính của Trung Quốc nổi tiếng về khả năng sản xuất hàng hóa chất lượng cao và cơ sở hạ tầng hàng đầu, Việt Nam lại chưa hoàn thiện bằng.

Công nhân Việt Nam không được đào tạo đến trình độ của người Trung Quốc. Bên cạnh đó, Trung Quốc có hệ thống cơ sở hạ tầng rất tốt, trong khi tại Việt Nam, mọi thứ mới bắt đầu được xây dựng.

Cuộc "di cư" của các công ty Trung Quốc được dự đoán sẽ tiếp tục, đặc biệt là khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chuẩn bị đưa cuộc chiến tranh thương mại lên một tầm cao mới.

Thiếu cả chất lẫn lượng, lao động Việt Nam còn những gì?

Việt Nam có diện tích tương đương tỉnh Quảng Đông, và trong khi cơ sở sản xuất ở phía nam Trung Quốc này có dân số 104,3 triệu người, Việt Nam chỉ có 95,5 triệu dân. Quảng Đông có thể thu hút một lượng lớn lao động từ khắp Trung Quốc, Việt Nam lại không thể.

Theo cơ sở dữ liệu chính thức của chính phủ Việt Nam, từng có 9,3 triệu công nhân làm việc trong lĩnh vực sản xuất năm 2017.

Trong khi đó, chỉ riêng tỉnh Quảng Đông có lực lượng sản xuất rơi vào khoảng 12,71 triệu người tại thời điểm tháng 9/2018, chiếm 58% tổng lực lượng lao động, theo Cục Thống kê tỉnh Quảng Đông.

Điều này có nghĩa là các công ty đã thành lập tại Việt Nam đã chọn được đội ngũ nhân viên lành nghề sẵn có, khiến Việt Nam khó có thể trở thành một Trung Quốc thứ hai, hay Quảng Đông thứ hai.

Hơn nữa, một số nhà sản xuất Trung Quốc đã phải vật lộn để tuyển dụng những người có kĩ năng tiếng Hoa cần thiết tại Việt Nam, đặc biệt là quanh khu vực trung tâm công nghiệp TP HCM, thành phố lớn nhất nước.

"Các nhà sản xuất Trung Quốc đã tăng đầu tư vào Việt Nam trong những năm gần đây, tuy nhiên lại tồn tại vấn đề thiếu nhân lực biết tiếng Hoa", ông Zhang Diansheng, tổng quản lí của Hang Sinh Consultant Company (có trụ sở tại TP Hồ Chính Minh), nói.

"Việc tuyển dụng công nhân ngày càng khó khăn ở thành phố này. Các nhà máy thậm chí còn đấu đá lẫn nhau để có thêm công nhân. Dễ tìm kiếm công nhân tại các thành phố nhỏ, nhưng công nhân lại kém chuyên nghiệp hơn tại những nơi như vậy".

Chi phí đất đai tăng đột biến so với trước đây

Tuy nhiên, với chi phí đất đai và lao động ngày càng tăng, tắc nghẽn tại cảng biển, ùn tắc giao thông trên đường bộ và năng lực sản xuất nhanh chóng sụt giảm, các chuyên gia đang cảnh báo rằng các công ty chưa kịp bước chân vào Việt Nam có thể đã lỡ chuyến tàu.

"Năm ngoái, có nhiều nhà sản xuất cố gắng chuyển đến Việt Nam để bù đắp tổn hại của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung", ông Kong Xiangping, tổng quản lí tại chi nhánh TP Hồ Chí Minh của Ever Win Service Group (một công ty tư vấn của Đài Loan), cho hay.

"Giá đất lúc đó là khoảng 60 USD/m2. Một số công ty không quyết định chuyển đến Việt Nam bởi họ nghĩ rằng rủi ro chiến tranh thương mại đã giảm bớt. Tuy nhiên, họ phải hối hận vì quyết định của mình ngay bây giờ vì giá đất đã tăng mạnh lên hơn 100 USD/m2 trong năm nay. Trước đó, giá đất chỉ tăng khoảng 5 - 10 USD/m2 mỗi năm".

Nhiều nhà máy Trung Quốc cạnh tranh với nhau để tuyển công nhân Việt Nam

Một số nhà sản xuất Trung Quốc đã phải vật lộn để tuyển dụng những người có kỹ năng ngôn ngữ cần thiết ở Việt Nam, đặc biệt là trong và xung quanh trung tâm công nghiệp của TP HCM, thành phố lớn nhất của Việt Nam.

Zhang Diansheng, Tổng giám đốc tại Công ty Tư vấn Hàng Sinh có trụ sở tại TP HCM, cho biết các nhà sản xuất Trung Quốc đã tăng đầu tư vào Việt Nam trong những năm gần đây. Phần mềm tuyển dụng lao động quanh TP HCM ngày càng khó khăn hơn. Các nhà máy thậm chí đấu tranh với nhau để có thêm công nhân. Sẽ dễ dàng tìm kiếm nhiều lao động hơn ở các vùng sâu vùng xa, nhưng công nhân ở nơi này kém chuyên nghiệp hơn so với các thành phố phát triển.

Điều này đã đẩy các công ty ra xa khỏi các trung tâm sản xuất truyền thống đến các vùng xa xôi hơn của Việt Nam, nơi cơ sở hạ tầng phát triển kém hơn. Nó cũng đã khiến các công ty để mắt đến các địa điểm khác trên khắp Đông Nam Á.

Trong số đó có Malaysia, nước ký kết Thỏa thuận toàn diện và tiến bộ về quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), cung cấp quyền truy cập ưu đãi vào các thị trường như Úc, Canada, Nhật Bản và Mexico và Indonesia, nơi các công ty đa quốc gia đang thiết lập sản xuất căn cứ trong khu thương mại tự do Batam, một hòn đảo nhỏ cách Singapore một giờ đi phà.

Năm ngoái, công ty lắp ráp iPhone Đài Loan, Pegatron, đã chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Batam, như một biện pháp tránh thuế quan của Mỹ. Nhà máy này đã bắt đầu sản xuất vào tháng Tư. Nhà sản xuất thiết bị Phillips cũng có một nhà máy lớn trên đảo, sản xuất máy cạo râu và bàn là, cùng với các sản phẩm khác.

Angelia Chew, người sáng lập công ty tư vấn AC Trade Advisory có trụ sở tại Singapore, cho biết Việt Nam và Batam là khu vực pháp lý thu hút hầu hết sự quan tâm từ khách hàng của bà.

Bà Batam có một trong những khu thương mại thành công nhất ở Indonesia vì gần Singapore, cho hay mặc dù lo ngại về năng lực và cơ sở hạ tầng, bà vẫn lạc quan về Việt Nam. 

"Ưu điểm là Việt Nam đang nỗ lực hướng tới hiệp định thương mại tự do với Liên minh châu Âu và CPTPP. Bây giờ tôi cũng đang thấy rất nhiều khoản đầu tư của Trung Quốc vào Việt Nam. Vì vậy, nếu bạn đang tìm cách di chuyển trong tương lai gần, đó vẫn là đặt cược tốt nhất", Batam nhận định.