Còn nhiều khó khăn trong chống gian lận xuất xứ

Theo đó, trên thực tế, gian lận xuất xứ thường xảy ra đối với hàng hóa xuất khẩu sang các thị trường áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ (như Mỹ, Liên minh châu Âu, Canada) do các thị trường này không yêu cầu doanh nghiệp xuất trình C/O do cơ quan có thẩm quyền của nước xuất khẩu cấp.

Nếu nước nhập khẩu yêu cầu C/O do cơ quan có thẩm quyền Việt Nam cấp thì về cơ bản vấn đề gian lận xuất xứ được xử lí triệt để bởi các cơ quan quản lí của Việt Nam có thể chủ động kiểm tra, giám sát, siết chặt công tác chứng nhận xuất xứ. 

Tuy nhiên, đối với các các thị trường không yêu cầu C/O nhập khẩu, việc phòng chống gian lận xuất xứ bằng cách tăng cường quản lí chặt chẽ khi cấp C/O là không hiệu quả. 

Do C/O không phải là chứng từ bắt buộc, doanh nghiệp được tự khai và tự chịu trách nhiệm với hải quan nước nhập khẩu nên khi có chuyện xảy ra, cơ quan chức năng của Việt Nam sẽ rất khó vào cuộc nếu như không được hải quan nước nhập khẩu cung cấp thông tin.

Khó khăn thứ hai nằm ở khâu xác định mặt hàng có rủi ro để cảnh báo. Thời gian qua, Bộ Công Thương đã tăng cường công tác cảnh báo, trao đổi thông tin, kiểm tra việc cấp C/O đối với nhiều mặt hàng để ngăn chặn nguy cơ gian lận. 

Tuy nhiên, Bộ cũng đang tiếp tục rà soát để xác định tiêu chí rõ ràng đối với diện mặt hàng có nguy cơ, cần cảnh báo. 

Qua đó, Bộ xác định đúng thị trường và mặt hàng có rủi ro cao để có biện pháp phòng chống một cách tập trung, có trọng điểm, có hiệu quả, tránh cảnh báo tràn lan, ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu nói chung.

Đối với công tác phòng chống gian lận xuất xứ đó là chế tài còn hạn chế và chưa đủ sức răn đe. 

Chẳng hạn như làm giả giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) chỉ bị phạt tối đa 40 triệu đồng, sử dụng C/O giả cũng chỉ bị phạt tối đa 50 triệu đồng nên chưa ngăn chặn được các hành vi gian lận của doanh nghiệp. 

Vì vậy, các cơ quan chức năng cần hoàn thiện chính sách để phù hợp với thực tiễn và mang tính nghiêm minh của pháp luật để chặn đứng việc gian lận ngày càng gia tăng.

Trong thời gian tới, Bộ Công Thương tiếp tục theo dõi và đưa ra những cảnh báo sớm tới cộng đồng doanh nghiệp.

Đồng thời, Bộ cũng đẩy mạnh tuyên truyền trong việc sử dụng công cụ phòng vệ thương mại và ứng phó với các vụ kiện nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp Việt Nam.