Xuất khẩu gạo của Việt Nam sẽ tiếp tục vượt Thái Lan trong năm nay?

Gạo Việt tăng tốc, sẵn sàng đua với Thái Lan

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam, trong tháng 6 Việt Nam đã xuất khẩu 726.308 tấn gạo, tăng 2,2% so với tháng trước và tăng tới 66,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây đã là tháng thứ tư liên tiếp xuất khẩu gạo của Việt Nam ghi nhận sự tăng lên.

Tính chung 6 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 3,5 triệu tấn, tăng khá mạnh 15,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Trước đó, xuất khẩu gạo của Việt Nam đến hết tháng 5 đạt 2,8 triệu tấn, tăng 6,9%.

Với kết quả này Việt Nam đang tạm thời vượt lên trên Thái Lan trong cuộc đua đến vị trí xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới sau Ấn Độ.

Bởi theo số liệu của Cơ quan Hải quan Thái Lan, tính đến hết tháng 5 xuất khẩu gạo của Thái Lan đạt 2,7 triệu tấn gạo, tăng 48,3% so với cùng kỳ nhưng vẫn thấp hơn khoảng 100.000 tấn so với Việt Nam trong cùng thời điểm.  

Đáng chú ý, xuất khẩu gạo của Thái Lan sau khi tăng trưởng mạnh vào quý I đang có dấu hiệu hụt hơi và giảm liên tiếp trong tháng 4 và tháng 5.

Sở dĩ xuất khẩu gạo của Thái Lan giảm trong thời gian gần đây là do giá gạo của nước này đứng ở mức cao so với các đối thủ cạnh tranh là Việt Nam và Ấn Độ.

Cụ thể, trong tháng 5 và tháng 6, giá gạo trắng 5% tấm của Thái Lan đã tăng vọt lên 435 – 460 USD/tấn, cao hơn 15 – 35 USD/tấn so với gạo cùng loại của Việt Nam và 40 – 100 USD/tấn so với gạo đồ Ấn Độ.

Do đó, đã có sự dịch chuyển các đơn hàng sang các thị trường có giá cạnh tranh hơn. Nhận thấy điều này từ cuối tháng 6 đến nay các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan đã hạ giá chào bán gạo 5% tấm về ngưỡng 415 – 420 USD/tấn, tương đương với giá gạo của Việt Nam.

Mặc dù nhu cầu gạo thế giới đang tăng cao do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu xuất phát từ xung đột chính trị giữa Nga và Ukraine, nhưng do nguồn cung gạo toàn cầu dồi dào nên các nước xuất khẩu không được hưởng lợi nhiều từ giá bán, thậm chí phải duy trì mức giá cạnh tranh để thu hút các đơn hàng. 

Cơ hội nào để Việt Nam có thể giành lấy vị trí xuất khẩu gạo thứ hai thế giới?

Với sự chùng xuống của Thái Lan trong thời gian gần đây và những lợi thế về giá cả, thị trường tiêu thụ cũng như chủng loại gạo xuất khẩu đa dạng… Việt Nam được cho là đang ở một vị trí thuận lợi để một lần nữa vượt qua Thái Lan vươn lên vị trí xuất khẩu gạo thứ hai thế giới trong năm 2022.

Hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam hiện đang tương đối thuận lợi nhờ được hỗ trợ bởi nhu cầu tăng cao tại các thị trường truyền thống và mở rộng tiêu thụ ở các thị trường cao cấp.

Theo đó, Philippines tiếp tục là thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam trong nửa đầu năm nay với hơn 1,6 triệu tấn, tăng 48,6% so với cùng kỳ và chiếm 47% tổng khối lượng gạo xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Trong báo cáo mới nhất của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), cơ quan này dự báo nhập khẩu gạo của Philippines năm nay có thể tăng gần 5% so với năm ngoái lên mức kỷ lục 3,1 triệu tấn. USDA điều chỉnh tăng dự báo đối với nhập khẩu gạo của Philippines do nhận thấy lượng nhập khẩu hàng tháng lớn từ Việt Nam, nhà cung cấp lương thực hàng đầu của nước này.

Trong khi đó, dữ liệu mới nhất từ ​​Cục Công nghiệp Thực vật Philippines (BPI) cho thấy nhập khẩu gạo của Philippines trong 6 tháng đầu năm đã tăng 30% (433.000 tấn) so với cùng kỳ năm ngoái lên gần 1,9 triệu tấn, do nhu cầu về nguồn cung có giá rẻ hơn.

Tờ Businessmirror trích dẫn các nguồn tin trong ngành gạo Philippines cho biết chi phí nhập khẩu từ nước ngoài vẫn rẻ hơn so với sản xuất trong nước, giúp các doanh nghiệp nhập khẩu gạo có lợi hơn.

Cũng theo dữ liệu của BPI thì Việt Nam vẫn là nhà cung cấp gạo hàng đầu của Philippines trong 6 tháng đầu năm nay, chiếm hơn 80% thị phần với 1,5 triệu tấn.

Kể từ khi bắt đầu thực hiện luật tự do hóa thương mại gạo (RTL) hay Đạo luật Cộng hòa 11203 vào đầu năm 2019, nhập khẩu gạo hàng năm của Philippines đạt trên 2 triệu tấn, đưa nước này trở thành nhầ nhập khẩu gạo lớn thứ hai trên thế giới sau Trung Quốc.

Bên cạnh Philippines, các nước Đông Nam Á khác như Malaysia và Indonesia cũng đang tăng cường nhập khẩu gạo từ Việt Nam, trong khi nhu cầu từ khu vực châu Phi vẫn đang khá tốt. Đà tăng này đã bù đắp phần nào sự sụt giảm trong xuất khẩu gạo sang Trung Quốc.

Mặt khác, nhu cầu đối với gạo thơm tương đối cao và điều này thuận lợi cho chiến lược chuyển đổi xuất khẩu sang gạo chất lượng cao của Việt Nam đến các thị trường như Nhật Bản, EU, Canada và Mỹ.

Những năm gần đây, Việt Nam đã phát triển các giống lúa Đài Thơm 8, Jasmine và ST21, ST24, đặc biệt là giống gạo ST 25 đã giành giải gạo ngon nhất thế giới năm 2019. Điều này giúp cho Việt Nam có thể đáp ứng nhu cầu của nhiều thị trường khác nhau và hướng đến các thị trường cao cấp hơn.

Vừa qua, tại hội thảo với chủ đề “Khơi thông dòng chảy hạt gạo Việt Nam”, ông Phạm Quang Diệu - Chuyên gia phân tích thị trường lúa gạo, Công ty Agromonitor, nhận định trong 5-7 năm qua, xuất khẩu gạo Việt Nam có tiến triển lớn.

“Các thương nhân quốc tế công nhận sức cạnh tranh của gạo Việt Nam tốt hơn. Phân khúc gạo trung bình khá Việt Nam được khẳng định. Thương nhân Thái đang lo ngại sức cạnh tranh của gạo Việt Nam và Thái Lan có thể để mất thị phần”, ông Diệu cho biết.

Còn theo ông Nguyễn Chánh Trung - Phó tổng giám đốc Tân Long Group, bức tranh thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam lâu nay vẫn thường được so sánh với đối thủ Thái Lan.

Tuy nhiên các giống gạo của Việt Nam có điểm khác là đa dạng hơn, có gạo ngắn, gạo tròn với nhiều chủng giống mà Thái Lan, Campuchia không có. Tương tự, các giống dài Thái Lan, Campuchia cũng không có. Nhưng, có điểm chung về thị trường xuất khẩu là Philippines.

Đặc biệt, tại Việt Nam các giống gạo thơm rất đa dạng. Gạo thơm đang thâm nhập các thị trường mới. Một số thị trường mới tại châu Phi như Ghana rất thích gạo thơm của Việt Nam, kể cả nhập khẩu tấm họ cũng chọn gạo thơm.

"Việt Nam có thể cạnh tranh sòng phẳng với Thái Lan về giá gạo ST24. Trong khi đó, thị trường Trung Quốc tiêu thụ rất nhiều gạo ST21 của Việt Nam, giá gạo ST21 từng rất cao, giá gạo Japonica cũng cao hơn gạo dài" ông Trung nói.

Thực tế trong những năm gần đây, ngành gạo Thái Lan đã mất dần thị phần trên thị trường quốc tế vào tay các đối thủ cạnh tranh như Ấn Độ hay Việt Nam. Nguyên nhân là bởi sản lượng thấp do hạn hán và mất mùa và các loại gạo không phản ứng kịp với biến động giá của thị trường.

Năm 2020, Thái Lan đã tụt xuống vị trí thứ 3 về xuất khẩu gạo toàn cầu với 5,7 triệu tấn so với 6,2 triệu tấn của Việt Nam. Sang đến năm 2021, xuất khẩu gạo của Việt Nam giữ nguyên trong khi Thái Lan trở lại vị trí thứ 2 với 6,3 triệu tấn. 

Năm 2022, ngành gạo Việt Nam đặt mục tiêu xuất khẩu khoảng 6,4 triệu tấn trong khi Thái Lan đặt mục tiêu 7-8 triệu tấn. Tuy nhiên, với cục diện thị trường như hiện nay không dễ để Thái Lan có thể bứt lên trên Việt Nam trong cuộc đua xuất khẩu gạo.