Thất bại của Nga trong việc giành ưu thế trên bầu trời Ukraine

Nga đã đánh giá thấp đối thủ?

Theo AP, trong chiến tranh hiện đại, nhanh chóng kiểm soát không phận là yếu tố then chốt. Một điều gây bất ngờ trong xung đột Nga – Ukraine vừa qua là việc Nga thất bại trong việc kiểm soát không phận Ukraine mặc dù có sự chênh lệch sức mạnh lớn.

Thông thường, bên tấn công ngay từ đầu sẽ cố gắng phá hủy hoặc ít nhất làm tê liệt hệ thống không quân và phòng không. Thống trị trên bầu trời đồng nghĩa với việc lực lượng bộ binh có thể hoạt động hiệu quả và tránh thiệt hại hơn.

Các quan chức Quân đội Mỹ đã giả định rằng Nga sẽ sử dụng kết hợp tác chiến điện tử, năng lực tấn công mạng để che mắt và vô hiệu hóa hệ thống phòng không cũng như thông tin liên lạc.

Một lời giải thích khả dĩ cho việc Nga đã thất bại trong việc chiếm ưu thế trên không là do Tổng thống Vladimir Putin đã đánh giá thấp sức chống chịu của Ukraine.

Có thể chiến lược của ông Putin dựa trên giả định rằng phòng thủ của Ukraine dễ dàng bị hạ gục, giúp cho lực lượng Nga chiếm được Kiev, từ đó phá tan lực lượng quân sự ở phía Đông và Nam mà không cần đạt được ưu thế trên không.

Hiện tại, kế hoạch của ông Putin đã thất bại. Mặc dù vậy, về mặt tổng thể, lợi thế vẫn thuộc về Nga, với số lượng và trang thiết bị hiện đại hơn. Xung đột vũ trang chỉ mới xảy ra một tuần, hơn nữa, Nga vẫn chưa sử dụng toàn bộ lực lượng mà mình tập trung sẵn ở biên giới.

Chiến thuật của Ukraine

Một quan chức cấp cao của Mỹ phát biểu ngày 28/2, cho rằng 1/4 lực lượng của Nga vẫn chưa vượt qua biên giới.

Vị quan chức yêu cầu giấu tên này cho biết phía Ukraine vẫn còn giữ lại được đa số các hệ thống phòng thủ đất đối không. Các hệ thống này được sử dụng để bắn rơi trực thăng và máy bay.

Cũng theo vị quan chức trên, một trong những lý do mà những hệ thống phòng thủ này chưa bị phá hủy là do chúng nằm rải rác và được di chuyển liên tục trong biên giới Ukraine.

Theo ông, dường như những chỉ huy người Nga đang trở nên thất vọng với tiến độ của cuộc chiến và thất bại trong việc giành ưu thế trên không. Để đáp trả, Moscow có thể sẽ xem xét một đợt tấn công lớn và mạnh hơn vào Kiev, nhằm phá hủy lực lượng phòng không còn lại của Ukraine.

Khi thông báo quyết định tấn công của mình vào sáng sớm 24/2, ông Putin không đưa ra bất cứ thời gian cụ thể cho việc kết thúc cái được gọi là "chiến dịch quân sự đặc biệt". Theo ước tính của Mỹ, Nga đã tập trung tới hơn 150.000 quân tại biên giới Ukraine.

Thư ký báo chí Lầu Năm Góc John Kirby phát biểu vào 28/2: "Chúng tôi cho rằng Nga đang chậm hơn so với dự định khoảng vài ngày. Rõ ràng là phía Nga có những khó khăn riêng cũng như vấp phải sự phản kháng mạnh bất ngờ".

Ông Philip Breedlove, một tướng Không quân Mỹ từng chỉ huy lực lượng NATO ở châu Âu từ năm 2013 đến 2016, nói rằng Nga đã sử dụng những cuộc tấn công tên lửa nhằm vào các vị trí phòng không và sân bay của Ukraine trong những ngày đầu. Dù vậy, Ukraine đã tìm ra những cách thức sáng tạo để bảo toàn lực lượng phòng không của mình.

Ông Breedlove nói: "Tôi đã rất ngạc nhiên bởi năng lực phòng không của Ukraine, mặc dù chịu tổn thất, nhưng vẫn có thể bán trụ lâu như vậy". Ông cho rằng Nga có thể tăng cường sử dụng máy bay chiến đấu và máy bay ném bom, mặc cho phía Kiev được viện trợ tên lửa đất đối không Stinger và các hệ thống vũ khí phòng không khác từ phương Tây.

Theo quan điểm của ông, những vũ khí được Mỹ và các quốc gia khác viện trợ cho Ukraine trong những tuần gần đây đã hỗ trợ Kiev rất nhiều.

Ông Breedlove nhớ lại thời điểm 2014, các nước phương Tây gửi cho Ukraine hệ thống radar dùng để phát hiện chính xác vị trí của pháo. Nhiều ý kiến vào lúc ấy nghi ngại khả năng Ukraine sử dụng hiệu quả hệ thống radar này.

Tư lệnh NATO năm 2014, ông Breedlove nói: "Chẳng bao lâu sau khi làm việc với hệ thống radar trên, những người Ukraine đã dạy bọn tôi các chiến thuật, kỹ thuật và quy trình mới để sử dụng chúng".

Ông nói thêm: "Từ những gì được đọc và thấy, người Ukraine đã làm khá tốt việc gây thiệt hại lên không quân Nga".

Một đợt tấn công lớn?

Theo các quan chức Lầu Năm Góc, ngoài thất bại trong việc phá hủy không quân và bộ binh Ukraine, Nga hiện cũng chưa thể kiểm soát hoàn toàn bất cứ thành phố lớn nào của Ukraine. Đồng thời, lực lượng của Nga đang tiến quân chậm hơn nhiều so với dự kiến.

Mặc dù vậy, vẫn có nhiều dấu hiệu cho thấy căng thẳng sẽ còn tiếp tục leo thang. Tại khắp các thị trấn và thành phố trên Ukraine, chiến sự vẫn tiếp tục nổ ra.

Theo cố vấn Thủ tướng Ukraine Oleksiy Arestovich, thành phố cảng chiến lược Mariupol, gần biển Azov đang "ngàn cân treo sợi tóc". Một kho dự trữ dầu tại thành phố Sumy vừa bị ném bom.

Một đoạn video từ thành phố lớn thứ 2 của Ukraine là Kharkiv cho thấy nhiều khu dân cư đang chịu pháo kích, các tòa nhà chung cư bị rung chuyển bởi những cơn chấn động liên tục.

"Có hai cách cơ bản để giải thích cho sự chậm trễ của Nga trong việc tiến công ở Ukraine," theo ông Loren Thompson, một nhà phân tích quân sự thuộc Lexington Institute.

"Một cách giải thích là Nga đang cố gắng kiềm chế. Cách thứ 2 là triển khai tác chiến kém hiệu quả. Chúng tôi không đủ thông tin để xác định đâu là sự giải thích hợp lý hơn. Nhưng hãy nhớ rằng, Nga có đầy đủ lựa chọn chưa dùng đến, bao gồm việc tấn công mạng vào hệ thống đầu não chỉ huy và phòng không của Ukraine.".

Trong đánh giá mới nhất của mình, Viện Nghiên cứu Chiến tranh cho biết Moscow có thể đã nhận ra thất bại trong cách tiếp cận ban đâu và đang tăng thêm sức mạnh quân sự chống lại Ukraine.

Báo cáo viết: "Thế trận có thể thay đổi nhanh chóng về phía có lợi cho Nga nếu quân đội nước này xác định chính xác và giải quyết những sai sót kịp thời, bởi Moscow có lợi thế vượt trội về sức mạnh quân sự".