Tận dụng cơ hội từ EVFTA nhưng không thể chủ quan về phòng vệ thương mại

Nguy cơ sử dụng biện pháp PVTM giữa Việt Nam và EU tương đối thấp

Sáng ngày 21/8, tại TP HCM, Bộ Công Thương đã tổ chức Hội nghị tập huấn công tác phòng vệ thương mại trong bối cảnh thực thi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam- EU (EVFTA).

Tại hội nghị, ông Phùng Gia Đức, Phó trưởng phòng Xử lí phòng vệ thương mại nước ngoài, Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương cho biết, từ đầu năm 2020 đến nay, mặc dù hoạt động thương mại hàng hóa bị đình trệ do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nhưng số vụ khởi xướng điều tra liên quan đến phòng vệ thương mại tăng lên đáng kể.

Riêng Việt Nam đang phải ứng phó với 27 vụ việc phòng vệ thương mại khác nhau. Điều này xuất phát từ việc ngày càng nhiều hiệp định thương mại tự do được kí kết và thực thi với mức độ cắt giảm thuế sâu nhằm tăng cường thương mại toàn cầu. 

Đặc biệt, Hiệp định EVFTA đã chính thức có hiệu lực, EU sẽ miễn thuế cho phần lớn hành hóa xuất khẩu của Việt Nam.

"Đây vừa có lợi thế cạnh tranh cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam song cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro về thương mại như gian lận nguồn gốc xuất xứ, chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp, lẩn tránh thuế…", ông Đức cho hay.

Cũng theo đại diện Bộ Công Thương, việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại ngày càng đa dạng, phong phú, từ mối đe dọa "an ninh quốc gia" dẫn đến tăng thuế nhập khẩu nhôm thép cho đến vấn đề "bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ".

Bên cạnh đó, tình trạng cạnh tranh không lành mạnh dẫn đến các biện pháp trả đũa trực tiếp, đặc biệt là các biện pháp phòng vệ thương mại, gồm chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ.

Tính đến hết tháng 3/2020, đã có 22 vụ việc chống lẩn tránh thuế do nước ngoài khởi xướng điều tra, áp dụng đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Phân tích về vấn đề áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại của thị trường EU trong bối cảnh Hiệp định EVFTA đi vào thực thi, bà Phạm Châu Giang, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho biết, đối với thị trường EU, nguy cơ để sử dụng các biện pháp phòng vệ thương với nhau là tương đối thấp so với các thị trường khác vì hàng hóa hai khu vực mang tính bổ trợ cho nhau hơn là cạnh tranh với nhau.

Tuy nhiên, trong quá trình đàm phán, Việt Nam cũng đã nhận định được những mặt hàng xuất khẩu sang EU có nguy cơ bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại như dệt may, da giày, nông lâm thủy sản để các doanh nghiệp có sự chuẩn bị, ứng phó khi có các vấn đề phức tạp xảy ra.

Đồng quan điểm, ông Phan Khánh An, Phó trưởng phòng Pháp chế, Cục Phòng vệ thương mại cho hay trong khi Mỹ liên tục áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại với hàng xuất khẩu thì đối với thị trường EU, nguy cơ để sử dụng các biện pháp phòng vệ thương mại tương đối thấp. 

Vụ việc gần đây nhất mà EU áp dụng phòng vệ với hàng xuất khẩu của Việt Nam là mặt hàng mũ giày cách đây 10 năm. Tuy nhiên, hiện nay mức độ hiểu biết của doanh nghiệp Việt Nam về phòng vệ thương mại còn rất thấp. 

Theo một khảo sát gần đây, 15% doanh nghiệp không biết gì về phòng vệ thương mại, 63,2% có nghe nói nhưng không biết rõ, 19,8% doanh nghiệp đã từng tìm hiểu sơ sơ và số doanh nghiệp đã tìm hiểu tương đối kĩ hoặc là bên liên quan chỉ chiếm 1,9%.

"Do đó các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam không thể lơ là trong vấn đề này để có thể đảm bảo mục mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu với EU, tận dụng tốt nhất các lợi thế mang lại từ EVFTA đã có hiệu lực từ ngày 1/8 vừa qua”, ông Phan Khánh An nhấn mạnh.

Doanh nghiệp Việt cần chủ động ứng phó 

Ông Phan Khánh An, Phó trưởng phòng Pháp chế cho rằng muốn giảm thiểu nguy cơ đối mặt các vụ điều tra phòng vệ thương mại, doanh nghiệp cần chủ động trang bị kiến thức cơ bản về pháp luật phòng vệ thương mại, qui định phòng vệ thương mại trong các FTA mà Việt Nam và đối tác cùng tham gia để nắm rõ quyền và nghĩa vụ của mình.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần xây dựng hệ thống quản trị tiên tiến, hiện đại, thực hiện lưu trữ hồ sơ, chứng từ đầy đủ và rõ ràng.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần xây dựng bộ phận pháp chế, nghiên cứu các qui định về thương mại, phòng vệ thương mại quốc tế hoặc cân nhắc tư vấn từ luật sư am hiểu pháp luật quốc tế khi cần thiết.

Trong khi đó, theo ông Phùng Gia Đức các vụ khởi xướng điều tra có thể bắt đầu với bị đơn là một hoặc một vài doanh nghiệp nhưng nguy cơ thiệt hại cho cả ngành hàng là rất lớn nên các doanh nghiệp cần thườngxuyên theo dõi thông tin, tích cực phối hợp với hiệp hội ngành hàng, cơ quan quản lí nhà nước để cùng giải quyết hiệu quả.

Trong trường hợp trở thành bị đơn, sự chủ động hợp tác, tham gia của doanh nghiệp quyết định đến 90% kết quả của vụ điều tra.

Do đó, doanh nghiệp cần chủ động theo dõi sát các lập luận của nguyên đơn và cơ quan điều tra; cung cấp bằng chứng, thông tin chứng minh sự khác biệt của sản phẩm; phát hiện các thông tin, số liệu mà cơ quan điều tra sử dụng chưa chính xác để phản biện; kiểm tra các lập luận về thiệt hại do nguyên đơn cung cấp.

Ngoài ra, bà Phạm Châu Giang cho biết, Cục Phòng vệ thương mại sẽ luôn duy trì các kênh liên lạc với cơ quan điều tra phòng vệ thương mại của nhiều nước, các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, hiệp hội và doanh nghiệp để kịp thời cập nhật vụ việc phòng vệ thương mại. 

Bên cạnh đó, Phòng xử lí phòng vệ thương mại nước ngoài cũng sẽ hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam bày tỏ quan điểm phản bác các lập luận thiếu căn cứ, vi phạm qui định WTO của nguyên đơn khởi kiện hay cơ quan điều tra nước ngoài cũng như cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ, kịp thời trên cơ sở yêu cầu của cơ quan điều tra đối với Chính phủ và hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình xử lí vụ việc.

"Trong quá trình đó, báo chí đóng vai trò rất quan trọng trong cung cấp thông tin, sự hiểu biết về phòng vệ thương mại cho doanh nghiệp một cách chính xác, kịp thời. Đặc biệt thông tin để doanh nghiệp nắm được khi có những vụ việc xảy ra thì cần liên hệ cơ quan chức năng nào để có hướng xử lí kịp thời", bà Phạm Châu Giang, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại nhấn mạnh.