Tại sao kinh tế Trung Quốc khó phục hồi thần tốc như hai năm trước?

Phục hồi chậm chạp, gập ghềnh

Khi đại dịch COVID-19 lần đầu xuất hiện vào năm 2020, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã trở mình một cách ngoạn mục: GDP quý đầu tiền vừa lao dốc 6,8% thì sang quý II đã bật tăng 3,2%.

Song, kỳ tích khó có thể lặp lại. Năm nay, Trung Quốc đang phải đối mặt với biến chủng Omicron rất dễ lây lan, tốc độ tăng trưởng tổng thể yếu hơn và chính phủ hạn chế kích thích tài khóa.

Đợt dịch mới nhất bắt đầu vào tháng 3 và Thượng Hải là thành phố lớn chịu thiệt hại nặng nề nhất. Khoảng một tuần trước, chính quyền thành phố đã công bố kế hoạch nới lỏng phong tỏa và mở cửa trở lại vào giữa tháng 6.

“…Trung Quốc đã thấy ánh sáng cuối đường hầm. Cú sốc chuỗi cung ứng bắt nguồn từ phong tỏa dường như đã chấm dứt”, ông Robin Xing, kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc của Morgan Stanley, nhận định.

“Tuy nhiên, chúng tôi cũng cho rằng con đường phục hồi của đất nước tỷ dân có thể sẽ rất chậm chạp và gập ghềnh”, vị chuyên gia cảnh báo. Trung Quốc đang thử nới lỏng chiến lược Zero COVID theo từng đợt, nhưng các bước thực hiện khá đứt quãng và lộn xộn.

Cuối tuần qua, một quận trung tâm của Thượng Hải lại cấm người dân rời khỏi khu chung cư để tiến hành xét nghiệm hàng loạt. Nhiều khu vực của thủ đô Bắc Kinh yêu cầu công dân làm việc tại nhà do số ca nhiễm hàng ngày tăng kỷ lục.

Một ví dụ điển hình khác là Volkswagen, hãng ô tô có nhà máy ở hai trong số các khu vực bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất trong năm nay. Giữa tuần trước, Volkswagen thông báo các cơ sở của hãng đã hoạt động lại, nhưng chính sách dập dịch của Trung Quốc khiến chuỗi cung ứng bị gián đoạn.

Chia sẻ với CNBC, ông Meng Lei, chiến lược gia cổ phiếu Trung Quốc tại UBS Securities, cho biết: “Nghiên cứu của chúng tôi về Thượng Hải, Cát Lâm, Tây An và Bắc Kinh cho thấy sự đứt gãy về logistics và chuỗi cung ứng là những nút thắt tác động mạnh nhất đến việc tái sản xuất của doanh nghiệp”.

“Do đó, các nhà sản xuất chỉ có thể nối lại hoạt động một cách từ từ chứ không thể trong một sớm một chiều”, ông Meng nói thêm.

Chu kỳ hoạch định chính sách “bị gián đoạn”

Theo lời bà Dan Wang, kinh tế trưởng tại Hang Seng Bank China, làn sóng COVID mới đã “làm gián đoạn” lịch trình hoạch định chính sách của Bắc Kinh trong năm nay. Bà cho rằng đây là “tác động đáng kể nhất” của đợt dịch hiện tại.

Vị kinh tế trưởng lưu ý, dịch bệnh và các cuộc phong tỏa chỉ thực sự bắt đầu sau khi chính quyền trung ương công bố kế hoạch kinh tế hàng năm tại cuộc họp quốc hội hồi tháng 3.

Trong nền kinh tế vốn được quản lý chặt chẽ của Trung Quốc, cuộc họp thường niên nêu trên là một phần quan trọng của chu kỳ phát triển và thực hiện các chính sách quốc gia, giữa các ban ngành và khu vực.

Bà Wang nhấn mạnh, bài toán gián đoạn chuỗi cung ứng và tiêu dùng suy yếu có thể xử lý được, nhưng một khi chu kỳ hoạch định chính sách bị đứt đoạn, “rất khó để đưa mọi thứ trở lại con đường ban đầu một cách nhanh chóng”.

Giữa các cơ quan trong chính phủ Trung Quốc có rất nhiều mục tiêu khác nhau, đòi hỏi mỗi bên phải nhượng bộ ít nhiều. Do đó, quá trình phát thảo chính sách chung thường cực kỳ chậm và tụt hậu, kinh tế trưởng của Hang Seng Bank China nhấn mạnh.

Chưa kể, trong một năm có nhiều chuyển biến về mặt chính trị như năm 2022, giới chức cấp cao cũng có những cân nhắc thiệt hơn. Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến sẽ tìm kiếm nhiệm kỳ thứ ba tại cuộc họp quan trọng vào mùa thu tới.

Kích thích nhỏ giọt

Tại cuộc họp tháng 3, Bắc Kinh đã đặt ra các mục tiêu như tăng trưởng GDP “khoảng 5,5%”. Song, con số này hiện cao hơn khoảng 1 điểm % so với dự báo của nhiều ngân hàng đầu tư lớn.

Bà Dan Wang kỳ vọng nền kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 5,1% trong năm 2022 vì vị chuyên gia tin Bắc Kinh sẽ tăng cường kích thích và nới lỏng các hạn chế COVID vào cuối mùa hè.

Tuy nhiên, cho đến nay, gần hai tháng sau khi Thượng Hải đóng cửa, các nhà hoạch định chính sách vẫn chưa có những động thái lớn.

Cho dù là lãi suất hay chính sách tài khóa, mức độ kích thích của chính quyền trung ương vẫn chỉ bằng một nửa so với thời kỳ cao điểm của đợt dịch năm 2020, ông Xing của Morgan Stanley cho hay.

Ngoại trừ tỷ lệ thất nghiệp, hầu hết các chỉ số kinh tế đều không đến mức tồi tệ so với đầu năm 2020.

Đến nay, Bắc Kinh chỉ mới công bố cắt giảm thuế và phí cho các doanh nghiệp nhỏ cũng như mới bắt đầu hạ lãi suất thế chấp. Song, tác động, đặc biệt là đến lĩnh vực bất động sản, lại chưa thấy rõ.

Ông Xing cho biết, ngay cả khi không có làn sóng COVID mới nhất, việc nới lỏng chính sách cho thị trường bất động sản vẫn phải mất từ 3 đến 6 tháng để thực sự tạo ảnh hưởng đến các giao dịch mua bán nhà đất.

Trung Quốc vẫn còn cơ hội

Bất chấp một số tín hiệu kém khả quan, nền kinh tế Trung Quốc vẫn có khả năng tăng trưởng với tốc độ tốt hơn dự báo của nhiều chuyên gia.

Ông Larry Hu, kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc của ngân hàng Macquarie, cho biết: “Điểm đáng lưu tâm là, kinh nghiệm trong hai năm qua cho chúng tôi thấy các cuộc suy thoái do COVID gây ra thường kết thúc khá nhanh chóng, đặc biệt là nếu chính phủ phản ứng nhanh lẹ bằng chính sách phù hợp”.

Tại Trung Quốc, hoạt động kinh tế vẫn đang tiếp tục, ngay cả khi chính quyền nhiều địa phương tăng cường xét nghiệm bổ sung. Theo CNBC, khoảng 80% hoạt động sản xuất ở miền nam đã trở lại bình thường.

Mặc dù Thâm Quyến đã đóng cửa gần như tất cả các cơ sở kinh doanh trong khoảng một tuần vào tháng 3, việc vận chuyển hàng hóa bằng xe tải trong phạm vi thành phố vẫn diễn ra do số ca nhiễm thấp, ông Klaus Zenkel - Chủ tịch phân hội miền nam của Phòng Thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc (EuroCham Trung Quốc), cho hay.

Các thành viên của EuroCham ở tỉnh Quảng Đông - một trung tâm sản xuất lớn, đều tất bật sản xuất, ông Zenkel thông tin thêm. Ông nói rằng nhiều doanh nghiệp đã tăng lượng tồn kho từ trước để tránh nguy cơ thiếu hụt nguyên vật liệu kéo dài.

Dù vậy, vị chủ tịch cảnh báo: “Không thể đoán trước được điều gì. Bạn không thể lường trước chuyện gì sẽ xảy ra ở Trung Quốc”.