Sự thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng có đang bị Ấn Độ phá vỡ?

Theo South China Morning Post (SCMP), khi phương Tây ngày càng lo ngại về việc phụ thuộc quá lớn vào Trung Quốc, ít có quốc gia nào được hưởng lợi nhiều như Ấn Độ.

Trong chuyến thăm tới thủ đô New Delhi lần đầu tiên với tư cách là Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã mô tả Ấn Độ là một “đối tác không thể thay thế” của Mỹ trong nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng.

Một ngày sau, cựu Thủ tướng Australia Kevin Rudd cũng bày tỏ quan điểm tương tự. “Với tư cách là người đã làm việc với Ấn Độ trong 20 năm qua, đây là lần đầu tiên tôi tin tưởng rằng New Delhi sẽ chuẩn bị có một sự thay đổi chính sách quan trọng”, ông Rudd nói.

Những lời của ông Rudd đã thể hiện quan điểm đồng thuận giữa các nhà hoạch định chính sách và phân tích rằng: Ấn Độ đang nổi lên như một trung tâm sản xuất thay thế cho Trung Quốc.

“Những gì chúng ta chứng kiến về mặt địa chính trị là một cuộc Chiến tranh Lạnh mới”, ông Sadanand Dhume, nhà nghiên cứu cấp cao tại American Enterprise Institute, cho biết. “Trong bối cảnh này, Ấn Độ kỳ vọng sẽ được hưởng lợi ích kinh tế từ những lo ngại của phương Tây về quyền lực ngày càng tăng của Trung Quốc”.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo kinh tế Trung Quốc chỉ tăng trưởng 4,4% vào năm 2023. Trong khi đó, Morgan Stanley kỳ vọng nền kinh tế Ấn Độ sẽ tăng trưởng với tốc độ 6,1%/năm và đứng vị trí thứ 3 thế giới vào năm 2027.

Ấn Độ đồng thời cũng là thành viên của Bộ Tứ (Quad), một liên minh bao gồm Mỹ, Australia và Nhật Bản. Ông Dhume cho biết Quad là “biểu tượng mạnh mẽ nhất” của liên minh giữa Ấn Độ với phương Tây.

Ấn Độ đã chứng kiến ​​​​sự gia tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong những năm gần đây. Quốc gia Nam Á này nhận được 82 tỷ USD trong giai đoạn 2020-21, cao gấp đôi so với 40 tỷ USD ghi nhận năm 2017.

Sự mất lòng tin ngày càng tăng đối với Trung Quốc có thể giúp giải thích một phần nguyên nhân cho dòng vốn FDI đổ vào Ấn Độ. Đồng thời, những cải cách của chính phủ cũng khiến đất nước này trở nên hấp dẫn hơn với các công ty đa quốc gia.

Ông Eswar Prasad, Giáo sư cấp cao về chính sách thương mại tại Đại học Cornell, cho biết: “Chính phủ đã cải cách thị trường lao động và thuế, nắm bắt công nghệ kỹ thuật số và cải thiện cơ sở hạ tầng vật chất cứng và mềm”.

Morgan Stanley dự đoán tỷ trọng sản xuất trong tổng sản phẩm quốc nội của Ấn Độ có thể tăng từ 15,6% hiện nay lên 21% vào năm 2031, giúp mở rộng gấp đôi thị phần xuất khẩu của nền kinh tế lớn thứ năm thế giới.

Đa dạng hóa tại Ấn Độ

Các công ty đa quốc gia đang để ý tới Ấn Độ. Nhà cung cấp của Apple là Foxconn đang tăng công suất tại một nhà máy ở Chennai khi các đợt phong tỏa COVID đe dọa sản xuất ở Trung Quốc.

Một nhà sản xuất khác của Apple là Pegatron cũng đã bắt đầu lắp ráp mẫu iPhone 14 mới nhất tại Ấn Độ.

Tuy vậy, khoảng 70% linh kiện để sản xuất vẫn có nguồn gốc từ Trung Quốc, bởi sự phụ thuộc của Apple vào nền kinh tế số hai thế giới khó có thể thay đổi nhanh chóng, ông Ivan Lam, nhà phân tích cấp cao tại Counterpoint Research, cho biết.

“Các lô hàng của Apple đến Ấn Độ đang tăng đều, cũng như nhu cầu địa phương đối với các sản phẩm của Apple. Khi thu nhập tăng lên, Ấn Độ có tiềm năng trở thành thị trường lớn nhất cho điện tử tiêu dùng”, ông nói.

Những gã khổng lồ công nghệ như Google hay Samsung cũng đang có kế hoạch chuyển một số dây chuyền sản xuất sang Ấn Độ, một phần để tận dụng chương trình trợ cấp của chính phủ.

Ấn Độ cũng đã chứng kiến ​​các khoản đầu tư đáng chú ý vào những lĩnh vực do Trung Quốc thống trị.

Vào tháng 9, tập đoàn khai thác mỏ Vedanta Resources và Foxconn đã công bố việc thành lập nhà máy bán dẫn đầu tiên của Ấn Độ tại bang Gujarat. Năm ngoái, First Solar tuyên bố sẽ thành lập một cơ sở sản xuất module năng lượng mặt trời ở bang Tamil Nadu.

Trung Quốc đang chiếm 80% sản lượng tấm pin năng lượng mặt trời toàn cầu và 15% sản lượng chip bán dẫn.

“Cán cân hiện tại vẫn đang nghiêng hẳn về phía Trung Quốc và các quốc gia khác đang cố gắng giành lấy một phần miếng bánh. Không ai nghĩ rằng toàn bộ [sản xuất] sẽ rời khỏi Trung Quốc”, ông Dhume nói.

Mâu thuẫn chính sách 

Tuy vậy, một loạt thách thức đang cản trở Ấn Độ thực hiện lời hứa của mình. “Chương trình cải cách vẫn chưa hoàn thành”, ông Prasad cho rằng Ấn Độ cần phải làm trong sạch ngành ngân hàng và nâng cao cơ sở hạ tầng, quản trị công.

Theo chỉ số hoạt động logistics năm 2018 của Ngân hàng Thế giới, Ấn Độ xếp thứ 44 trong 160 quốc gia, đứng sau các đối thủ nặng ký trong khu vực như Việt Nam, Hàn Quốc và Malaysia.

Ông Prasad cho biết các đối thủ cạnh tranh như Việt Nam, Mexico và Chile “sẵn sàng nắm bắt mọi nỗ lực của phương Tây nhằm đa dạng hóa khỏi Trung Quốc”.

Ông Dhume cho biết vẫn còn một "lượng lớn" vấn đề quan liêu. Ông nói: “Không thiếu lao động nhưng tương đối thiếu lao động có kỹ năng. Tất cả những điều này diễn ra trong bối cảnh Ấn Độ đang xây dựng những bức tường [thương mại] cao hơn”.

Xu hướng bảo hộ của Ấn Độ đang trở thành một mối lo ngại. Ấn Độ đã ký kết một loạt các thỏa thuận song phương với Australia, UAE, Canada và Anh. Tuy vậy, chính phủ vẫn thận trọng khi tham gia các hiệp định đa phương.

Năm 2019, nước này đã rút khỏi các cuộc đàm phán thương mại của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) vào phút cuối, do lo ngại về sự cạnh tranh lên các nhà sản xuất trong nước. 

Gần đây, New Delhi cũng đã chọn đứng ngoài lĩnh vực thương mại trong Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPEF) do Mỹ dẫn đầu.

Trong những tháng gần đây, New Delhi đã cấm xuất khẩu lúa mì và gạo tấm, đồng thời tăng thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng xuất khẩu mạnh nhất của nước này như thép và quặng sắt.

Ông Sadanand Dhume, nhà nghiên cứu cấp cao tại American Enterprise Institute, cho biết: “Ấn Độ đang cố gắng làm cho mình trở nên hấp dẫn để có được miếng bánh lớn hơn trong một môi trường thuận lợi về mặt địa chính trị. Nhưng New Delhi cũng đang có một loạt các chính sách thương mại đi theo hướng ngược lại”.