Sự thành công của Bắc Ninh, tỉnh nhỏ nhất Việt Nam, trong thu hút đầu tư nước ngoài

Bên ngoài một nhà máy sản xuất điện thoại cũ của Nokia ở Bắc Ninh, một biển quảng cáo tuyển dụng mới xuất hiện để tìm kiếm nhân lực "chăm chỉ, năng động" và trên 16 tuổi.

Những 'ông lớn' toàn cầu đầu tư vào Bắc Ninh

Được Foxconn mua lại từ năm 2016, nhà máy này nhiều khả năng chuẩn bị là nơi Google sản xuất những chiếc điện thoại Pixel của mình, theo một báo cáo của Nikkei, trong bối cảnh nhiều ông lớn công nghệ của Silicon Valley muốn đa dạng chuỗi sản xuất ra bên ngoài Trung Quốc.

Bắc Ninh là tỉnh thành nhỏ nhất tại Việt Nam song rất thành công trong thu hút các ông lớn sản xuất nhờ lợi thế vị trí. (Ảnh: Bloomberg)

Nếu khoản đầu tư trên hiện thực hoá, đây sẽ là một lợi thế lớn không chỉ của Bắc Ninh, nơi Samsung cũng đang triển khai hoạt động sản xuất, mà còn của cả Việt Nam dưới hình ảnh một "nơi trú ẩn" an toàn cho nhiều công ty trong thương chiến Mỹ - Trung.

"Với chính sách chào mời đầu tư nước ngoài, chúng tôi chào đón Google tới Việt Nam", ông Nguyễn Hữu Quất, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Bắc Ninh, chia sẻ. 

Ông Quất nói thêm với Financial Times (FT) rằng Google "đã quyết định chọn Bắc Ninh" nhưng chưa hoàn tất kế hoạch tinh chỉnh vận hành, bao gồm chọn địa điểm chính xác. Trong khi đó, Google từ chối bình luận.

Rất khó đo đếm qui mô của sự dịch chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam, một phần bởi các công ty đa quốc gia thực hiện điều này một cách kín đáo để tránh ảnh hưởng đến mối quan hệ với chính phủ cũng như chuỗi cung ứng ở Trung Quốc.

Song những con số về thương mại Việt Nam, bao gồm thặng dư 39,5 tỉ USD với Mỹ trong năm ngoái, cho thấy một sự sắp xếp lại đang diễn ra, FT nhận định.

Trước đó, Nikkei cho biết Apple đang bắt đầu thử nghiệm sản xuất dòng tai nghe ăn khách AirPods tại Việt Nam. 

Amazon và Home Depot cũng là một số đơn vị bán lẻ có một số động thái tương tự, ông Vũ Ngọc Khiêm, Trưởng Đại diện Global Sources tại Việt Nam, một đơn vị tư vấn chuyên kết nối nhà cung ứng toàn cầu với người mua, cho biết.

Một nhà máy may mặc ở Bắc Ninh. (Ảnh: FT)

Dù vậy, các chuyên gia thương mại cho rằng Việt Nam còn nhiều hạn chế trong việc nhanh chóng thu hút các đơn hàng sản xuất.

"Chuỗi cung ứng toàn cầu rất phức tạp", ông Adam Sitkoff, Giám đốc Hiệp hội thương mại Mỹ tại Việt Nam (Amcham), nói. "Cần rất nhiều bên và rất nhiều nhân sự tham gia, và bạn không thể chỉ lựa chọn và dịch chuyển trong thời gian ngắn vì rất nhiều hàng rào".

Bắc Ninh, tỉnh thành có diện tích nhỏ nhất Việt Nam, đã thu hút 18,2 tỉ USD đầu tư nước ngoài trong vài năm trở lại đây từ Samsung, Canon và Nokia, ông Quất nói.

(Đồ họa: TV)

Tất cả đều do lợi thế từ vị trí, các chuyên gia nhận định. Bắc Ninh cách Hà Nội 40 phút lái xe và chỉ cách sân bay Nội Bài, nơi Samsung xuất khẩu những chiếc điện thoại của mình, khoảng 30 phút. Đó là chưa kể việc nơi đây cũng chỉ cách cảng Quảng Ninh hai giờ lái xe và cách biên giới Trung Quốc một tiếng rưỡi.

Giới chức Bắc Ninh cấp đất cho Samsung tại khu công nghệ Yên Phong và thành công trong việc thuyết phục chính phủ miễn thuế cho cả việc xây dựng nhà máy ban đầu vào năm 2009 và mở rộng sau đó vào năm 2015. Samsung hiện là nhà xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam.

VSIP, khu công nghiệp nhà máy điện thoại Nokia tọa lạc, được hưởng lợi từ hệ thống giao thông 6 làn, có sẵn cả hệ thống nhà máy và khu văn phòng. Samsung chở nhân sự của mình bằng xe buýt từ một số tỉnh thành và có cả khu kí túc cho nhân viên ở xa có nhu cầu sử dụng.

Dù vậy, Việt Nam đã bắt đầu áp dụng một số thay đổi đối các nhà đầu tư nước ngoài vài năm trở lại đây để tạo ra một sân chơi công bằng hơn với cả doanh nghiệp trong nước.

Song nhân lực sản xuất tại Việt Nam có thể chỉ tương đương quy mô nhân sự tại một tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc. Điều này đồng nghĩa với việc các nhà sản xuất phải mất nhiều công sức hơn để tìm các đơn vị cung ứng, công nhân và cả quản lí địa phương.

Việt Nam hiện đang đứng thứ 55 trong bảng xếp hạng Chỉ số Cạnh tranh Toàn cầu do World Bank công bố. Bảng xếp hạng của World Bank đánh giá cơ sở vật chất, hiệu quả nguồn nhân lực và đào tạo cùng nhiều yếu tố khác. Trung Quốc trong khi đó xếp ở vị trí 27.

Hạ tầng giao thông ở phía Bắc Việt Nam được đánh giá cao nhưng mọi thứ không quá tốt ở các khu vực xung quanh TP HCM, FT bình luận. Sân bay Quốc tế Tân Sân Nhất thường xuyên rơi vào tình trạng quá tải và không mang đến trải nghiệm tích cực.

(Ảnh: FT)

Bài toán năng suất lao động

Trong khi lương nhân công ở Việt Nam thấp hơn, nhà máy tại Trung Quốc lại có thể mang đến năng suất lao động cao hơn, đó là chưa kể đến sự hỗ trợ tích cực của chính phủ địa phương và quốc gia.

"Nhà sản xuất Trung Quốc nhận trợ thuế từ chính phủ", ông Khiêm nói. "Họ thậm chí có thể bán không lãi để cạnh tranh với Việt Nam và sau đó đòi hoàn thuế".

Stelvio Gugliemi, Giám đốc ARDA, một công ty sản xuất nội thất bên ngoài TP HCM, nói kĩ năng của nhân công nhà máy khá thấp và nhân sự tốt lại khó thu hút. "Quản lí tầm trung là vấn đề lớn nhất", ông chia sẻ thêm. "Người trẻ thích sống trong thành phố".

Dù vậy, Việt Nam được đánh giá cao ở sự ổn định chính trị. Ông Chang-Hee Lee, Giám đốc quốc gia của Tổ chức Lao động Quốc tế tại Việt Nam, chia sẻ rằng số lượng các cuộc biểu tình công nhân tại Việt Nam rất nhỏ và sẽ khó ảnh hưởng đến vận hành của công ty.

Các chuyên gia chia sẻ việc Việt Nam thay thế Trung Quốc là phi thực tế nhưng Việt Nam sẽ là quốc gia chính mà nhiều ông lớn lựa chọn cho chiến lược "Trung Quốc cộng một".

"Không ai có thứ Trung Quốc có, không quốc gia nào ở Đông Nam Á có điều này", ông Sitkoff chia sẻ. "Nhưng Việt Nam có một vài yếu tố".