Nỗi sợ của doanh nghiệp Việt khi gọi vốn từ các Quỹ đầu tư tư nhân

Với mục đích chính là tìm lợi nhuận, các quỹ đầu tư tư nhân (PE) khiến nhiều doanh nghiệp băn khoăn về giá trị bền vững mà các quỹ này có thể mang lại - bao gồm cách thức quản trị, vận hành và đổi mới doanh nghiệp.

20-03-2019

15-03-2019

Các quỹ PE "hút máu", cướp quyền sở hữu doanh nghiệp?

Nền kinh tế tăng trưởng tốt và tình hình chính trị ổn định giúp Việt Nam tạo sức hút mạnh mẽ với các quỹ đầu tư tư nhân (Private Equity – PE Fund). Các quỹ PE có những đóng góp quan trọng cho các doanh nghiệp không chỉ về vốn mà còn về nhiều khía cạnh khác của kinh doanh như quản trị, ý tưởng, mối quan hệ, và kinh nghiệm.

Tuy nhiên, sau một loạt mối quan hệ tan vỡ giữa Ba Huân - Vinacapital hay The KAfe - Cassia Investments, nhiều người cho rằng các quỹ PE "hút máu" hay thậm chí cướp quyền sở hữu doanh nghiệp, thay vì đồng hành để xây dựng những giá trị cốt lõi.

Ba Huân - Vinacapital từng là thương vụ hợp tác triệu USD đình đám nhưng đã sớm đổ vỡ. Ảnh: Như Huỳnh

Bà Nguyễn Thị Hồng Nhung, Trưởng phòng Tư vấn Công ty TNHH Grant Thornton (Việt Nam), cho rằng: "Quan niệm này hoàn toàn sai lầm. Nhìn nhận một cách khách quan, các quỹ PE có những đóng góp quan trọng cho sự thành bại của doanh nghiệp".

Bằng việc góp vốn vào các doanh nghiệp tư nhân, thường là các doanh nghiệp nhỏ, ít khả năng tiếp cận vốn từ các kênh truyền thống, các quỹ PE giúp các doanh nghiệp nhanh chóng gia tăng tiềm lực tài chính để mở rộng sản xuất kinh doanh, bà Nhung phân tích.

Ngoài ra, các quỹ PE còn góp phần cải tiến cách thức quản trị và vận hành của doanh nghiệp, do các quỹ PE có đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong nhiều lĩnh vực, có thể tư vấn cho các doanh nghiệp trong hoạch định chiến lược kinh doanh, công nghệ quản lý, xây dựng thương hiệu và sản phẩm. Với mối quan hệ sâu rộng, các quỹ cũng hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận với những đối tác, khách hàng lớn hay nguồn nhân sự tiềm năng.

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp tìm đến các quỹ PE không phải vì vốn mà chính là những hỗ trợ kiến tạo giá trị gia tăng. "Chẳng hạn trường hợp của Thế giới Di Động, sự tham gia của Mekong Capital đã giúp công ty thay đổi cách thức quản trị và xây dựng thành công đế chế bán lẻ của ngày hôm nay", bà Nhung dẫn chứng.

Gọi vốn từ các quỹ PE cần nhiều lưu ý

Là các nhà đầu tư chuyên nghiệp, các quỹ PE thường có những quy định và ràng buộc vô cùng chặt chẽ đối với doanh nghiệp nhận đầu tư, nhằm bảo vệ quyền lợi của họ. Do đó, nếu có ý định thu hút vốn đầu tư từ các quỹ PE, các doanh nghiệp phải lưu ý nhiều vấn đề.

Theo bà Nguyễn Thị Hồng Nhung, Trưởng phòng Tư vấn Công ty TNHH Grant Thornton (Việt Nam): "Doanh nghiệp Việt thường có cấu trúc sở hữu phức tạp, chồng chéo với nhiều mảng kinh doanh khác nhau. Do đó, việc tái cấu trúc sở hữu một cách "thân thiện", rõ ràng cho các mảng cần vốn đầu tư hoặc hấp dẫn với nhà đầu tư trước khi mời gọi đầu tư là rất cần thiết".

Bên cạnh đó, năng lực quản trị doanh nghiệp bao gồm đội ngũ lãnh đạo tâm huyết, chính trực, số liệu tài chính trung thực, là các yếu tố ảnh hưởng hàng đầu đến quyết định đầu tư của các quỹ PE.

"Đặc biệt, các quỹ PE luôn có mức tỉ suất lợi nhuận yêu cầu cao, để bù đắp cho mức rủi ro cao do đầu tư vào các công ty tư nhân", bà Nhung nhận định.

Gọi vốn từ các Quỹ đầu tư tư nhân, doanh nghiệp Việt đã biết cách? - Ảnh 2.

Các quỹ PE thường có những quy định và ràng buộc vô cùng chặt chẽ đối với doanh nghiệp nhận đầu tư, nhằm bảo vệ quyền lợi.

Khảo sát của Grant Thornton về hoạt động PE tại Việt Nam năm 2018 cho thấy, đa phần các quỹ đầu tư yêu cầu tỉ suất lợi nhuận trên 20%, thậm chí trên 25%. Trong khi đó, tỉ suất lợi nhuận yêu cầu của nhà đầu tư chiến lược chỉ dao động trong khoảng 12-18%. Rủi ro càng cao, mức lợi nhuận yêu cầu càng lớn, và theo đó mức định giá càng thấp.

Trong khi đó, đối với các doanh nghiệp có dòng tiền tương đối ổn định hoặc đã có lợi nhuận, cách phổ biến là dựa trên số lần trên EBITDA (thu nhập trước lãi vay, thuế, khấu hao) của các doanh nghiệp tương đồng hoặc các giao dịch tương đồng.

Đối với các công ty startup hay đặc biệt các công ty công nghệ, thời điểm đầu tư thường là khi chưa có lợi nhuận, cách định giá có thể quy về số lần trên doanh thu, hay sáng tạo hơn, dựa trên các đại lượng định giá gắn liền với hoạt động như giá trên số lần/số lượng đơn hàng, số lần/số lượng người dùng...

Tuy nhiên, các số liệu sẽ cần phải được điều chỉnh, hay phụ thuộc vào kết quả rà soát chi tiết. "Theo kinh nghiệm của chúng tôi, có rất nhiều thương vụ đầu tư đã thất bại do kết quả rà soát sai lệch quá lớn so với số liệu ban đầu. Do vậy doanh nghiệp cần phải ước tính trước những điều chỉnh này để không bất ngờ tại thời điểm chốt giá trị giao dịch", đại diện Grant Thornton (Việt Nam) nhắn nhủ doanh nghiệp.

Để đảm bảo giá trị đầu tư, nhiều quỹ PE áp dụng các hình thức như đầu tư cổ phiếu kèm theo quyền bán lại tại một mức tỉ suất sinh lời nhất định, đầu tư trái phiếu kèm quyền chuyển đổi thành cổ phiếu, hoặc kết hợp cả hai. Với các hình thức này, các quỹ PE có thể đưa vào hợp đồng mua bán với những điều kiện chặt chẽ để bảo về quyền lợi, bao gồm các điều kiện về tài sản thế chấp, tỉ lệ chuyển đổi, giá chuyển đổi hay các điều khoản chống pha loãng…

Như vậy, yêu cầu của các quỹ PE đối với các doanh nghiệp nhận đầu tư không hề đơn giản. Do đó, "biết người, biết ta", hiểu rõ nhu cầu và khả năng của doanh nghiệp, đồng thời hiểu rõ mục tiêu, điều kiện và yêu cầu của bên mua là điều vô cùng cần thiết để có thành công trong thương vụ, đại diện Công ty TNHH Grant Thornton (Việt Nam) nhấn mạnh.

Quỹ đầu tư tư nhân là gì?

Quỹ đầu tư tư nhân là loại hình quỹ chuyên đầu tư vốn vào các công ty tư nhân, hoặc các công ty đại chúng và biến chúng trở thành công ty tư nhân. Thời gian đầu tư thường dao động trong khoảng từ 3-7 năm. Sau thời gian này, quỹ PE sẽ thoái vốn khỏi công ty được đầu tư, nhằm thu lợi nhuận. Mục đích đầu tư của các quỹ PE khác biệt với nhà đầu tư chiến lược thường đầu tư nắm giữ lâu dài và tìm kiếm sức mạnh tổng hợp với doanh nghiệp mà họ đang sở hữu.

Ở Việt Nam, đối tượng mà các quỹ PE hướng đến là các công ty có tiềm năng tăng trưởng lớn, hoặc các công ty gặp khó khăn về tài chính và cần được hỗ trợ về quản trị. Đa phần các quỹ PE ở Việt Nam chỉ đầu tư nắm giữ cổ phần thiểu số, với mức đầu tư phổ biến từ 5 đến 50 triệu USD.

Ngoài ra, hai hình thức khác cũng đang phát triển ở VIệt Nam, gồm quỹ đầu tư mạo hiểm hướng tới đa phần là các start-up công nghệ; hoặc quỹ đầu tư chi phối nhắm tới tỉ lệ sở hữu chi phối ở các doanh nghiệp đã trưởng thành.