Nhân dân tệ có còn đe doạ vị thế dẫn đầu của đồng USD?

Ảnh minh hoạ (Nguồn: vietnamplus)

Theo khảo sát mới nhất của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (Bank for International Settlement), đồng USD vẫn được sử dụng trong 88% của các giao dịch thương mại quốc tế trong khi chỉ 4% sử dụng đồng nhân dân tệ, Financial Times đưa tin.

Tỉ lệ giao dịch sử dụng đồng tiền của Trung Quốc cũng chỉ tăng trưởng nhỉnh hơn một chút so với các đồng tiền khác. Đồng nhân dân tệ cũng đang chiếm 2% trong tổng dự trữ ngoại hối, theo số liệu từ IMF.

Tại Hong Kong, số dư tiền gửi bằng đồng nhân dân tệ đã giảm 1/3 so với mức đỉnh đạt được vào năm 2014. Giá trị trái phiếu bằng đồng nhân dân tệ đạt 53 tỉ USD vào cuối quí I/2019, giảm hơn một nửa so với mức đỉnh của năm 2015, theo Hiệp hội Thị trường Tài chính & Công nghiệp Chứng khoán Châu Á.

Những người tham gia thị trường nói rằng để thực hiện quốc tế hóa đồng nhân dân tệ, Bắc Kinh cần cho phép giao dịch tiền tệ linh hoạt hơn và mở rộng tài khoản vốn của đất nước. 

"Ngay bây giờ, là không an toàn để làm điều đó", ông Brad Setser, Nhà kinh tế tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại, một nhà tư tưởng của Mỹ.

Chính quyền Bắc Kinh vẫn khao khát một hệ thống tài chính độc lập với đồng USD, một phần nhằm giảm phạm vi tiếp cận và ảnh hưởng của Mỹ vào các lĩnh vực kinh doanh của Trung Quốc. 

Vào đầu năm nay, một phán quyết của toà án phúc thẩm Mỹ đã đưa ra lời nhắc nhở cho quyết định sẽ mở rộng tới đâu. Phán quyết nêu lên khả năng Shanghai Pudong Development Bank (Thượng Hải), ngân hàng có giá trị tài sản 900 tỉ USD, có thể bị cắt nguồn tài trợ bằng USD bởi vì không cung cấp hồ sơ về chi nhánh có trụ sở tại Hong Kong được cho là dùng để trốn tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ.

Trong một hội nghị vào tháng 9, Chris Hall, lãnh đạo của trụ sở Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc tại London, cho biết căng thẳng thương mại Mỹ - Trung đã làm giảm sức mạnh của đồng nhân dân tệ ở nước ngoài. 

Trái phiếu quốc tế bằng đồng nhân dân tệ giảm mạnh (Nguồn: FT)

Trong suốt cuộc khủng hoảng tài chính trước đó, Trung Quốc đã có những kế hoạch lớn. Cựu Thống đốc NHTW Trung Quốc Chu Tiểu Xuyên khi đó đã kêu gọi thúc đẩy cải cách hệ thống dự trữ quốc tế thống trị bằng đồng USD và nâng cao vai trò của đồng nhân dân tệ. 

"Cuộc khủng hoảng và sự lan tỏa của nó ra toàn thế giới phản ánh những lỗ hổng cố hữu và rủi ro hệ thống trong hệ thống tiền tệ quốc tế hiện tại", ông cảnh báo.

Ông cho rằng việc sử dụng đồng nhân dân tệ trên toàn cầu sẽ làm giảm rủi ro tỷ giá cho các công ty Trung Quốc và giảm thiểu rủi ro đối với thanh khoản đồng USD giảm mạnh - một trong những nguyên nhân làm giảm xuất khẩu của Trung Quốc trong cuộc khủng hoảng tài chính.

"Ở đây có cả mục đích sử dụng đồng nhân dân tệ được quốc tế hoá như một cái nêm để thúc đẩy cải cách ngành tài chính, nhưng cũng có một quan điểm rất mạnh mẽ và rộng rãi rằng việc có một loại tiền tệ độc lập hoàn toàn là thực sự quan trọng để bảo đảm chủ quyền kinh tế của Trung Quốc", theo ông Arthur Kroeber - Giám đốc điều hành của công ty nghiên cứu Gavekal Dragonomics.

Tuy nhiên, sáng kiến của ông Chu Tiểu Xuyên lại gặp phải một vấn đề khác. Mặc dù có một nền kinh tế rộng lớn nhưng Trung Quốc lại không có một thị trường tài chính sâu rộng với một tài khoản vốn mở, cũng không có một niềm tin mạnh mẽ vào đồng tiền của họ. Trong khi đó là những yếu tố quyết định của một đồng tiền tệ quốc tế.

Ngân hàng Trung ương nước này cũng đã thúc đẩy, tạo ra một thị trường trái phiếu bằng đồng nhân dân tệ tại Hong Kong. Vào năm 2014, số lượng phát hành đã tăng lên 112 tỉ nhân dân tệ (16 tỉ USD), theo Dealogic. 

Tỷ giá đồng nhân dân tệ tại đây được hoạt động độc lập với sự kiểm soát của NHTW (tại thị trường nội địa với biên độ tỷ giá 2% hàng ngày).

Giá trị trái phiếu quốc tế giảm mạnh (Nguồn: FT)

Vào tháng 8/2015, NHTW đã rút ngắn biên độ dao động tỷ giá này nhằm giảm sự mất giá mạnh của tỷ giá trong nước. Trong khi đó, tỷ giá đồng nhân dân tệ trên thị trường quốc tế bị đẩy xuống thấp hơn tỷ giá nội địa, điều này thúc đẩy dòng vốn chảy ra bên ngoài do lo ngại về sự mất giá mạnh hơn nữa. 

Trước tình hình đó, chính quyền Bắc Kinh đã thực hiện thắt chặt kiểm soát dòng vốn để ngăn chặn dòng vốn chảy ra, đồng thời cắt luôn thanh khoản tại thị trường nước ngoài.

Ông Kroeber cho rằng quyết định của Trung Quốc đã giúp ổn định đồng nhân dân tệ nhưng để lại mất đi tín nhiệm đối với một loại tiền tệ tài chính quốc tế. Bởi vì "ai là người sẽ phát hành hoặc mua trái phiếu trong một thị trường nơi thanh khoản có thể bị đóng sập như vậy?"

Trong năm 2019, phát hành trái phiếu quốc tế bằng đồng nhân dân tệ ra nước ngoài chỉ đạt 16 tỉ CNY vào cuối tháng 9 trong khi trái phiếu trong nước đạt 4,5 tỉ CNY. 

Logan Wright, Giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Tập đoàn Rhodium, cho biết tỉ trọng đồng nhân dân tệ trong dự trữ toàn cầu vẫn có thể tăng nhưng sẽ không ảnh hưởng nhiều tới vị trí của đồng USD. 

"Điều đó phụ thuộc vào các quốc gia và hàng triệu người tham gia cá nhân sẵn sàng nắm giữ tiền tệ và giao dịch nó", ông nói.