Vị thế của đồng nhân dân tệ sẽ gia tăng trong thế giới dầu mỏ?

Theo nội dung bài viết, các cuộc thảo luận gần đây về việc Trung Quốc thanh toán tiền mua dầu của Saudi Arabia bằng NDT đã làm gia tăng những đồn đoán rằng một phần đáng kể trong hoạt động thương mại dầu mỏ khổng lồ có thể sớm được thực hiện bằng đồng nội tệ của Trung Quốc.

Tuy nhiên, S&P Global lưu ý điều này sẽ phải đối mặt với những thách thức lớn và có thể mất nhiều thập kỷ để phát triển lên "quy mô có ý nghĩa".

Ý tưởng thanh toán giao dịch dầu mỏ bằng đồng NDT phù hợp với mối quan hệ song phương ngày càng phát triển giữa Bắc Kinh và Riyadh.

Mối quan hệ này được củng cố bởi các lợi ích chiến lược, bao gồm "Tầm nhìn 2030" của Saudi Arabia nhằm đa dạng hóa nền kinh tế và xây dựng các mối liên hệ tài chính và văn hóa mới với các nền kinh tế lớn như Trung Quốc.

Mối quan hệ đang phát triển giữa hai nước có thể mang lại nhiều cơ hội hơn cho việc sử dụng đồng NDT và dần thay đổi vai trò của đồng tiền Trung Quốc trong trao đổi thương mại song phương.

Tuy nhiên, S&P Global cho rằng việc thanh toán tiền mua dầu thô bằng NDT khó có khả năng thúc đẩy sử dụng đồng tiền này một cách mạnh mẽ.

Một yếu tố quan trọng là sự sẵn lòng chấp nhận đồng NDT của các nhà xuất khẩu dầu mỏ. Việc đồng NDT được sử dụng hạn chế trong hoạt động thương mại và tài chính quốc tế hiện nay đặt ra những thách thức, bao gồm cả các chi phí tiềm ẩn và những rủi ro tiền tệ.

Hạn chế này giúp giải thích tại sao vai trò của đồng NDT trong thương mại dầu mỏ giữa Saudi Arabia và Trung Quốc vẫn còn khiêm tốn, mặc dù hai bên đều có lợi ích chung. Động lực này có thể thay đổi khi mối quan hệ chiến lược giữa Saudi Arabia và Trung Quốc phát triển.

Chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Saudi Arabia vào tháng 12/2022 đánh dấu một bước ngoặt, chuyển mối quan hệ song phương từ tập trung chủ yếu vào dầu mỏ sang quan hệ đối tác toàn diện hơn.

Việc mở rộng liên tục các mối quan hệ về thương mại và tài chính, được thúc đẩy bởi "Tầm nhìn 2030" của Saudi Arabia, có thể mở ra các kênh mới để sử dụng đồng NDT, chẳng hạn như thanh toán cho các dịch vụ kỹ thuật và xây dựng của Trung Quốc tại Saudi Arabia hoặc đầu tư của Trung Quốc vào các dự án thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau ở Saudi Arabia.

Việc Trung Quốc chính thức niêm yết các hợp đồng dầu thô tương lai được định giá bằng đồng NDT trên Sàn giao dịch năng lượng quốc tế Thượng Hải vào tháng 3/2018 là một bước tiến đáng chú ý hướng tới việc thiết lập hệ thống định giá dầu thô bằng NDT.

Tuy nhiên, tiến độ vẫn chậm, chủ yếu do đồng nội tệ của Trung Quốc ít được sử dụng trong các giao dịch thương mại và tài chính toàn cầu.

Hầu hết các nước xuất khẩu dầu mỏ, bao gồm cả Saudi Arabia, đều có đồng tiền được neo theo đồng USD và những rủi ro liên quan đến việc chuyển đổi NDT sang các loại tiền tệ khác đã cản trở việc sử dụng rộng rãi đồng tiền của Trung Quốc.

Tỷ giá hối đoái biến động giữa đồng bạc xanh và đồng NDT đặt ra nhiều thách thức hơn. Nếu đồng USD tăng giá so với NDT, Saudi Arabia và các quốc gia vùng Vịnh khác có đồng tiền được neo theo đồng USD có thể chứng kiến doanh thu dầu mỏ của họ sụt giảm khi giao dịch bằng NDT.

Đồng NDT hiện được xếp là đồng tiền được sử dụng nhiều thứ ba trong các giao dịch thương mại qua hệ thống SWIFT, chiếm 5,3% số lượng giao dịch, xếp sau đồng euro với 5,9% và còn lâu mới thách thức được thị phần thống trị 84% của đồng USD.

Mặc dù vậy, các động lực địa chính trị, đặc biệt là căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, đã thúc đẩy việc sử dụng đồng NDT như một loại tiền tệ thay thế trong thương mại toàn cầu.

Xu hướng này thể hiện rõ trong trao đổi thương mại giữa Saudi Arabia và Trung Quốc, khi tỷ trọng dầu thô trong lượng hàng nhập khẩu của Trung Quốc từ Saudi Arabia tăng lên 84% vào năm 2023, đưa thặng dư thương mại của quốc gia Trung Đông với Trung Quốc lên khoảng 20-40 tỷ USD trong những năm gần đây.

Việc chuyển sang giao dịch dầu mỏ bằng đồng NDT có thể phụ thuộc vào các yếu tố phi kinh tế, chẳng hạn như các cân nhắc chiến lược và địa chính trị. Sự đa dạng hóa các mối quan hệ thương mại toàn cầu, đặc biệt là giữa các nền kinh tế mới nổi, đã thúc đẩy một số quốc gia tìm kiếm các giải pháp thay thế cho đồng USD.

Tại Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS) vào tháng 8/2023, các quốc gia thành viên BRICS đã bày tỏ ý định tăng cường giao dịch bằng đồng nội tệ.

Một số nước vùng Vịnh, bao gồm cả Saudi Arabia, đang tìm kiếm các lựa chọn thương mại không bằng đồng USD để đẩy mạnh ngoại giao kinh tế.

Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng giao dịch thương mại bằng đồng NDT có thể đạt được tiến triển đáng kể, đặc biệt trong các lĩnh vực khác ngoài dầu thô, chẳng hạn như khí đốt tự nhiên và các hàng hóa khác.

Bối cảnh địa chính trị và lợi ích chiến lược có thể dần tạo điều kiện thuận lợi cho vai trò của đồng NDT, mặc dù vẫn chưa chắc chắn điều này sẽ diễn ra như thế nào.

Đối với Saudi Arabia, triển vọng giao dịch dầu mỏ bằng đồng NDT có liên hệ chặt chẽ với quá trình chuyển đổi kinh tế rộng lớn hơn theo "Tầm nhìn 2030".

Các kế hoạch đầy tham vọng của nước này, bao gồm đa dạng hóa nền kinh tế và thiết lập các quan hệ đối tác quốc tế mới, có thể cung cấp nhiều kênh chi tiêu bằng đồng NDT hơn, chẳng hạn như đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng như siêu thành phố NEOM trị giá 500 tỷ USD và hợp tác với các công ty Trung Quốc trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo và sản xuất.

Quan hệ hợp tác của Saudi Arabia với Trung Quốc có thể mở rộng ra ngoài thương mại dầu mỏ. Mặc dù có tiềm năng nhưng giao dịch dầu mỏ bằng đồng NDT sẽ bị hạn chế bởi những thách thức lớn về kinh tế và tài chính.

Tương lai của hoạt động này có thể sẽ phụ thuộc vào sự phát triển của các mối quan hệ chiến lược rộng lớn hơn giữa hai nước, sự phát triển của các mối liên kết tài chính và thể chế mới, cũng như vấn đề quản lý các rủi ro liên quan.

Với các yếu tố vừa nêu, đồng NDT có thể dần có vai trò nổi bật hơn trong hoạt động thương mại giữa Saudi Arabia và Trung Quốc, mặc dù quá trình này sẽ diễn ra chậm và không chắc chắn.