Ngành thép toàn cầu đang nóng lên trước đòn thuế của Mỹ

Thị trường thép toàn cầu đang lao nhanh vào một cuộc chiến trên nhiều mặt trận khi các chính trị gia thực thi các biện pháp nhằm ngăn chặn thép nhập khẩu – một nguyên liệu cơ bản trong công nghiệp. Hàn Quốc và Việt Nam đang dựng hàng rào bảo vệ, Liên minh châu Âu đang siết chặt các biện pháp bảo hộ, trong khi các nhà máy tại Mỹ Latinh cũng đang tìm kiếm sự bảo vệ mạnh mẽ hơn, theo Bloomberg. 

Thông thường, mục tiêu chính là Trung Quốc – quốc gia sản xuất thép hàng đầu thế giới, nơi mà lượng xuất khẩu đã tăng gần chạm mức kỷ lục vào năm ngoái. Nguy cơ đối với các nhà sản xuất thép toàn cầu là việc thuế của Trump có thể làm trầm trọng thêm tình trạng dư cung, tạo thêm áp lực lên các nhà sản xuất và chính phủ trong bối cảnh nhu cầu đối với hợp kim này đang suy yếu.

“Nếu có rào cản vào thị trường Mỹ, ít nhất một phần trong lượng thép đó sẽ bị chuyển hướng sang nơi khác, ít nhất là trong ngắn hạn,” ông Tomas Gutierrez, nhà phân tích tại công ty tư vấn Kallanish Commodities Ltd., người đã theo dõi ngành công nghiệp này hơn 15 năm, cho biết. “Nhiều nhà máy sẽ phải tìm kiếm thị trường khác.”

Thép là nền tảng của nền kinh tế thế giới. Hầu hết các quốc gia lớn đều mong muốn có ngành công nghiệp thép, và mối liên hệ chính trị sâu sắc khiến ngành này thường xuyên bị ảnh hưởng bởi làn sóng bảo hộ thương mại từ thế kỷ 19 đến nay. Đối với ông Trump và nhiều người khác, thép vẫn là biểu tượng của sức mạnh sản xuất, ngay cả trong thời hiện đại.

Thuế nhập khẩu 25% đối với tất cả thép – cũng như nhôm – của ông Trump sẽ bắt đầu có hiệu lực từ thứ Tư (12/3). Mặc dù chưa rõ tất cả các chi tiết, các biện pháp mới này sẽ củng cố các biện pháp thương mại đã được ban hành trong nhiệm kỳ đầu của ông, đồng thời loại bỏ các ngoại lệ dành cho nhiều quốc gia và mở rộng phạm vi sang các danh mục sản phẩm mới.

Các rào cản thương mại mới lần này là rộng lớn nhất kể từ giai đoạn 2015–2016, và có nguy cơ làm tăng chi phí của mọi thứ – từ sản xuất ô tô đến xây dựng cơ sở hạ tầng – gây ra sự xáo trộn và mất việc làm trong các ngành công nghiệp phụ thuộc vào thép vốn đang gặp khó khăn. 

Nếu như các biện pháp trước đây nhắm vào mục tiêu cụ thể, thì các biện pháp lần này áp dụng đồng loạt, ảnh hưởng đến khối lượng lớn hơn và các tuyến thương mại trọng yếu.

Kết quả là, các nhà sản xuất thép lo ngại rằng lượng cung dư thừa từ Trung Quốc và các nơi khác sẽ bị chuyển hướng nhiều hơn vào các thị trường vốn đã đau đầu vì dư cung.

Đó cũng chính là điều khiến các nhà sản xuất thép châu Âu lo ngại. Dưới nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, cứ ba tấn thép không vào được Mỹ thì hai tấn lại đổ về châu Âu, theo Eurofer – tổ chức đại diện cho các nhà sản xuất thép EU.

“18 triệu tấn thép mà hiện tại Mỹ đang nhập khẩu theo diện được miễn trừ sẽ phải tìm nơi khác để tiêu thụ. Họ đang tìm kiếm một thị trường mở — đó chính là Liên minh châu Âu,” Tổng Giám đốc Axel Eggert nói với các phóng viên tại Brussels vào tuần trước.

Thời điểm không thuận lợi

Một trong những lập luận chính của ông Trump để áp thuế là Trung Quốc. Ông cho rằng thép của Bắc Kinh đang tràn ngập các quốc gia khác, và điều đó lại thúc đẩy họ xuất nhiều hơn sang Mỹ. Brazil, Mexico và Argentina đã bị chỉ đích danh. Tổng thống cũng chỉ trích các quốc gia khác vì không đủ quyết liệt trong việc giải quyết ngành thép dư thừa của Trung Quốc.

Ngành công nghiệp này quả thực lấn át phần lớn thế giới. Trung Quốc đã mở rộng sản lượng mạnh mẽ để phục vụ xây dựng thành phố và thúc đẩy công nghiệp. Tuy nhiên, khi nhu cầu giảm trong 5 năm qua – phần nào do đại dịch và khủng hoảng bất động sản trong nước – trong khi sản lượng hằng năm vẫn bám trụ trên mức 1 tỷ tấn, đẩy xuất khẩu tăng cao.

Làn sóng xuất khẩu này đã gây ra phản ứng mạnh từ các đối tác thương mại – và họ giờ đây lo ngại sẽ phải tăng cường biện pháp bảo hộ hơn nữa.

Việt Nam và Hàn Quốc đã áp thuế đối với thép cuộn cán nóng, một sản phẩm phổ biến trong dòng chảy thương mại toàn cầu. Đài Loan cũng đã mở một cuộc điều tra chống bán phá giá. Và Ủy ban Thương mại Ấn Độ đã đề xuất áp thuế rộng rãi đối với thép nhập khẩu.

“Các nhà sản xuất thép tại Thái Lan sẽ đối mặt với thách thức khốc liệt hơn. Chúng tôi đã phải chịu áp lực rất lớn từ lượng thép Trung Quốc tràn vào dù chính phủ đã có các biện pháp chống bán phá giá nhằm bảo vệ nhà sản xuất trong nước,” ông Petrung Maesincee – Chủ tịch Hiệp hội Ống kim loại và Thép tạo hình nguội Thái Lan – phát biểu.

“Một mối lo nữa là việc các sản phẩm thép từ các quốc gia khác (không phải Trung Quốc) có thể bị chuyển hướng vào Thái Lan do thuế tại nơi khác cao”, ông nói.

Trong khi đó, EU đang xem xét lại các biện pháp kiểm soát nhập khẩu sau khi ghi nhận dòng thép tăng từ các nơi khác tăng trong bối cảnh nhu cầu châu Âu giảm sút.

Theo Shanghai Metals Market – một tổ chức nghiên cứu của Trung Quốc – tổng khối lượng thép Trung Quốc bị vướng vào các vụ kiện chống bán phá giá tính đến cuối tháng 2 đã lên đến hơn 30 triệu tấn – hơn một phần tư tổng lượng xuất khẩu năm ngoái.

Trung Quốc đã từng vượt qua các rào cản xuất khẩu trước đây bằng cách chuyển sang sản phẩm thép khác hoặc tìm thị trường mới, ông Gutierrez của Kallanish nói. Nếu lần này không làm được, đó sẽ là cú đánh mạnh vào ngành trong nước. 

Hơn 30 vụ kiện chống bán phá giá mới được ghi nhận trong năm 2024, theo Viện Kế hoạch và Nghiên cứu Công nghiệp Luyện kim Trung Quốc. Đồng thời, cơ quan này cảnh báo điều kiện xuất khẩu sẽ xấu đi.

Hãng tư vấn hàng hóa CRU Group dự báo xuất khẩu thép Trung Quốc có thể giảm tới 17% trong năm nay, một phần do làn sóng phản đối toàn cầu.

Tất cả những điều này đang làm gia tăng áp lực lên ngành thép Trung Quốc trong việc kiềm chế sản lượng dư thừa. Tại kỳ họp lập pháp thường niên của chính phủ ở Bắc Kinh tuần trước, các nhà hoạch định chính sách đã cam kết cắt giảm công suất dư thừa trong ngành thép và các ngành công nghiệp khác.

Lần này không có nhiều gói kích thích từ nhà nước như trước, nhưng nền kinh tế Trung Quốc đã trưởng thành và bớt phụ thuộc vào thép hơn. Trung Quốc có thể đang tiến gần tới cuộc "thanh lọc ngành thép" mà ông Trump và những người ủng hộ ông cho là đã đến lúc phải diễn ra.