Hành trình thăng trầm của Didi, ứng dụng gọi xe lớn nhất Trung Quốc

Cheng Wei đã xây dựng ứng dụng gọi xe Didi và đã đánh bại Uber tại thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, cuộc chơi mạo hiểm của Didi để mở rộng thị trường với đỉnh điểm là kế hoạch IPO vào mùa hè năm nay đã thất bại và khiến công ty gặp rắc rối với Chính phủ, theo CNN. 

Giờ đây, người sáng lập và giám đốc điều hành của công ty phải đối mặt với một bài toán cân bằng khó khăn: Làm thế nào để xoa dịu các cơ quan quản lý trong và ngoài nước, đồng thời chống lại sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường.

Ở độ tuổi 38 tuổi, Cheng Wei được coi là nhà lãnh đạo trẻ nhất của một công ty công nghệ lớn tại Trung Quốc. Sau 9 năm vật lộn trên thương trường, Cheng đã giúp Didi có 160 triệu người dùng mỗi tháng trong quý I/2021, gần gấp đôi lượng người dùng Uber trên thế giới.

Tuy nhiên, gã khổng lồ trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ gọi xe này hiện đang ở trong tình trạng bấp bênh. Cổ phiếu của công ty đã giảm hơn 40% kể từ khi các cơ quan quản lý bắt đầu có hành động nhằm vào doanh nghiệp, giá trị thị trường của Didi bốc hơi khoảng 34 tỷ USD.

Đầu mùa hè 2021, Trung Quốc đã cấm Didi khỏi các cửa hàng ứng dụng như một phần của cuộc điều tra về các hoạt động thu thập và bảo mật dữ liệu. Trừ khi công ty có thể “xoa dịu” tình hình hiện nay, nếu không thì sẽ rất khó để phá bỏ thế khó như hiện tại.

Didi phát triển nhanh và bùng nổ

Trước khi thành lập Didi vào năm 2012, Cheng là giám đốc bán hàng tại Alibaba. Khởi đầu với tư cách là một nhân viên bán hàng mới vào nghề, ông kiếm được khoảng 200 USD (hơn 4,4 triệu đồng) một tháng. Tuy nhiên, nhà sáng lập đã thăng tiến nhanh chóng và chỉ trong 7 năm đã trở thành giám đốc khu vực trẻ nhất của Alibaba.

Cheng cho biết anh tạo ra Didi vì chán nản với việc không thể đi taxi trong một chuyến công tác, theo một chia sẻ hồi tháng 6/2021 trên tờ Business Times. “Sự cố” khiến ông phải suy nghĩ tìm cách khắc phục. "Tôi đã nghĩ, làm thế nào để tạo ra một ứng dụng gọi xe mà qua đó số người kém may mắn phải dầm mưa vì không gọi được xe sẽ giảm đi đáng kể?”.

Cheng thành lập Didi chỉ với 100.000 nhân dân tệ (khoảng 15.000 USD) tiền riêng của mình và 700.000 nhân dân tệ (khoảng 110.000 USD) tiền vốn khác từ Wang Gang, một nhà đầu tư thiên thần đã giám sát Cheng trong nhiệm kỳ của ông tại Alibaba. Khoản đầu tư ban đầu của Wang đã đạt tới giá trị 1 tỷ USD khi Didi lên sàn chứng khoán.

Giống như các đối thủ công nghệ như Baidu, Alibaba và Tencent, sự nổi lên của Didi diễn ra rất nhanh chóng. Khi Cheng thành lập Didi, dịch vụ gọi xe vẫn còn là một lĩnh vực khá mới tại Trung Quốc, nơi mà taxi truyền thống kiểm soát thị trường. Tình trạng thiếu xe diễn ra phổ biến, khi các nhà khai thác taxi được chính phủ phê duyệt vận động hành lang để hạn chế việc cung cấp giấy phép. Điều đó đã thúc đẩy sự bùng nổ của các ứng dụng gọi xe như Didi.

Không giống như taxi truyền thống, các công ty dịch vụ cho thuê xe không yêu cầu giấy phép lái xe hoặc ô tô đắt tiền và khó xin. Trước khi ngành này được quản lý cách đây 5 năm, nhiều thành phố đã cáo buộc các ứng dụng gọi xe như Didi điều hành các doanh nghiệp taxi bất hợp pháp. Didi lập luận rằng họ chỉ cung cấp một nền tảng để kết nối hành khách với những chiếc xe thuộc sở hữu của các công ty cho thuê hoặc các bên thứ ba khác.

Didi đã học cách điều hướng vùng xám này. Công ty thậm chí còn hoàn lại tiền cho các tài xế khi họ bị xử lý vì vi phạm quy định tại các địa phương. Điều này đã giúp công ty giữ chân tài xế và khách hàng.

Chính quyền trung ương Trung Quốc vào thời điểm đó đã khuyến khích sự đổi mới nhanh chóng và dịch vụ gọi xe chưa bao giờ bị cấm một cách rõ ràng. Vào ngày 28/7/2016, dịch vụ gọi xe cuối cùng đã được hợp pháp hóa ở Trung Quốc. Vài ngày sau, Didi mua lại Uber Trung Quốc.

Sau năm 2016, Didi tiếp tục củng cố vị thế của mình đối với dịch vụ gọi xe Trung Quốc và đến năm 2018 đã kiểm soát 90% thị trường trong nước. Cùng năm đó, công ty đã mở rộng sang thị trường Úc, Brazil và Mexico.

Sự cố với cơ quan quản lý

Đến mùa hè năm nay, Bắc Kinh đã quay lưng lại với nhiều công ty công nghệ vì lo ngại doanh nghiệp tư nhân phát triển quá lớn mạnh, CNN nhận định. Dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, Đảng Cộng sản Trung Quốc đang tiến hành kiềm chế các doanh nghiệp tư nhân chưa được kiểm soát và gửi đi một tín hiệu rõ ràng rằng các công ty phải hợp tác chặt chẽ với chính phủ. Khi doanh nghiệp phát triển quá lớn trong thời gian quá nhanh thì sẽ phải trải qua kiểm tra để đảm bảo phù hợp với các ưu tiên của Bắc Kinh.

Didi đã gặp rắc rối khi đẩy mạnh đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng trị giá 4,4 tỷ USD ở New York, bất chấp cảnh báo của chính phủ Trung Quốc. Các nhà quản lý vào thời điểm đó đã bày tỏ lo ngại về bảo mật dữ liệu và đề nghị Didi trì hoãn việc niêm yết của mình, theo Bloomberg.

Chỉ vài ngày sau, Cục quản lý không gian mạng Trung Quốc đã cấm Didi khỏi các cửa hàng ứng dụng, ngăn công ty chấp nhận đăng ký bất kỳ người dùng mới nào. Cơ quan giám sát internet cáo buộc công ty thu thập bất hợp pháp và xử lý sai dữ liệu người dùng như một loạt các địa điểm và tuyến đường chứa thông tin nhạy cảm về giao thông, đường xá và công dân Trung Quốc.

"Từ quan điểm của chính phủ, Didi đã trở nên quá lớn để kiểm soát. Rõ ràng là họ muốn hạn chế sự phát triển của Didi tại Trung Quốc", ông Tu Le, người sáng lập và giám đốc điều hành của công ty tư vấn Sino Auto Insights có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết. Didi cũng phải đối mặt với sự giận dữ và hoài nghi từ các nhà đầu tư nước ngoài.

Các nhà lập pháp và nhà đầu tư Mỹ đã kêu gọi Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ điều tra thất bại trong đợt IPO của Didi. Đối với nhiều nhà phân tích, quyết định tiếp tục IPO của Cheng có vẻ khó hiểu hoặc liều lĩnh sau khi đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ.

Vẫn tăng trưởng khá tốt sau lệnh cấm

Didi vẫn hoạt động ở Trung Quốc, vì những người dùng đã tải xuống ứng dụng trước lệnh cấm hồi tháng 7 vẫn có quyền truy cập và công ty khẳng định rằng họ duy trì "hoạt động bình thường trên toàn cầu". Tuy nhiên, hàng trăm ứng dụng tương tự khác đang chạy đua để vươn lên khi Didi rơi vào thế khó với mong muốn giành lấy vị trí dẫn đầu thị trường. Các giải pháp gồm có quảng cáo và giảm giá mạnh.

Ví dụ, đối thủ cũ của Didi là Meituan đã hồi sinh ứng dụng gọi xe độc lập của mình sau khi Didi bị xóa khỏi các cửa hàng ứng dụng, cung cấp phiếu giảm giá cho người dùng mới và miễn phí hoa hồng cho tài xế mới trong một tuần. Các dịch vụ khác do Alibaba và Geely Auto hậu thuẫn cũng quảng cáo các ưu đãi hoặc phiếu giảm giá tiền mặt.

Ông Le của Sino Auto Insights cho biết: “Đây là một thị trường khốc liệt. Mọi người đều muốn tham gia vào ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ USD này, kể cả các nhà sản xuất xe hơi truyền thống”. Tuy nhiên, ông cho rằng, các đối thủ khó có thể đe dọa đến sự thống trị của Didi.

Dữ liệu ban đầu của chính phủ cho thấy hoạt động kinh doanh hiện tại của Didi không bị ảnh hưởng sau lệnh cấm, ngay cả khi không thể đăng ký người dùng mới. Công ty đã xử lý nhiều hơn 13% đơn đặt hàng trong tháng 7 so với tháng 6, theo Bộ Giao thông Vận tải Trung Quốc.