Các ông lớn ngành gạo hưởng lợi từ khủng hoảng lương thực thế giới?

Giá gạo xuất khẩu vẫn chưa "nổi sóng"

Ngày 21/9, Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Nhóm Ngân hàng Thế giới (WBG), Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) và Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã ra tuyên bố chung thứ hai kêu gọi hành động khẩn cấp để giải quyết cuộc khủng hoảng an ninh lương thực toàn cầu.

Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng Nga - Ukraine ngày một leo thang khiến tình trạng khủng hoảng an ninh lương toàn cầu càng trở nên trầm trọng hơn. Bên cạnh đó, giá nguyên liệu đầu vào để sản xuất lương thực như xăng dầu, phân bón đều tăng khiến giá lương thực cũng tăng mạnh hơn đặc biệt là các mặt hàng như lúa mỳ, ngô, đậu tương,... Đỉnh điểm hồi đầu tháng 4, giá các mặt hàng này chạm mức cao kỷ lục.

Chỉ số giá lương thực toàn cầu trong tháng 8 là 138 cao hơn 9 điểm so với cùng kỳ năm ngoái. Trước đó, hồi tháng 3, chỉ số này ở mức cao nhất mọi thời đại là 159,7. 

Tuy nhiên, với mặt hàng gạo, kể từ tháng 7 năm ngoái đến nay giá vẫn không tăng quá mạnh so với các mặt hàng lương thực khác trong khi mặt hàng này cũng phải chịu chi phí đầu vào tăng cao. Theo đó, giá gạo 5% tấm của Việt Nam chỉ dao động quanh mức 390 - 490 USD/tấn trong suốt một năm qua bất chấp những biến động trên thế giới. 

Điều này khiến một số chuyên gia và doanh nghiệp kỳ vọng rằng giá gạo có thể tăng trong thời gian tới nếu khủng hoảng lương thực sẽ còn diễn ra, kèm theo tình hình hạn hán nghiêm trọng ở một số quốc gia trên trồng lúa trên thế giới.

Trao đổi với người viết, ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc CTCP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (Mã: TAR) cho biết kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát 2 năm trước, sau đó đến căng thẳng Nga - Ukraine đã làm cuộc khủng hoảng lương thực thêm trầm trọng và có thể diễn biến phức tạp hơn nữa do tác động của biến đổi khí hậu. 

Thời gian qua, hạn hán trải dài và lan rộng khắp các châu lục. Vùng Midwest của Mỹ ghi nhận tình trạng cây ngô khô héo, sản lượng đậu tương cũng ngày càng ít. Điều tương tự cũng đã xảy ra với một số khu vực ở Châu Âu. 

Trong khi đó, hạn hán cũng ảnh hưởng mạnh mẽ ở khu vực Trung Quốc và Ấn Độ - nơi chiếm tới một nửa lượng gạo xuất khẩu toàn thế giới. Sản lượng lúa của Ấn Độ được dự báo giảm 8% trong vụ mùa này do tình trạng thiếu mưa.

Chính phủ Ấn Độ đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm và áp thuế xuất khẩu 20% của một số loại gạo bởi nhằm đảm bảo nguồn cung lương thực cho đất nước tỷ dân này. 

Còn tại Trung Quốc, vùng sản xuất lương thực phía Nam sông Dương Tử cũng đang phải chịu tác động rất lớn bởi hạn hán. Quốc gia này đã hứng chịu đợt hạn hán tồi tệ nhất kể từ những năm 1960. 

CTCP Chứng khoán VNDirect mới đây dẫn báo cáo Bộ Nông nghiệp Mỹ cho biết tồn kho toàn cầu đã giảm xuống mức thấp nhất trong 4 năm khi dự báo tỷ lệ tồn kho/tiêu thụ trong giai đoạn 2022-2023  chỉ ở mức 34,4% (so với mức trung bình 36,6% của giai đoạn 2018-2022).

“Tôi cho rằng tình hình khủng hoảng lương thực sẽ còn kéo dài trong 1-2 năm tới và giá gạo sẽ tăng và cơ hội cho Việt Nam rất lớn. Chúng ta cũng là nước xuất khẩu gạo lớn có lợi thế “thiên thời, địa lợi”, mặc dù cũng chịu tác động biến đổi khí hậu nhưng không quá nặng nề như nước khác”, ông Bình nói. 

Mặc dù vậy, việc giá nguyên liệu đầu vào tăng cao trong khi giá gạo xuất khẩu không thay đổi quá nhiều đang là vấn đề lớn. 

Bà Trần Kim Liên, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng GĐ Tập đoàn Giống cây trồng Việt Nam (Vinaseed- Công ty con của Tập đoàn PAN), cho biết vấn đề lớn nhất hiện nay là giá nguyên liệu, vật tư nông nghiệp đầu vào đã tăng 150% nhưng giá gạo xuất khẩu vẫn không tăng tương xứng. 

“Điều này rất nguy hiểm bởi tâm lý bà con sẽ chán nản và một số hộ bỏ ruộng”, bà Liên nói. 

Mặc dù vậy, bà Liên cho rằng thời gian tới cơ hội cho hoạt động xuất khẩu gạo Việt Nam rất lớn trong bối cảnh khủng hoảng lương thực diễn biến phức tạp. Đặc biệt, trong khi các nước đối thủ như Thái Lan, Ấn Độ chỉ có 1 - 2 vụ lúa thì Việt Nam có tới 3 vụ. Điều này đồng nghĩa Việt Nam luôn có gạo mới, sản lượng ổn định phục vụ tốt cho nhu cầu tăng cao vào cuối năm. 

Theo số liệu của Tổng Cục Hải quan, luỹ kế từ đầu năm đến giữa tháng 9, Việt Nam xuất hơn 5 triệu tấn gạo, trị giá 2,44 tỷ USD, tăng 19% về lượng và tăng 8,6% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.   

Theo báo cáo ngành gạo của VNDirect, Trung Quốc, nước tiêu thụ gạo lớn nhất thế giới, dự kiến sẽ phải tăng nhập khẩu gạo lên mức kỷ lục là khoảng 6 triệu tấn vào niên vụ 2022-2023 do nguồn cung trong nước giảm. Trong khi đó, Việt Nam là nước xuất khẩu lớn nhất sang Trung Quốc với 24,5% thị phần. 

Ngoài ra các nước nhập khẩu thực phẩm như Philippines đang cố gắng tăng lượng tồn kho dự trữ. VNDirect cho rằng gạo có thể chịu áp lực tăng giá trong thời gian tới.

“Thời gian qua, ngay sau khi Ấn Độ siết chặt hoạt động xuất khẩu gạo, khách hàng Trung Quốc sang Việt Nam để mua gạo rất nhiều. Tuy nhiên, thời điểm hiện tại nguồn cung không quá dồi dào, do đó, việc bán hàng hay không tùy vào kế hoạch phân bổ của từng doanh nghiệp”, ông Bình nói.

Nhóm công ty xuất khẩu lương thực hưởng lợi thế nào?

VNDirect cho rằng Tập đoàn Lộc Trời (Mã: LTG) sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ xuất khẩu gạo nhờ là một trong những nhà phân phối gạo đến cả hai thị trường trọng yếu trong thời điểm này là Châu Âu và Trung Quốc. Với định hướng phát triển tập trung vào mảng lương thực, tỷ trọng doanh thu của mảng gạo đạt 39% trong năm 2021 (2020: 28%) và 57% trong 6 tháng đầu năm 2022. 

Mặc dù biên lợi nhuận gộp của mảng thấp (2-3%),  điều này sẽ được cải thiện nhờ giá gạo xuất khẩu tăng. VNDirect kỳ vọng sản lượng gạo xuất khẩu tăng sẽ kéo theo những hợp đồng với người nông dân và mở rộng vùng nguyên liệu. Từ đó sẽ thúc đẩy doanh thu của mảng thuốc bảo vệ thực vật cũng như mảng giống cây trồng của công ty này.

Với Trung An, công ty sẽ được hưởng lợi từ việc Trung Quốc giảm sản lượng và Ấn độ hạn chế xuất khẩu do hạn hán. Kinh doanh gạo là lĩnh vực chủ yếu của công ty với tỷ trọng xuất khẩu chiếm gần 15% tổng doanh thu. 

Trong đó, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu gạo chính của doanh nghiệp này với tỷ trọng lên đến 27% doanh thu xuất khẩu. 

Vì vậy, việc Trung Quốc gia tăng nhập khẩu gạo từ Việt Nam được kỳ vọng sẽ là động lực giúp Trung An tăng sản lượng xuất khẩu. Hơn nữa, việc giá gạo xuất khẩu được dự báo tăng sẽ giúp cải thiện biên lợi nhuận gộp vào thị trường này, nơi vốn được coi là có biên lợi nhuận thấp so với thị trường Châu Âu.

Với PAN (mã: PAN) - công ty mẹ của Vinaseed, VNDirect dự báo công ty sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ việc Châu Âu giảm sản lượng và Ấn độ hạn chế xuất khẩu do hạn hán.

Hiện nay, mảng nông nghiệp đã trở thành một trong những ngành mũi nhọn của PAN khi đóng góp 19% vào tổng doanh thu và 39% vào tổng lợi nhuận gộp. Sản lượng sản xuất lúa gạo châu Âu giảm sẽ là yếu tố giúp thúc đẩy sản lượng xuất khẩu. 

Bà Liên cho biết: “Hiện tại, tốc độ xuất khẩu gạo sang Châu Âu của chúng tôi cũng đang nhanh hơn hẳn và giá bắt đầu tăng. Ngoài ra các thị trường tiêu thụ khác như Philippines, Malaysia, Châu Phi, cơ hội rất lớn”.

Vị này nói thêm, hiện tại Vinaseed đã chuẩn bị vài chục ngàn tấn gạo chất lượng cao cùng với tài chính để tập trung cho các đợt hàng cuối năm. Công ty cũng đã có nhiều đơn hàng cho tháng 11 và 12. 

An ninh lương thực trong nước vẫn được đảm bảo 

Song song với việc hưởng lợi trong việc xuất khẩu gạo, các doanh nghiệp cho rằng Việt Nam vẫn có thể đảm bảo an ninh lương thực và giá trong nước vẫn sẽ ổn định trong thời gian tới do nguồn cung dồi dào.

“Với nội địa Việt Nam sẽ không có vấn đề gì lớn, an ninh lương thực được đảm bảo khi sản lượng trên 20 triệu tấn”, bà Liên nói.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, lũy kế đến trung tuần tháng 8, cả nước gieo cấy được 6,7 triệu ha lúa, giảm 0,7% so với cùng kỳ năm trước sản lượng thu hoạch đạt gần 28 triệu tấn, tương đương so với cùng kỳ.  

Còn với ông Bình, việc tận dụng cơ hội từ cuộc khủng hoảng lương thực thế giới thế nào mới là điều quan trọng lúc này.

“Việc đảm bảo an ninh lương thực ở Việt Nam là không đáng ngại ít nhất là 5 năm tới. Chúng ta vẫn cần xuất khẩu phần dư dôi lúa gạo sản xuất qua các vụ mùa. Nhưng vấn đề Việt Nam tận dụng tình hình khan hiếm lương thực trên thế giới thế nào để đảm bảo giá trị lúa gạo tương ứng với tiềm năng của đất nước mới là điều đáng để quan tâm”, ông Bình nói.