Thép Việt và cơ hội xuất khẩu vào Mỹ

'Thép Việt Nam vẫn có cơ hội xuất khẩu sang Mỹ’

Đó là nhận định của ông Đinh Quốc Thái - Tổng thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam tại hội nghị giao ban của Cục Xúc tiến Thương mại diễn ra trong sáng ngày 4/3, khi đề cập đến tác động của lệnh thuế 25% của Mỹ đối với thép nhập khẩu. 

Giải thích thêm, ông Thái cho biết năng lực sản xuất thép trong nước của Mỹ vẫn chưa thể đáp ứng ngay nhu cầu trong nước, trong khi sản xuất thép của Việt Nam có lợi thế hơn so với nhiều nước khác cũng bị áp thuế 25% lần này.

Theo Viện Sắt và Thép Mỹ, tổng lượng thép nhập khẩu trong năm 2024 đạt 28,8 triệu tấn, tăng 44% so với năm 2020 và tăng khoảng 3% so với năm 2023.

Canada là nước cung ứng nhiều thép nhất cho Mỹ. Nước láng giềng phía Bắc xuất khẩu 5,95 triệu tấn thép sang Mỹ, giảm 5% so với năm trước đó. Kế tiếp lần lượt là Brazil, Mexico, Hàn Quốc và Việt Nam. 

Theo số liệu từ Tổng Cục hải quan, lượng thép Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ trong năm 2024 đạt gần 1,7 triệu tấn, trị giá 1,3 tỷ USD, tăng trên 50% so với năm 2023 xét về cả lượng và kim ngạch. 

Điều này giúp nâng tỷ trọng xuất khẩu thép của Mỹ lên 13%, từ mức 9,68% của năm 2023 (xét về lượng). Mỹ là thị trường tiêu thụ thép lớn thứ ba của Việt Nam, sau ASEAN và EU. 

Tại Mỹ, thép nhập khẩu các loại đang chiếm khoảng 23% nguồn cung trong nước. "Sự tăng nguồn cung trong nước sẽ không bù đắp được lượng thép nhập khẩu bị thiếu hụt, dẫn đến giá cả tại Mỹ tăng đáng kể nếu biện pháp này được thực hiện”, Reuters dẫn nhận định của ông Andrew Jones, chuyên gia phân tích của UBS.

Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, cú sốc từ thuế thép 25% theo lệnh 232 năm 2017 (năm đầu tiên của nhiệm kỳ) đã khiến nhập khẩu mặt hàng này của Mỹ giảm 3 năm liên tiếp.

Tuy nhiên, kể từ năm 2021 trở đi, dưới sức ép nhu cầu cao, trong khi sản lượng nội địa vẫn chưa đáp ứng, nhập khẩu thép tăng của Mỹ tăng mạnh trở lại, bất chấp lệnh áp thuế vẫn có hiệu lực.

Theo Reuters, mục tiêu chính của chính sách thuế này là hỗ trợ các nhà sản xuất kim loại trong nước. Tuy nhiên, việc tái mở cửa các nhà máy đóng cửa trước đó hoặc xây dựng cơ sở sản xuất mới để bù đắp nguồn cung thép nhập khẩu sẽ mất nhiều thời gian. Hệ quả là, giá kim loại công nghiệp tại Mỹ tiếp tục tăng mạnh từ ngày 11/2, do ngành công nghiệp khó có thể tìm đủ nguyên liệu từ nguồn cung trong nước.

Tính từ đầu năm đến này 4/3, giá thép HRC tại khu vực Trung Tây nước Mỹ tăng 28,5% lên 908 USD/tấn - mức cao nhất kể từ tháng 4/2024. 

Việc áp thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu, dù có thể giúp các nhà máy thép trong nước tăng giá bán, nhưng lại nhanh chóng đẩy chi phí lên cao đối với các nhà sản xuất khác trong chuỗi cung ứng, từ tủ lạnh, ô tô cho đến máy nông nghiệp.

Một khảo sát mới của Bain & Co. cho thấy 40% giám đốc điều hành cấp cao dự báo chi phí đầu vào sẽ tăng hai con số do thuế quan, trong khi 80% đang điều chỉnh hoặc cân nhắc điều chỉnh dự báo tài chính để phản ánh chi phí gia tăng. Trong số các doanh nghiệp tham gia khảo sát, 45% đến từ Mỹ.

Trong một bài viết mới đây, Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNSTEEL - Mã: TVN), cho rằng một số mặt hàng thép của Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này để đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ nhờ lợi thế thuế suất thấp hơn Trung Quốc. Các doanh nghiệp sản xuất thép có chứng nhận xuất xứ rõ ràng sẽ có cơ hội chiếm lĩnh thị phần tại Mỹ.

Tuy nhiên, doanh nghiệp này cũng lưu ý rằng nếu lượng xuất khẩu thép từ Việt Nam vào Mỹ tăng mạnh, Mỹ có thể áp thêm các biện pháp phòng vệ thương mại lên thép nhập khẩu từ Việt Nam nếu phát hiện nguồn gốc thép Việt Nam xuất khẩu có xuất xứ từ Trung Quốc. 

Áp lực từ sự thay đổi của dòng chảy thương mại

Tuy nhiên,Tổng thư ký VSA cho rằng lợi thế của Việt Nam sẽ không kéo dài khi dòng chảy thương mại thép thay đổi và làn sóng bảo hộ gia tăng.

“Những lợi thế của Việt Nam sẽ mất dần do quyết định điều tra phòng vệ thương mại từ phía Mỹ. Gần đây nhất, trong năm 2024, nước này đã điều tra chống trợ cấp và chống bán phá giá đối với thép chống ăn mòn của Việt Nam. Sức ép của các doanh nghiệp đối với các vụ điều tra ngày càng gia tăng”, ông Thái nói. 

Về dài hạn, theo ông Thái, sức ép từ các nước có ngành công nghiệp thép tiên tiến như Nhật Bản, Mexico, Canada, Trung Quốc… tác động lên Việt Nam cũng sẽ lớn hơn khi dòng chảy thương mại thép bị thay đổi do chính sách thuế quan. Các thị trường này khi gặp khó ở thị trường Mỹ sẽ tìm kiếm các thị trường tiêu thụ khác, trong đó có Việt Nam. Trung Quốc là một ví dụ điển hình khi lượng thép nhập khẩu từ thị trường này liên tục tăng trong thời qua. 

“Sự phục hồi của ngành thép trong năm 2024 vẫn còn khá chậm và chưa chắc chắn. Năm 2025, ngành sẽ còn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn hơn. Trung Quốc gia tăng xuất khẩu thép vào Việt Nam và các các nhà sản xuất nội địa nguy cơ mất thị phần ở sân nhà. Tình trạng cung vượt cầu của nhiều sản phẩm thép cùng với sự gia tăng thép nhập khẩu đang tạo ra sức ép lớn ở thị trường nội địa”, ông Thái nói.

Theo số liệu của của VSA, năm 2024, lượng bán hàng thép thành phẩm tăng 10% so với năm 2023 đạt 29 triệu tấn. Tuy nhiên, nhập khẩu tăng với tốc độ nhanh hơn với 33% lên 17,7 triệu tấn. Trong đó, nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm áp đảo với tỷ trọng 68%.

Ngoài ra, theo ông Thái không chỉ đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường khác, các nước cũng sẽ tăng cường bảo vệ thị trường nội địa và thép Việt Nam sẽ gặp khó khăn hơn, không chỉ ở thị trường Mỹ. 

Thống kê từ Hiệp hội Thép Việt Nam cho thấy trong giai đoạn từ 2004 đến tháng 1/2025, nước ngoài đã kiện thép Việt Nam tổng cộng 83 vụ việc. Trong đó, chống bán phá giá chiếm phần lớn (49 vụ).

Riêng năm 2024, tính trong 6 tháng cuối năm đã có tới 7 vụ việc các nước sử dụng các biện pháp liên quan đến phòng vệ thương mại mặt hàng thép. Trong đó bao gồm 6 vụ khởi xướng điều tra, và 1 vụ kết luận.

“Chúng tôi kiến nghị Bộ Công Thương trong thời gian tới nâng cao năng lực bảo hộ sản xuất trong nước theo hướng siết chặt việc nhập khẩu thép và thông thoáng cho sản phẩm đầu ra của các doanh nghiệp sản xuất trong nước. Đồng thời, Bộ cũng tích cực tìm kiếm thị trường mới, thay thế những thị trường đã mất do các chính sách phòng vệ thương mại”, ông Thái nói. 

VNSteel cho rằng chính phủ cần sớm áp dụng biện pháp kiểm soát nhập khẩu thép Trung Quốc bằng cách áp thuế tự vệ để tạo điều kiện cho doanh nghiệp thép trong nước tăng trưởng ổn định.

Ngày 21/2, Bộ Công Thương đã áp thuế tạm thời với thép HRC nhập khẩu từ Trung Quốc với mức từ 19,38% đến 27,83%. Sau đó một tuần, VSA đã gửi văn bản kiến nghị Bộ Công Thương nhanh chóng giải quyết vụ điều tra chống bán phá giá đối với tôn mạ nhập khẩu từ Trung Quốc (AD19). 

Hiệp hội cho biết thêm kể từ khi chấm dứt biện pháp chống bán phá giá đối với thép mạ (Vụ AD02) vào tháng 5/2022, hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh, chiếm 64-67% tổng lượng thép mạ nhập khẩu vào Việt Nam giai đoạn 2022 - 2023. Cho đến nay, việc này tiếp tục ảnh hưởng đến ngành sản xuất thép trong nước.