Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: FTA VN - EU sẽ ký vào cuối năm?

Theo tính toán, FTA với EU sẽ giúp VN xuất khẩu vào EU tăng 16 tỉ USD ngay trong 1-2 năm đầu, trong đó ngành dệt may thuộc diện được hưởng lợi nhiều - Ảnh: Thanh Hương

Cụ thể, phần chính hiệp định cũ là Hiệp định thương mại tự do (FTA) và phần còn lại là Hiệp định bảo hộ đầu tư (IPA). Ông Trần Tuấn Anh nói:

- VN là nước có trình độ phát triển thấp nhất trong số các đối tác FTA của EU trong khu vực. Do vậy, Nghị viện châu Âu ủng hộ việc mở rộng quan hệ thương mại dựa trên các nguyên tắc tự do hóa thương mại, nhưng rất quan tâm đến khả năng thực thi của VN. Ta phải chứng minh được có khả năng thực thi các tiêu chuẩn cao của hiệp định.

99% hàng VN sang EU sẽ được xóa thuế

* Yêu cầu EU đặt ra rất cao, liệu VN có tận dụng được những ưu đãi thuế hay không và những ngành nào sẽ hưởng lợi, thưa bộ trưởng?

- Hiện có khoảng 42% kim ngạch xuất khẩu của VN sang EU được hưởng mức thuế 0% theo Chương trình ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP). Nhưng hiện ta đã là nước thu nhập trung bình và kim ngạch xuất khẩu sang EU đã đứng thứ hai ASEAN, nên việc mất GSP có thể nhanh hơn dự tính. Nếu FTA không có hiệu lực sớm, sẽ rất khó khăn cho doanh nghiệp Việt cạnh tranh ở EU.

Theo hiệp định, trên 99% hàng xuất khẩu của VN sang EU sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu ngay sau khi hiệp định có hiệu lực, hoặc sau một lộ trình ngắn. Đây có thể coi là mức cam kết cao nhất mà VN đạt được trong các hiệp định FTA đã được đàm phán tới nay.

* Cụ thể với một số ngành hàng sẽ thế nào, thưa ông?

- Những ngành hàng sẽ có cơ hội gia tăng xuất khẩu là: dệt may, da giày, nông thủy sản (kể cả gạo, đường, mật ong, rau củ quả), đồ gỗ... Các mặt hàng trước đây ta chưa thể xuất khẩu do hàng rào thuế quan còn cao, giờ sẽ có thể tiếp cận được thị trường EU với giá cả cạnh tranh hơn.

Theo một nghiên cứu do các chuyên gia quốc tế thực hiện, FTA giữa VN và EU sẽ giúp xuất khẩu của VN tăng thêm bình quân 4-6%/năm trong vòng 10 năm kể từ khi hiệp định có hiệu lực. Giả sử FTA với EU có hiệu lực vào năm 2019, xuất khẩu vào EU sẽ tăng thêm được 16 tỉ USD ngay trong 1-2 năm đầu tiên so với trường hợp không có FTA. Tới năm 2028 sẽ tăng thêm tới 75-76 tỉ USD so với trường hợp không có FTA.

Riêng với dệt may, hiệp định có thể giúp xuất khẩu tăng thêm được 1,54 tỉ USD vào năm 2023 và 5,82 tỉ USD vào năm 2028 so với trường hợp không có FTA. Đây là những con số rất có ý nghĩa bởi theo tính toán chung, cứ 1 tỉ USD xuất khẩu hàng dệt may sẽ tạo ra được khoảng 250.000 việc làm trực tiếp.

Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh - Ảnh: NAM TRẦN

* Nhưng cũng có tới 99% dòng thuế được dỡ bỏ cho hàng hóa EU vào VN, đồng nghĩa là hàng hóa trong nước chịu sức ép cạnh tranh nhiều hơn, thưa bộ trưởng?

- Việc ký kết các FTA luôn có những tác động nhiều chiều, có lợi ích thì cũng có cả thách thức. Tuy nhiên, sức ép cạnh tranh đến với VN là có chọn lọc và theo lộ trình phù hợp. Cơ cấu kinh tế của EU và VN mang tính bổ sung rất cao, không đối đầu trực tiếp, nên dự kiến sức ép cạnh tranh sẽ không lớn. Với một số ngành nhạy cảm như ôtô, ta đã có cam kết mở cửa thị trường cho ASEAN (thuế nhập khẩu về 0% năm 2018), nên cam kết thêm với EU tuy có thách thức nhưng không quá lớn và lại có lợi cho người tiêu dùng. Tương tự, với lĩnh vực nông sản chế biến, sản phẩm của ta không cạnh tranh trực tiếp với các sản phẩm EU xuất khẩu.

Sau khi hiệp định được ký kết, môi trường đầu tư - kinh doanh của VN sẽ được cải thiện, đầu tư từ EU được dự đoán tăng trưởng hơn nữa. VN cũng có cơ hội trở thành địa bàn thu hút mạnh đầu tư của EU và là điểm trung chuyển, kết nối các hoạt động thương mại - đầu tư của EU tại khu vực ASEAN. Tác động này sẽ được cộng hưởng mạnh mẽ khi Cộng đồng kinh tế ASEAN được thực hiện, cùng với đó là các FTA với Liên minh kinh tế Á - Âu, với Hàn Quốc hay Hiệp định CPTPP mới ký kết.

Còn nhiều việc phải giải quyết

* FTA VN - EU vừa kết thúc rà soát pháp lý. Có thách thức mà VN phải chuẩn bị để Nghị viện châu Âu thông qua các hiệp định?

- Có ba lĩnh vực EU rất quan tâm. Thứ nhất là các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững. Tại Hội nghị G7 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã có thông điệp mạnh mẽ về việc "VN không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế". Quốc hội VN cũng mới thông qua lộ trình xem xét, thông qua Bộ luật lao động sửa đổi trong năm 2019. Đây là mối quan tâm chung của cả VN và EU.

Thứ hai là vấn đề kiểm dịch động thực vật. Trong Hiệp định FTA, EU cam kết sẽ mở cửa thị trường cho nhiều mặt hàng nông sản của VN, song đặt ra yêu cầu phải đảm bảo an toàn thực phẩm. Hiện hai bên đang tích cực thảo luận để thống nhất cơ chế hợp tác.

Thứ ba là chống đánh bắt cá bất hợp pháp và không khai báo (IUU). Vừa qua, ta bị EU rút "thẻ vàng". Đây là lĩnh vực cần có tiến bộ trước khi hiệp định được ký kết.

Ra biển lớn không thể đi bằng xuồng

* Bộ trưởng có thông điệp gì cho doanh nghiệp trong bối cảnh các nước liên tục đưa ra chính sách bảo hộ thương mại?

- Sự chủ động của doanh nghiệp là quan trọng hơn cả. Chương trình hành động sắp tới của Chính phủ, theo tôi, cần tổ chức lại hoạt động của các bộ, ban ngành nhằm chủ động hơn trong hoạt động trong bối cảnh xu thế bảo hộ mậu dịch đang hình thành rõ nét. Nguy cơ về các cuộc "chiến tranh thương mại" rõ rệt hơn bao giờ hết, nên việc chủ động hội nhập, hình thành chính sách để vượt qua trở ngại, thậm chí cả với các tranh chấp thương mại... là bài học quý báu.

Nếu ta tổ chức không tốt việc thực thi khi hiệp định có hiệu lực, có nghĩa ta đang lãng phí cơ hội. Vì vậy, tính thống nhất giữa các cơ quan chức năng là vô cùng cần thiết. Doanh nghiệp cũng cần xác định tâm thế "ra biển lớn", tới đây sẽ không phải đi bằng xuồng hay công cụ thô sơ, mà phải bằng công cụ hiện đại...