5 dấu hiệu thế giới đang bước vào suy thoái

Trên khắp thế giới, các thị trường đang phát đi tín hiệu cảnh báo rằng nền kinh tế chung đang tiến sát đến bờ vực. Hãng nghiên cứu Ned Davis cho biết khả năng suy thoái toàn cầu hiện nay lên đến 98%. Từ trước đến nay, chỉ báo suy thoái của Ned Davis chỉ leo cao đến mức này hai lần – trong năm 2008 và 2020.

Khi các nhà kinh tế cảnh báo về suy thoái, họ thường đưa ra đánh giá dựa trên nhiều chỉ báo. Dưới đây là 5 xu hướng quan trọng nhất, theo tổng hợp của CNN:

Đồng USD quá mạnh 

Lúc này, đồng USD đang mạnh nhất trong hai thập kỷ qua. Khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất, USD trở nên hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư toàn thế giới.

Trong bất kỳ giai đoạn kinh tế nào, đồng bạc xanh cũng được coi là tài sản trú ẩn an toàn. Và trong thời kỳ bất ổn – như khi đại dịch lan ra toàn cầu hay chiến sự nổ ra ở châu Âu – nhà đầu tư càng có động lực để mua USD, thường là dưới hình thức trái phiếu chính phủ Mỹ.

Sức mạnh của USD đem đến lợi ích cho Mỹ nhưng tạo ra rắc rối cho mọi nước khác. Giá bảng Anh, euro, nhân dân tệ và yen, cùng nhiều loại tiền tệ khác, sụt giảm mạnh khi so với USD. Điều đó đồng nghĩa với việc các hàng hóa nhập khẩu thiết yếu như lương thực và nhiên liệu trở nên đắt đỏ hơn với các nước này.

Các ngân hàng trung ương đối phó bằng cách tăng lãi suất nhanh hơn và cao hơn nữa để củng cố sức mạnh của đồng nội tệ. Sức mạnh của USD cũng gây bất ổn cho Phố Wall, bởi nhiều doanh nghiệp thuộc chỉ số S&P 500 có hoạt động trên toàn thế giới. Theo ước tính từ Morgan Stanley, chỉ số USD tăng 1% thì lợi nhuận của các doanh nghiệp thuộc S&P 500 sẽ giảm 0,5%.

Động cơ của nền kinh tế Mỹ chững lại 

Động cơ số một của nền kinh tế lớn nhất thế giới là tiêu dùng. Tuy nhiên, trong hơn một năm qua, giá cả của mọi loại hàng hoá đều tăng, khiến người tiêu dùng trở nên mệt mỏi.

Ông Gregory Daco, kinh tế trưởng của công ty tư vấn EY Parthenon viết trong lưu ý tuần trước: “Do khó khăn mà lạm phát gây ra, người tiêu dùng đang phải dùng đến tiền tiết kiệm”.

Tỷ lệ tiết kiệm cá nhân trong tháng 8 ở Mỹ giữ nguyên ở 3,5% - gần mức thấp nhất kể từ năm 2008 – và thấp hơn hẳn xu hướng trước đại dịch là khoảng 9%.

Fed đang tăng lãi suất với tốc độ lịch sử nhằm kéo lạm phát xuống. Rồi Fed sẽ đạt được mục tiêu của họ. Nhưng từ giờ đến lúc đó, người tiêu dùng sẽ phải chịu cú đấm kép từ lãi vay và giá cả cao hơn.

Người Mỹ nới hầu bao trong các đợt phong tỏa năm 2020, tiếp sức cho nền kinh tế nhanh chóng thoát khỏi cuộc suy thoái nghiêm trọng. Nhưng kể từ đó, sự trợ giúp của chính phủ đã cạn kiệt và lạm phát leo thang đã tước đi sức mua của người tiêu dùng.

Doanh nghiệp Mỹ thắt lưng buộc bụng

Giữa tháng 9, một công ty được coi là phong vũ biểu của nền kinh tế Mỹ đã đưa ra một tuyên bố khiến các nhà đầu tư bị sốc. FedEx, hãng vận tải hoạt động tại 200 quốc gia, bất ngờ điều chỉnh triển vọng, cảnh báo rằng nhu cầu đang suy yếu và lợi nhuận công ty có thể lao dốc hơn 40%.

Trong một cuộc phỏng vấn, phóng viên đã hỏi CEO FedEx rằng liệu ông có tin rằng lợi nhuận suy yếu là dấu hiệu suy thoái toàn cầu đang đến hay không.

Ông đáp: “Tôi nghĩ vậy. Những con số này không phải điềm lành”. FedEx không phải trường hợp duy nhất. Hôm 27/9, giá cổ phiếu Apple sụt giảm sau khi Bloomberg đưa tin công ty đã từ bỏ kế hoạch tăng sản lượng iPhone 14 vì nhu cầu thực tế thấp hơn kỳ vọng.

Các doanh nghiệp đang trở nên thận trọng hơn trong việc tuyển dụng, dù thời điểm trước mùa nghỉ lễ thường là lúc họ thuê thêm nhân viên.

Bà Julia Pollak, nhà kinh tế trưởng tại ZipRecruiter cho biết: “Trong tháng 9 năm nay, chúng tôi không thấy số lượng bản tin tuyển lao động thời vụ tăng như những năm trước. Các doanh nghiệp đang trì hoãn và theo dõi điều kiện kinh tế”.

Lún vào thị trường gấu

Chứng khoán Mỹ đang trên đường ghi nhận năm tồi tệ nhất kể từ năm 2008. Chỉ số S&P 500 đã mất gần 24% trong năm nay. Và không chỉ S&P 500 mà cả Dow Jones lẫn Nadaq đều rơi xuống thị trường gấu – giảm ít nhất 20% kể từ đỉnh gần nhất.

Giá trái phiếu chính phủ cũng đang trượt dài dù trong quá khứ thị trường này thường là nơi trú ẩn an toàn cho nhà đầu tư khi cổ phiếu và các tài sản khác xuống dốc.

Lạm phát và sự gia tăng đáng kể của lãi suất đã đẩy giá trái phiếu đi xuống, kéo lợi suất đi lên. Tuần vừa rồi, lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm đã vượt quá 4% - mức cao nhất trong vòng 14 năm. Nhưng lợi suất lại nhanh chóng đi xuống sau khi ngân hàng trung ương Anh can thiệp để cứu lấy thị trường trái phiếu đang chao đảo của nước họ.

Lợi suất trái phiếu châu Âu cũng đang tăng vọt trong bối cảnh các ngân hàng trung ương bám đuổi Fed trong cuộc đua tăng lãi suất, nhằm mục đích củng cố đồng nội tệ.

Nhìn chung, nhà đầu tư có rất ít bến đỗ an toàn để đặt tiền vào lúc này, và điều đó sẽ không thay đổi cho đến khi lạm phát toàn cầu được kiểm soát và các ngân hàng trung ương nới lỏng gọng kìm.

Chiến sự, giá cả phi mã và các chính sách đối lập 

Không nơi nào mà các vấn đề kinh tế, tài chính và chính trị lại gây thiệt hại rõ rệt như ở Anh. Giống như phần còn lại của thế giới, Anh phải vật lộn với giá cả phi mã bắt nguồn từ cú sốc COVID-19 và sự gián đoạn thương mại gây ra bởi chiến sự Nga-Ukraine. Khi phương Tây cắt giảm nhập khẩu khí tự nhiên của Nga, giá năng lượng nhảy vọt và nguồn cung hẹp lại.

Những sự kiện này đã đủ tệ. Rồi đến tuần trước, chính quyền Thủ tướng Liz Truss lại công bố kế hoạch cắt giảm thuế mà các nhà kinh tế thuộc đủ mọi đảng phái đều chỉ trích kịch liệt.

Tóm gọn lại, chính quyền của bà Truss tuyên bố sẽ giảm thuế để khuyến khích chi tiêu và đầu tư, nhằm giảm tác động của suy thoái. Vấn đề là chương trình này sẽ được cấp vốn bằng tiền vay.

Quyết định trên khiến các thị trường tài chính hoảng loạn và đặt chính phủ Anh vào thế đối đầu với ngân hàng trung ương của chính nước này. Nhà đầu tư toàn cầu thi nhau bán tống trái phiếu và bảng Anh, khiến đồng bảng rơi xuống mức thấp nhất so với USD trong vòng gần 230 năm.

Ngân hàng trung ương Anh phải can thiệp khẩn cấp để mua trái phiếu chính phủ và khôi phục trật tự trên thị trường tài chính. Tạm thời, cuộc bán tháo đã ngừng lại. Nhưng dư chấn đang lan ra ngoài lãnh thổ của thị trường trái phiếu.

Lạm phát tại Anh lên đến 10% - cao hơn bất kỳ quốc gia nào trong nhóm G7. Sự mâu thuẫn giữa chính sách tài khóa và tiền tệ có nguy cơ buộc ngân hàng trung ương phải tăng lãi suất lên cao hơn nữa để khống chế áp lực giá. Chi phí vay cao hơn có thể khiến các khoản thanh toán nợ vay thế chấp của hàng triệu chủ nhà bị đẩy lên hàng trăm hoặc hàng nghìn bảng Anh mỗi tháng.