Xuất khẩu sang EAEU: Cẩn trọng với những quy định 'không giống ai'

Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á - Âu (EAEU), có hiệu lực từ tháng 10/2016 được đánh giá là cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam, khi tổng dân số của khối liên minh này lên đến gần 200 triệu người, giá trị tổng sản phẩm - GDP đạt hơn 2.200 tỷ USD.

Các chuyên gia kinh tế cho hay, điểm hấp dẫn nhất của FTA Việt Nam - EAEU là khi thuế quan giảm về 0%, một loạt các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam như thủy sản, đồ gỗ, dệt may… ngay lập tức sẽ được hưởng lợi thế, đặc biệt là mặt hàng thủy sản.

Sản phẩm dệt may của Việt Nam xuất khẩu vào EAEU đang được hưởng thuế suất 0%.

Ông Trương Hoàng Hải, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ TP Hà Nội (HANSIBA) nhận xét, thủy sản xuất khẩu của Việt Nam có lợi ngay khi thuế xuất vào EAEU bằng 0%, bởi đây là thị trường tiềm năng lớn đối với ngành này.

“Chỉ cần đảm bảo tôm, cá… không có dư lượng kháng sinh, đảm bảo vệ sinh, giao hàng chuẩn, chất lượng ổn định thì chắc chắn chúng ta có thể xuất khẩu vững chắc vào thị trường EAEU”, ông Hải nói.

Tận dụng lợi thế

Có thể thấy, việc tận dụng ngay cơ hội khi Việt Nam là nước đầu tiên ký kết giao thương với EAEU, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sẽ có thể bứt phá. Tuy nhiên, theo như ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), đây là một hiệp định “khá đặc biệt” khi thời gian đàm phán “siêu tốc”, chỉ trong vòng 1 năm và đối tác có cách tiếp cận không giống Mỹ hay EU.. Do vậy, nếu một ngày nào đó EAEU có quan hệ với các nước khác trong khu vực, một vài lợi thế của Việt Nam có thể sẽ bị mất đi.

“Ngoài những nguyên tắc đối xử tối huệ quốc, đối xử quốc gia, cắt giảm, xóa bỏ thuế quan… thì FTA Việt Nam - EAEU còn có những nguyên tắc riêng nên doanh nghiệp cần phải chú ý vì tất cả những quy tắc đó đều sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp”, ông Khanh khuyến cáo.

Cụ thể theo như ông Khanh cho biết, điều quan trọng và đáng chú ý trong FTA Việt Nam với EAEU là cơ chế phòng vệ được đưa ra đối với mặt hàng dệt may và đồ gỗ. Mặc dù khối này đồng ý cắt giảm thuế từ 20% về 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực, với lĩnh vực dệt may, họ không yêu cầu quy tắc xuất xứ dệt, sợi…mức thuế này mới nhìn thì rất “sướng” nhưng cũng lại tiềm ẩn nhiều bất ổn.

Đặc biệt là trong khi Việt Nam đang xuất khẩu các mặt hàng này vào Hoa Kỳ với thuế suất từ 18% - 25%, làm giảm thị phần của Trung Quốc từ 60% xuống còn 42%, nên các nước EAEU sẽ lo sợ rằng, nếu họ mở toang thị trường cho dệt may, đồ gỗ của Việt Nam thì họ sẽ “chết”.

“Liên minh Kinh tế Á - Âu yêu cầu, nếu giá trị kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này tăng gấp 2 lần kim ngạch của 3 năm (2011, 2012 và 2013) cộng lại, ngay lập tức họ cho mức ngưỡng và đề nghị kiềm chế, nếu không sẽ ngừng ưu đãi và quay trở lại mức thuế cũ 20%. Đây là điều các doanh nghiệp Việt Nam cần hết sức chú ý”, ông Khanh cảnh báo.

Quy tắc xuất xứ “không giống ai”

Ngoài việc đưa ra cơ chế ngưỡng, khối liên minh EAEU còn đưa ra những nguyên tắc về quy tắc xuất xứ “không giống ai”. Theo ông Khanh, do lo sợ doanh nghiệp Việt Nam lợi dụng quy tắc xuất xứ, hoặc sử dụng “thủ thuật” để thay đổi quy tắc xuất xứ nên EAEU đưa ra quy tắc chặt hơn cả Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Theo đó, EAEU chỉ cho phép vận chuyển trực tiếp mà không cho phép chia nhỏ lô hàng. Đây sẽ là vấn đề mà các tập đoàn đa quốc gia vướng mắc, bởi những tập đoàn này làm theo dây chuyền cung ứng, trong khi EAEU yêu cầu vận chuyển trực tiếp (cả công vận chuyển) từ Việt Nam sang Nga thì mới được coi là đáp ứng quy tắc xuất xứ.

Cùng với đó, các doanh nghiệp cũng cần phải lưu ý đến việc phía đối tác EAEU còn yêu cầu chặt chẽ hơn về chứng nhận xuất xứ, họ sẽ sẵn sàng tạm ngừng ưu đãi khi khi bị phát hiện gian lận xuất xứ có hệ thống.

“Một doanh nghiệp xuất khẩu sang Nga tự thực hiện chứng nhận xuất xứ, nhưng có thể do thông tin chưa đầy đủ, nghiệp vụ chưa tốt, hoặc có sự chủ quan đưa ra chứng nhận xuất xứ không chính xác và bị hải quan phía Nga phát hiện. Khi đó, phía đối tác sẽ nhắc nhở lần đầu, nhưng nếu họ tiếp tục phát hiện thì doanh nghiệp này sẽ bị ngừng xuất khẩu ngay tức khắc. Nếu tiếp tục có doanh nghiệp cùng ngành bị phát hiện lỗi tương tự, cả ngành hàng đó sẽ bị cấm xuất khẩu”, ông Khanh lấy ví dụ./.