Vì sao Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục bị bắt vì lừa dối khách hàng

Ngày 4/4, Nguyễn Thị Thái Hằng (tức Hằng Du Mục, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Tập đoàn Chị Em Rọt - CER) và Phạm Quang Linh (tức Quang Linh Vlogs, thành viên HĐQT) bị Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an (C01) khởi tố, bắt tạm giam về tội Lừa dối khách hàng và Sản xuất hàng giả là thực phẩm, theo khoản 2 Điều 198 và điều 193 Bộ luật Hình sự. Đây là hai tên tuổi nổi tiếng trên mạng xã hội và thường livestream bán hàng đạt doanh thu lớn.

C01 xác định thực phẩm bổ sung Kera Super Greens Gummies (kẹo rau củ Kera) là "hàng giả", do CER công bố, bắt đầu đưa ra thị trường vào cuối năm 2024, đã bán ít nhất hơn 135.300 hộp. Kẹo do Công ty Cổ phần ASIA LIFE tại Buôn Ma Thuột, Đăk Lăk, sản xuất theo đặt hàng của CER.

Kẹo được Hằng Du Mục, Quang Linh Vlogs khi livestream bán hàng đã quảng cáo "có thể thay cho rau xanh trong bữa ăn". Thực tế chất lượng kiểm định kém xa so với quảng cáo.

"Hành vi của các bị can đã gây bức xúc dư luận, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi người tiêu dùng", theo thông báo của cơ quan điều tra.

"Về bản chất, đây là hành vi gian dối trong hoạt động mua bán hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ nhằm hưởng lợi không chính đáng. Chủ thể thường là người bán hàng, cung cấp dịch vụ trực tiếp cho khách hàng", luật sư Nguyễn Đức Thịnh, Công ty Luật TNHH Fanci, phân tích.

Theo ông Thịnh, sai phạm của Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục là "quảng cáo sai sự thật về sản phẩm" khiến khách hàng tưởng giá trị nhận được nhiều hơn thực tế. Bất kỳ hành vi nào khiến kết quả giao dịch bất lợi cho khách so với thỏa thuận đều bị coi là gian dối. Hậu quả trực tiếp của hành vi này là người phạm tội thu được tiền không chính đáng, còn khách hàng bị thiệt hại tương ứng.

Khi nào lừa dối khách hàng sẽ bị xử lý hình sự?

Gần đây nhiều vụ lừa dối khách hàng đã bị phanh phui. Điển hình như vụ án ông Lê Thanh Thản, chủ tịch tập đoàn Mường Thanh, bị điều tra về tội Lừa dối khách hàng. Ông bị cáo buộc từ tháng 3/2011 đã chỉ đạo cấp dưới quảng cáo, "đưa thông tin gian dối về tính pháp lý của dự án để bán các căn hộ xây dựng trái pháp luật". Việc này nhằm mục đích để khách hàng tin tưởng ký hợp đồng mua bán căn hộ, nộp tiền theo tiến độ thi công.

Thẩm phán Trương Việt Toàn, nguyên Phó Chánh tòa hình sự TAND TP Hà Nội, cho hay hành vi của lừa dối khách hàng được pháp luật định nghĩa là "cân đo đong đếm, tính gian hàng hóa hoặc dùng thủ đoạn gian dối khác" để trục lợi bất chính. Trong vụ án này, Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục có thể bị xác định đã dùng thủ đoạn gian dối khác. Việc khởi tố không căn cứ sự nổi tiếng, sức ảnh hưởng của họ.

"Nghĩa là hàm lượng chất xơ trong kẹo Kera nhóm này bán là sai, không đủ và đúng như những gì họ đã công bố và quảng cáo. Quảng cáo bị thổi phồng nên khiến người tiêu dùng hiểu lầm", ông Toàn phân tích.

Thế nhưng không phải mọi hành vi "thổi phồng" công dụng đều bị truy cứu trách nhiệm hình sự ngay. Luật sư Thịnh cho hay yếu tố cấu thành tội Lừa dối khách hàng là người vi phạm đã bị phạt vi phạm hành chính mà còn vi phạm hoặc thu lợi bất chính từ 5 triệu đồng trở lên. Người lần đầu vi phạm và số tiền thu lợi dưới 5 triệu đồng sẽ chỉ bị phạt vi phạm hành chính theo khoản 5 điều 1 Nghị Định 24/2025/NĐ-CP.

Mặt khác, tội này đòi hỏi lỗi cố ý, nghĩa là người bán phải biết rõ mình đang gian lận, lừa dối người mua. Ví dụ, biết sản phẩm là giả hoặc kém chất lượng nhưng vẫn quảng cáo "nâng lên mây" để thu lợi từ sự gian dối đó.

"Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs là chủ công ty của loại kẹo này vừa là người trực tiếp livestream bán hàng nên đương nhiên biết rõ chất lượng hơn ai hết", luật sư nêu quan điểm.

Thực tế, bị can Linh và Hằng từng bị phạt hành chính 70 triệu đồng do có hành vi quảng cáo không đúng, gây nhầm lẫn về chất lượng sản phẩm và buộc phải cải chính thông tin với hành vi vi phạm.

Tại cơ quan điều tra, Linh và Hằng thừa nhận hành vi lừa dối khách hàng để họ tin tưởng, mua sản phẩm "không có những thành phần như công bố". Hằng Du Mục còn cho rằng bản thân có trách nhiệm rất lớn trong việc quảng cáo sai sự thật và nếu nghiêm khắc rà soát thật kỹ thì đã không vướng lao lý.

"Việc Quang Linh Vlogs, Hằng Du Mục bị khởi tố theo khoản 2 Điều 198 (phạt tiền 100-500 triệu đồng hoặc phạt tù từ 1 đến 5 năm) cho thấy cơ quan điều tra đánh giá hành vi ở mức nghiêm trọng hơn bình thường, không chỉ giới hạn ở chuyện "cân đo", hàm lượng đơn thuần", luật sư Thịnh nói.

Phân biệt quảng cáo quá sự thật và lừa dối khách hàng

Trong cuộc sống thường ngày, bạn có thể dễ dàng gặp tình huống người bán nói quá về chất lượng sản phẩm hoặc nói không đúng gây hiểu nhầm. Nhưng vì sao ít trường hợp bị xử lý hình sự hay thậm chí là phạt hành chính?

Thẩm phán Trương Việt Toàn cho rằng quảng cáo sai và lừa dối khách hàng là hai phạm trù khác nhau, dù có nhiều điểm giống nhau. Quảng cáo sai nghĩa là thổi phồng công dụng của sản phẩm nào đó song chưa trục lợi, vì thế không bị xử lý hình sự.

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch Công ty Luật TAT Law firm, cho biết thêm "quảng cáo sai sự thật về thực phẩm chức năng" là hành vi vi phạm pháp luật, căn cứ điều 8 Luật Quảng cáo. Khác với Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs, người vi phạm thường không phải nhà sản xuất hay phân phối mà là cá nhân tham gia đăng tải, chia sẻ. Hiện nay, số này thường là những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOLs, Influencers) nhận hợp đồng để quảng cáo nội dung sai lệch.

Qua vụ án của Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục, luật sư thấy mạng xã hội không còn là "vùng trũng pháp lý". Trái lại, đây là môi trường có độ rủi ro cao nếu thiếu kiểm soát. Không chỉ cá nhân mà cả doanh nghiệp, nhãn hàng đều phải cẩn trọng khi khai thác mạng xã hội để quảng bá sản phẩm hoặc xây dựng thương hiệu.

"Bởi thế, trách nhiệm pháp lý trong phát ngôn, đặc biệt khi gắn với sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, đang được nhìn nhận nghiêm khắc hơn bao giờ hết. Việc "chia sẻ hộ", "đăng theo hợp đồng" hay "không biết" về tính chất pháp lý của sản phẩm không còn là lý do đủ thuyết phục để tránh khỏi vướng lao lý", luật sư Tú nêu quan điểm.

Thế nào là sản xuất thực phẩm giả?

Cùng bị bắt trong vụ án này còn có bị can Nguyễn Phong (Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần ASIA LIFE) với cáo buộc về tội Sản xuất hàng giả là thực phẩm, theo khoản 4 Điều 193 Bộ luật Hình sự.

Theo luật sư Thịnh, hàng giả được hiểu là những hàng hóa không đúng với chất lượng, nguồn gốc như công bố. Đây là hành vi cố ý làm ra thực phẩm giả mạo nhằm trục lợi từ khách hàng.

Chủ thể thực hiện hành vi phạm tội này là cá nhân có năng lực trách nhiệm hình sự, từ đủ 16 tuổi trở lên. Ngoài cá nhân, pháp luật quy định pháp nhân thương mại (công ty, tổ chức kinh doanh) cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong khi đó, pháp nhân thương mại không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Lừa dối khách hàng.

Hành vi Sản xuất hàng giả là thực phẩm có yếu tố cấu thành là lỗi cố ý - tức biết rõ hàng hóa do mình sản xuất, buôn bán là giả mạo, kém chất lượng hoặc gắn nhãn hiệu giả nhưng vẫn cố tình thực hiện để thu lợi. Ngoài ra, họ chỉ cần có hành vi sản xuất ra hoặc buôn bán hàng giả là đã thỏa mãn yếu tố cấu thành tội phạm, không đòi hỏi hậu quả thực tế xảy ra.