TS Vũ Đình Ánh: 'Hệ thống phân phối, kinh doanh xăng dầu phía Nam đang gặp vấn đề'

Hàng trăm cửa hàng thiếu hàng, người dân TP HCM vẫn khó khăn khi mua xăng

Những ngày gần đây, hiện tượng người dân TP HCM phải xếp hàng chờ đợi đổ xăng hoặc quay đầu không mua được vì cửa hàng hết hàng đang diễn ra liên tục. Số cửa hàng hết xăng bán đã tăng lên 121 dù đã được bổ sung thêm 80 xe bồn trong đêm hôm trước đó. 

Chia sẻ với người viết, chuyên gia kinh tế, TS Vũ Đình Ánh cho rằng: "Đây là hiện tượng bất ổn, ảnh hưởng đến vấn đề an ninh năng lượng quốc gia và ảnh hưởng xã hội không nhỏ khi có tới hơn 100 cây xăng trong tổng số khoảng 500 cây trên địa bàn TP HCM đã ngừng bán hoặc bán "nhỏ giọt", gây ra những tổn thất nhất định về kinh tế, tài chính cũng như đã xáo trộn đời sống của người dân".

Theo chuyên gia, hiện tượng này chỉ đang xuất hiện ở khu vực phía Nam, trong khi cơ chế chính sách được áp dụng chung cho cả nước và các khó khăn gặp phải đều tương đồng. Do đó, điều đầu tiên có thể thấy là hệ thống phân phối, kinh doanh xăng dầu phía Nam đang gặp vấn đề.

Ghi nhận thị trường xăng dầu tại TP HCM cho thấy tình hình khan hàng liên tục trong hai ngày cuối và kéo dài đến nay. Cụ thể, tối 9/10, TP HCM cập nhật có 54 cây xăng hết xăng để bán. Ngay trong đêm, Petrolimex TP HCM bổ sung 80 xe bồn, tương đương khoảng 1,6 - 2 triệu lít xăng dầu, từ kho về cho hệ thống bán lẻ nhưng tình trạng khan hàng, chờ đợi mua xăng dầu tại nhiều nơi vẫn tiếp diễn.

Đến chiều qua 10/10, cập nhật từ Cục Quản lý thị trường TP HCM, con số cửa hàng hết xăng tăng lên 121/550 cửa hàng và tình trạng hàng trăm xe lớn nhỏ chờ đổ được xăng vẫn diễn ra.  

Bước sang hôm nay (11/10), tình hình mua xăng của người dân vẫn chưa có gì thay đổi khi dòng xe tiếp tục phải chờ đợi.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP HCM cho biết tình hình người dân gặp khó khăn khi việc mua xăng vẫn đang trong tầm kiểm soát. 

Nguyên nhân chính của hiện tượng này là việc các đại lý đặt hàng nhưng nhà cung cấp thiếu, ngoài ra là giờ cao điểm khi nhu cầu tiêu dùng tăng cao nhưng xe vận chuyển không kịp trong khi cửa hàng nhỏ lẻ dự trữ thấp, do đó việc tạm thời hết hàng hoàn toàn khách quan.

"Trong tình trạng một số cửa hàng tạm ngưng bán xăng, người dân sẽ đổ xô vào mua, cửa hàng hoạt động bình thường cũng sẽ gặp khó khăn trong những lúc cao điểm. Hiện số lượng cửa hàng hết xăng còn dầu chiếm hơn 10% trong tổng số 550 cửa hàng trên địa bàn, vì vậy còn 90% cửa hàng đang hoạt động bình thường, người dân có thể yên tâm mua hàng", Phó Giám đốc Sở Công Thương TPHCM cho biết. 

Tăng chiết khấu sẽ gỡ khó cho cây xăng?

Tình hình khó khăn này khởi phát từ khoảng đầu tháng 10, khi đại diện 36 doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phía Nam có văn bản gửi Thủ tướng chỉ rõ việc các doanh nghiệp phân phối đã tìm cách "lách" quy định để bán ra cho doanh nghiệp bán lẻ với giá cao hơn giá bán lẻ quy định bằng cách thu thêm phí vận chuyển, khiến chiết khấu bằng 0 đồng hoặc âm.

Theo thông thường, doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu nhận được chiết khấu trên mỗi lít xăng dầu và được đầu mối chi trả chi phí vận chuyển. Tuy nhiên khi thị trường bất ổn thời gian qua, doanh nghiệp bán lẻ phải tự chi trả chi phí vận chuyển và không có chiết khấu hoặc chiết khấu thấp dẫn đến lỗ nặng.

Chia sẻ với VTC News, chủ cửa hàng kinh doanh xăng dầu H.Petro thông tin, mức chiết khấu của doanh nghiệp đầu mối với đại lý đã tăng lên 400 đồng/lít với xăng và 700 đồng/lít với dầu. Trước đó, có thời điểm, mức chiết khấu giảm về 50 đồng/lít, thậm chí là 0 đồng/lít xăng.

Với mức chiết khấu này, cửa hàng bán lẻ phải chịu lỗ do phải chịu tiền điện, khấu hao máy móc, nhân công bán hàng, mặt bằng… Nếu đầu mối lại tính cả cước xe bồn nữa thì lỗ càng trầm trọng hơn do giá nhập cao hơn giá bán.

Trong bối cảnh đó, Bộ Công Thương và Hiệp hội Xăng dầu đã có nhiều lần gửi văn bản sang Bộ Tài chính đề nghị tính đúng, tính đủ chi phí giá xăng dầu. Đến chiều 7/10, Liên Bộ Tài Chính – Công Thương đã quyết định tăng mức chi phí vận chuyển xăng dầu từ nhà máy về cảng và mức premium trong nước vào kỳ điều hành hôm nay 11/10.

Cụ thể, Bộ Tài chính đã xin ý kiến các bộ, ngành, doanh nghiệp và thống nhất tăng chi phí định mức (mức chiết khẩu) lên 350 đồng/lít. Như vậy chi phí định mức với 1 lít xăng A92 hiện nay là 1.320 đồng, đối với RON95 là 1.340 đồng/lít 

Tuy nhiên, Bộ Tài chính cũng yêu cầu Bộ Công Thương nghiên cứu phương án điều hành giá để việc điều chỉnh premium trong nước và chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu đến cảng không tác động đến giá cơ sở xăng dầu. 

Đánh giá về yêu cầu này của Bộ Tài chính, chuyên gia Vũ Đình Ánh cho biết khi điều chỉnh tăng mức chi phí vận chuyển xăng dầu từ nhà máy về cảng và mức premium trong nước thì đương nhiên giá cơ sở sẽ thay đổi, bởi đây là hai yếu tố cấu thành mức giá cơ sở. Do đó, nếu tăng chi phí định mức mà không muốn tăng giá cơ sở thì Bộ Tài chính phải chỉ rõ các yếu tố nào trong giá cơ sở cần điều chỉnh. 

Còn theo chuyên gia Đinh Trọng Thịnh, việc điều chỉnh tăng mức chi phí vận chuyển này chỉ giải quyết khó khăn tạm thời. Về lâu dài, Bộ Tài chính vẫn cần xem lại công thức tính giá cơ sở vì nhiều định mức trong giá cơ sở xăng dầu đã thay đổi.

Trong khi đó, công thức tính giá cơ sở xăng dầu, lợi nhuận định mức, chi phí định mức của doanh nghiệp xăng dầu là mức đã được quy định từ cách đây 8 năm, không còn phù hợp.

Bên cạnh giải quyết vấn đề chiết khấu, theo ông Vũ Đình Ánh, cây xăng bán lẻ là mắc xích cuối cùng của chuỗi, trong khi hệ thống kinh doanh xăng dầu Việt Nam có 36 doanh nghiệp đầu mối và 500 công ty phân phối khiến cho thị trường dễ rối loạn. Bởi nếu có một doanh nghiệp đầu mối hoặc đơn vị phân phối gặp vấn đề sẽ ảnh hưởng rất lớn đến cả chuỗi hệ thống.

"Do đó cần phải tổ chức, sắp xếp lại hệ thống kinh doanh xăng dầu, ngoài vấn đề đặt điều kiện kinh doanh thì có lẽ đã đến lúc phải thu hẹp số lượng, chỉ cho phép các doanh nghiệp đủ điều kiện kinh doanh và phát triển mới có thể hoạt động, còn doanh nghiệp nhỏ, không đủ năng lực nên loại bỏ và thiết kế lại thị trường để đảm bảo sự cạnh tranh", chuyên gia Vũ Đình Ánh cho hay.