Trước ngày Jack Ma lui về hậu trường, Alibaba đã lớn mạnh nhanh thế nào?
Kể từ khi thành lập năm 1999, Alibaba đã chuyển mình từ một công ty thương mại điện tử truyền thống thành tập đoàn kinh doanh đa lĩnh vực, trải dài từ logistics, giao thức ăn đến điện toán đám mây. Hiện tại, Alibaba đang được định giá hơn 460 tỉ USD.
CNBC đã tổng hợp một số khoảnh khắc quan trọng trong lịch sử gã khổng lồ này.
4/1999: Hành trình bắt đầu
Alibaba được thành lập bởi một nhóm gồm 18 người do Jack Ma lãnh đạo. Nhóm này đã làm việc tại căn hộ của Jack Ma ở thành phố Hàng Châu (Trung Quốc), nơi Alibaba đặt trụ sở chính hiện nay.
Nhà sáng lập Jack Ma chủ trì một cuộc họp tại căn hộ của mình. (Nguồn: Alibaba)
Trang web đầu tiên của gã khổng lồ Trung Quốc là Alibaba.com - một thị trường bán buôn sử dụng tiếng Anh. Cùng năm đó, Alibaba đã ra mắt một thị trường bán buôn nội địa khác.
1/2000: SoftBank đầu tư
Alibaba đã nhận khoản đầu tư 20 triệu USD từ một nhóm nhà đầu tư do SoftBank đứng đầu.
Jack Ma và CEO SoftBank Masayoshi Son kí kết thỏa thuận đầu tư 20 triệu USD. (Nguồn: Alibaba)
"Chúng tôi không bàn về doanh thu hay mô hình kinh doanh", Jack Ma kể về CEO SoftBank Masayoshi Son. "Chúng tôi cùng chia sẻ một tầm nhìn chung. Hai chúng tôi đều đưa ra quyết định nhanh chóng", Wall Street Journal dẫn lời Jack Ma vào thời điểm này.
Khoản đầu tư 20 triệu USD nói trên đã giúp Alibaba phát triển.
5/2003: Taobao ra đời
Taobao là một nền tảng mua sắm trực tuyến tại Trung QUốc do Alibaba điều hành. Đây là công cụ giúp người bán hàng thuộc bên thứ ba có thể kinh doanh sản phẩm của họ.
Trong năm tài khóa 2015 của Alibaba, tổng khối lượng giao dịch (gross merchandise volume) của Taobao đạt 1,59 nghìn tỉ nhân dân tệ (tương đương 223,9 tỉ USD). Con số này thậm chí tăng lên 3,11 nghìn tỉ nhân dân tệ trong năm tài khóa 2019 (kết thúc vào ngày 31/3/2019).
Doanh thu từ nền tảng mua sắm Taobao đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh thương mại cốt lõi của Alibaba.
12/2004: Alipay ra mắt công chúng
Alipay là một trong hai nền tảng thanh toán lớn của Trung Quốc, bên cạnh đối thủ WeChat Pay thuộc sở hữu của Tencent.
Alipay là một hệ thống dựa trên mã QR. Khách hàng có thể quét mã để thực hiện thanh toán tại quầy hàng. Đồng thời, Alipay còn có thể được sử dụng trên các cửa hàng trực tuyến.
Tuy nhiên, Alipay là một tài sản gây tranh cãi trong lịch sử của Alibaba, khiến công ty và nhà sáng lập Jack Ma phải đụng độ với hai cổ đông quan trọng là Yahoo và SoftBank.
8/2005: Yahoo trở thành cổ đông lớn nhất
Yahoo đã rót một tỉ USD vào Alibaba để mua 40% cổ phần, từ đó trở thành cổ đông lớn nhất của gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc. Theo thỏa thuận, Alibaba nắm quyền kiểm soát hoạt động kinh doanh của Yahoo ở Trung Quốc.
Yahoo trở thành cổ đông lớn nhất của Alibaba (Ảnh: AFP)
"Chúng tôi sẽ cùng nhau tạo ra một trong những công ty mạng lớn nhất Trung Quốc và khối tài sản chung sẽ biến chúng tôi thành doanh nghiệp duy nhất giữ vị trí dẫn đầu trong tất cả lĩnh vực chính, vốn đang đóng vai trò thúc đẩy Internet bùng nổ ở Trung Quốc.
Các lĩnh vực được nhắc đến bao gồm tìm kiếm, thương mại và viễn thông,...", ông Terry Semel, CEO Yahoo vào thời điểm đó, cho hay trong thông cáo báo chí.
9/2007: IPO tại Hong Kong
Trước khi ra mắt tại thị trường Mỹ năm 2014, Alibaba đã phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) tại Hong Kong vào năm 2007.
Lần niêm yết công khai này đã đem về cho Alibaba tổng cộng 13,1 tỉ đô la Hong Kong (HKD). Trong ngày đầu chào sàn, cổ phiếu của Alibaba đã tăng từ mức giá chào bán 13,5 HKD lên cao đến 39,5 HKD.
4/2008: Tmall ra đời
Alibaba từng ra mắt một sản phẩm có tên Taobao Mall mà nhiều năm sau đó phát triển thành Tmall. Xét theo doanh thu, cùng với Taobao, Tmall hiện là một trong những tài sản thương mại điện tử quan trọng bậc nhất của Alibaba.
Tmall tự định vị bản thân là một địa điểm mà các thương hiệu nước ngoài có thể thành lập cửa hàng trực tuyến và bán sản phẩm cho người tiêu dùng Trung Quốc.
Nhiều thương hiệu thời trang xa xỉ, nhà sản xuất thiết bị điện tử và thậm chí Starbucks đều có mặt trên Tmall.
9/2009: Bắt đầu kinh doanh điện toán đám mây
Alibaba đã triển khai hoạt động kinh doanh điện toán đám mây kể từ năm 2009 và bộ phận đám mây của Alibaba hiện thuộc nhóm lớn nhất trong lĩnh vực này tại Trung Quốc.
Điện toán đám mây là nguồn doanh thu lớn thứ hai của gã khổng lồ và cũng là hoạt động kinh doanh tăng trưởng nhanh nhất.
Chia sẻ với CNBC vào năm ngoái, CEO Daniel Zhang cho biết điện toán đám mây sẽ là hoạt động kinh doanh chính của Alibaba trong tương lai.
"Điện toán đám mây là chiến lược dài hơi của chúng tôi. Chúng tôi đặc biệt tin tưởng rằng mỗi hoạt động kinh doanh trong tương lai đều sẽ được giúp sức bởi công nghệ này".
11/2009: Lễ hội mua sắm ngày Độc thân
Ngày Độc thân (11/11) là sự kiện mua sắm lớn nhất trong năm tại Trung Quốc. Chính CEO Zhang là người tiên phong đưa ý tưởng này thành hiện thực.
Các nhà bán lẻ sẽ giảm giá mạnh tay trong ngày này, và cũng từ đó mà ngày Độc thân (11/11) trở thành một lễ hội trị giá hàng tỉ USD.
Alibaba ghi nhận tổng khối lượng giao dịch đạt 7,8 triệu USD trong ngày Độc thân năm 2009. Đến năm 2018, con số này đã chạm ngưỡng 30,8 tỉ USD (tính theo tỷ giá hối đoái tại thời điểm đó).
"Tôi chưa bao giờ tin rằng chúng tôi đã có thể biến ngày Độc thân thành một lễ hội mua sắm cho toàn xã hội", ông Zhang cho hay trong một cuộc phỏng vấn với CNBC vào năm ngoái.
5/2011: Alipay gây tranh cãi
Alibaba đã bán quyền kiểm soát Alipay cho một tập đoàn do Jack Ma kiểm soát. Vào thời điểm đó, Alibaba cho biết bước đi này là do qui định mới mà Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) ban hành. Theo qui định mới, nền tảng thanh toán của bên thứ ba buộc họ phải có giấy phép cụ thể.
Tuy nhiên, Yahoo - cổ đông lớn nhất của Alibaba tính đến thời điểm này, không hay biết gì về việc bán Alipay, trong khi gã khổng lồ thương mại điện tử lại phủ nhận thông tin từ phía Yahoo.
Sự việc dấy lên mối lo ngại về cấu trúc quản trị của Alibaba.
Yahoo, SoftBank và Alibaba cuối cùng đã đi đến thỏa thuận trong cùng năm đó: Alibaba sẽ được trả ít nhất hai tỉ USD nhưng không vượt quá 6 tỉ USD nếu Alipay niêm yết; Alipay cũng được yêu cầu trả phí cấp phép và tiếp tục phục vụ trên cửa hàng mua sắm Taobao.
6/2012: Hủy niêm yết tại thị trường Hong Kong
Chỉ 5 năm sau khi chào sàn chứng khoán Hong Kong, Alibaba đã hủy niêm yết.
Công ty đã trả 2,45 tỉ USD để mua lại 27% cổ phần của Alibaba.com mà nhà đầu tư nắm giữ. Khoản tiền này tương đương 13,5 HKD/cổ phiếu, cùng mức giá chào bán cho đợt IPO năm 2007.
"Đưa Alibaba.com trở lại thành doanh nghiệp tư nhân cho phép công ty chúng tôi đưa ra quyết định dài hạn vì lợi ích tốt nhất của khách hàng cũng như giúp tháo gỡ áp lực đến từ việc niêm yết công khai", Jack Ma tuyên bố.
9/2012: Alibaba mua lại một nửa số cổ phần từ Yahoo
Alibaba đã mua lại 20% trong tổng số 40% cổ phần Yahoo nắm giữ với giá 7,6 tỉ USD. Theo đó, Yahoo nhận được khoảng 6,2 tỉ USD tiền mặt và 800 triệu cổ phiếu ưu đãi tại Alibaba.
Đây là một khoản lời lớn cho Yahoo sau khoản đầu tư ban đầu chỉ một triệu USD vào năm 2005.
9/2014: IPO tại New York
Alibaba đã niêm yết công khai trên sàn giao dịch chứng khoán New York, đánh dấu đợt IPO lớn nhất trong lịch sử.
Jack Ma xuất hiện tại sàn giao dịch chứng khoán New York vào ngày 19/9/2014. (Ảnh: AFP)
Gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc đã huy động khoảng 25 tỉ USD trong đợt IPO nói trên. Xét theo mức định giá, Alibaba hiện vẫn là một trong những công ty công nghệ châu Á lớn nhất trên sàn giao dịch chứng khoán New York.
Cổ phiếu của Alibaba đã tăng hơn 150% so với giá niêm yết lần đầu 68 USD/cổ phiếu.
10/2014: Thành lập Ant Financial
Sau vụ chia tách gây tranh cãi của Alipay, Ant Financial được thành lập để hoàn thiện hệ thống thanh toán của Alibaba cũng như các dịch vụ tài chính khác.
Việc thành lập công ty con này báo hiệu ý định tiến vào lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech) của Alibaba.
Hiện là công ty fintech lớn nhất Trung Quốc, Ant Financial được cho là có giá trị rơi vào khoảng 150 tỉ USD.
8/2015: Đầu tư gần 4,6 tỉ USD vào Suning
Sau khoản đầu tư vào chuỗi cửa hàng bách hóa Intiem hồi năm 2014, Alibaba đã đầu tư 28,3 tỉ nhân dân tệ (tương đương 4,56 tỉ USD) vào nhà bán lẻ thiết bị điện tử truyền thống Suning.
Bước đi này cho thấy Alibaba đang có dự định đi sâu vào chiến lược "bán lẻ mới", trong đó hợp nhất hoạt động kinh doanh trực tuyến với cửa hàng ngoại tuyến. Mục đích là tập hợp hệ thống thanh toán, thương mại điện tử, giao đồ ăn và các bộ phận khác thành một hệ sinh thái lớn.
Đây là chiến lược mà Alibaba vẫn theo đuổi cho đến ngày nay.
4/2016: Vươn ra thị trường quốc tế
Kể từ khi thành lập 20 năm trước, mối quan tâm của Alibaba chủ yếu tập trung vào thị trường nội địa: giúp thương hiệu trong và ngoài nước bán sản phẩm cho người tiêu dùng Trung Quốc.
Tuy nhiên, vào tháng 4/2016, Alibaba đã mua lại cổ phần của công ty thương mại điện tử Lazada (có trụ sở tại Singapore). Lúc này, Lazada hiện đang hoạt động tại nhiều thị trường Đông Nam Á khác nhau.
Động thái này đánh dấu bước tiến ra thị trường quốc tế đầu tiên của Alibaba trong lĩnh vực thương mại điện tử.
2/2018: Alibaba mua lại cổ phần của Ant Financial
Alibaba đã mua 33% cổ phần của Ant Financial nhờ một điều khoản trong hợp đồng giữa hai công ty vào năm 2014, khi mà Ant được thành lập.
Có nhiều thông tin cho hay Ant Financial đang chuẩn bị IPO, mặc dù công ty này chưa đưa ra bất kì thông báo chính thức nào.
9/2019: Jack Ma từ chức chủ tịch
Tháng 9/2018, Alibaba cho biết Jack Ma sẽ thôi giữ chức Chủ tịch hội đồng quản trị một năm sau, tức vào ngày 10/9/2019.
CEO hiện tại, ông Zhang, sẽ lên đảm nhận vị trí của Jack Ma.
Jack Ma dự định ở lại trong ban giám đốc của Alibaba cho đến cuộc họp cổ đông thường niên năm 2020.
