Trung Quốc thống trị kim loại, Nga chi phối năng lượng, châu Âu rơi vào thế bí

Sự thống trị của Trung Quốc

Theo The Telegraph, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết  Brussels đang cố gắng tìm kiếm nguồn nguyên liệu trong dài hạn, cực kỳ cần thiết để củng cố thỏa thuận xanh và mở rộng mạng lưới năng lượng tái tạo.

Châu Âu đang tìm kiếm thỏa thuận với các  quốc gia thân thiện khi mà nhu cầu tài nguyên cho công nghệ xanh đang vượt quá cung. Hiện tại EU đã ký thỏa thuận với Canada về vấn đề này.

“Kinh tế tương lai sẽ không còn dựa vào than và dầu mà là lithium trong pin điện; silicon trong vi mạch, đất hiếm trong nam châm vĩnh cửu dùng cho xe điện và tua bin gió”, bà phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF).

Có thể đã quá muộn để ngăn chặn tình trạng khan hiếm nguồn cung kéo dài đến hết thập niên này. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết Trung Quốc kiểm soát một nửa công suất tinh chế lithium của thế giới và sản xuất 3/4 tổng số pin lithium-ion. 

Ông Fatih Birol, Tổng Giám đốc IEA nói: “Câu chuyện hôm nay là dầu của Nga, ngày mai sẽ là về lithium của Trung Quốc”.

Trung Quốc đang nắm quyền kiểm soát chiến lược đối với kim loại đất hiếm được sử dụng trong các công nghệ tiên tiến, không chỉ cho năng lượng xanh và trí tuệ nhân tạo, mà còn cho laser quân sự, tên lửa và vệ tinh. 

Bắc Kinh đang nhanh chóng giành được vị thế thống trị đối với nguồn cung coban và than chì trên toàn cầu. Hơn 98% nam châm vĩnh cửu, thường sử dụng neodymium, đến từ Trung Quốc.

Giá lithium cacbonat đã tăng gần 10 lần trong năm nay. Coban tăng 150% và hợp đồng tương lai của niken gần như tăng gấp đôi. IEA tính toán rằng "vật liệu cathode" trong pin cho ô tô điện đã tăng từ 5% lên 20% trên tổng chi phí trong vòng chưa đầy một thập kỷ.

An ninh

Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg đưa ra những cảnh báo nghiêm trọng không kém ở Davos về nguy cơ phụ thuộc vào Trung Quốc. Ông cho rằng xung đột Ukraine đã phơi bày những cạm bẫy của thương mại tự do. 

Ông khẳng định không nên có một sự cố tương tự như đường ống Nord Stream 2 trong quan hệ với Bắc Kinh. “Đây không chỉ là về Nga mà còn về Trung Quốc, những quốc gia không chia sẻ các giá trị của phương Tây”.

Ông Stoltenberg cho rằng phương Tây không nên đánh đổi an ninh dài hạn lấy lợi ích kinh tế ngắn hạn. “Phương Tây đã học được một bài học: thương mại tự do đã mang lại rất nhiều thịnh vượng và giàu có. Nhưng mọi thứ đều có cái giá của nó”, ông nói.

Tổng Thư ký NATO giải thích: “Công nghệ tiên tiến của NATO luôn là yếu tố cơ bản cho an ninh của chúng tôi. Giờ đây, những công nghệ mới có tính hủy diệt như trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử đang được tích hợp vào tất cả hệ thống vũ khí mới”. 

“NATO có thể kiếm được tiền từ việc chia sẻ những công nghệ đó ... nhưng hành động này rất nguy hiểm", ông khẳng định.

Chuyển đổi xanh

EU có những mục tiêu siêu tham vọng về năng lượng xanh khi tìm cách thay thế toàn bộ lượng khí đốt nhập khẩu của Nga. Kế hoạch mới trị giá 200 tỷ EUR nâng mục tiêu năng lượng tái tạo lên 45% tổng nguồn cung vào năm 2030. Quy hoạch sẽ được gấp rút thông qua trong một năm thay vì trung bình từ 7 đến 8 năm.

Ông Frans Timmerman, Giám đốc thỏa thuận xanh của EU, cho biết tại Davos rằng khu vực Địa Trung Hải sẽ trở thành trung tâm của hệ thống năng lượng sạch của thế giới, với năng lượng mặt trời và gió cực rẻ ở Bắc Phi cung cấp hydro xanh trên quy mô lớn. “Năng lượng gần như vô hạn”, ông khẳng định.

Trong 8 năm tới, châu Âu đặt mục tiêu tăng gấp đôi công suất năng lượng mặt trời lên 600 gigawatt (GW), năng lượng gió lên 480 GW, cũng như thêm 30 triệu ô tô điện. Kế hoạch trên đòi hỏi lượng khoáng sản quan trọng khổng lồ và một chuỗi cung ứng toàn cầu phức tạp, gần như nằm ngoài tầm với của EU.

Châu Âu phải thực hiện kế hoạch này để cạnh tranh với Trung Quốc, quốc gia đang điện hóa nền kinh tế với tốc độ thậm chí còn nhanh hơn. Ông Zhigang Zhang, người đứng đầu hệ thống lưới điện nhà nước Trung Quốc cho biết Bắc Kinh đang thúc đẩy mạnh mẽ việc mở rộng năng lượng tái tạo. 

Năng lượng tái tạo là lực đẩy trung tâm, cùng với hạt nhân trong kế hoạch của Chủ tịch Tập Cận Bình nhằm phá vỡ sự phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu và phát triển các nguồn thay tế trong nước. Ông Zhigang cho biết: “Quy mô đang tăng theo cấp số nhân.

Ông Daniel Yergin, chuyên gia năng lượng tại IHS Markit cho biết thế giới sẽ cần rất nhiều đồng cho quá trình chuyển đổi năng lượng. “Xe điện cần lượng đồng gấp 2,5 - 3 lần so với động cơ đốt trong", ông nói.

Nhu cầu sẽ tạo ra nguồn cung trong một giới hạn nào đó, nhưng châu Âu đã quá chậm trễ trong cuộc đua giành nguyên liệu chiến lược. 

Châu Âu chắc chắn sẽ phải chật vật để kiếm nguyên liệu khi nguồn cung thắt chặt. Brussels đang ban hành những kế hoạch lớn và thành lập đủ loại liên minh nhưng có thể sẽ gặp khó khăn trong việc thực hiện mục tiêu thỏa thuận xanh.