Reuters: Nguồn cung đất hiếm có thể giúp Trung Quốc 'xoay chuyển thế cờ' trong đàm phán với Mỹ

Căng thẳng leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc đã dấy lên lo ngại Bắc Kinh có thể sử dụng vị thế thống trị của mình trong lĩnh vực đất hiếm để làm đòn bẩy cho cuộc chiến thương mại giữa hai cường quốc kinh tế toàn cầu.

Đất hiếm được sử dụng để làm gì?

Đất hiếm được sử dụng trong pin sạc cho xe điện và hybrid, gốm nhân tạo (advanced ceramic), máy tính, đầu DVD, tua bin gió, chất xúc tác trong xe ô tô và nhà máy lọc dầu, màn hình, tivi, ánh sáng, laser, sợi quang, siêu dẫn và đánh bóng thủy tinh.

Một số nguyên tố đất hiếm, như neodymium và dysprosium, rất quan trọng đối với các động cơ được sử dụng trong xe điện.

Ảnh: Reuters.

Đất hiếm trong thiết bị quân sự

Một số khoáng chất đất hiếm rất cần thiết trong các thiết bị quân sự như động cơ phản lực, hệ thống dẫn đường tên lửa, hệ thống phòng thủ chống tên lửa, vệ tinh, cũng như trong laser.

Ví dụ, lanthanum rất cần thiết để sản xuất các thiết bị nhìn đêm.

Theo báo cáo năm 2016 của Cơ quan Thẩm định Trách nhiệm của chính phủ Mỹ (GAO), Bộ Quốc phòng Mỹ chiếm khoảng 1% nhu cầu của nền kinh tế hàng đầu trong khoảng 9% của tổng nhu cầu của thế giới đối với đất hiếm.

Những công ty nào phụ thuộc nhiều nhất vào nguồn cung từ Trung Quốc?

Các công ty như Raytheon, Lockheed Martin và BAE Systems đều chế tạo tên lửa tinh vi sử dụng kim loại đất hiếm trong hệ thống dẫn đường và cảm biến. 

Lockheed và BAE từ chối bình luận, trong khi Raytheon đã không trả lời yêu cầu bình luận từ Reuters.

Apple sử dụng các yếu tố đất hiếm trong loa, máy ảnh và các công cụ được gọi là động cơ haptic, làm cho điện thoại rung. Công ty cho biết các yếu tố không có sẵn từ các nhà tái chế truyền thống vì chúng được sử dụng với số lượng rất nhỏ, nên không thể được phục hồi.

Từ năm 2010, chính phủ và ngành công nghiệp tư nhân Mỹ đã xây dựng các kho dự trữ đất hiếm và các thành phần sử dụng chúng, theo ông Dave Gholz, cựu chuyên gia cấp cao về chuỗi cung ứng Lầu Năm Góc, giảng dạy tại Đại học Notre Dame.

Một số nhà cung cấp đã thu hẹp việc sử dụng các yếu tố đó, ông nói thêm.

Đất hiếm là gì? Chúng nằm ở đâu?

Kim loại đất hiếm là một nhóm gồm 17 nguyên tố xuất hiện ở nồng độ thấp trong lòng đất. 

Những nguyên tố này gồm lanthanum, cerium, praseodymium, neodymium, promethium, samarium, europium, gadolinium, terbium, dysprosium, holmium, erbium, thulium, ytterbium, lutetium, scandium, yttrium.

Mặc dù chúng phong phú hơn so với tên gọi, nhưng việc khai thác và xử lí sạch sẽ rất khó khăn và tốn kém. 

Trung Quốc nắm giữ phần lớn năng lực chế biến của thế giới và cung cấp 80% lượng đất hiếm Mỹ nhập khẩu trong giai đoạn 2014 - 2017. Trong năm 2017, Trung Quốc chiếm 81% sản lượng đất hiếm của thế giới, dữ liệu từ Khảo sát Địa chất Mỹ cho thấy.

Các nhà nhập khẩu đã nỗ lực giảm tiêu thụ đất hiếm và sự phụ thuộc vào Trung Quốc sau tranh chấp ngoại giao giữa Trung Quốc và Nhật Bản năm 2010. 

Nhật Bản cáo buộc Trung Quốc tạm dừng cung cấp đất hiếm vì lí do chính trị, dấy lên sự thừa nhận trên toàn cầu về rủi ro phụ thuộc vào một nhà cung cấp. Trung Quốc phủ nhận cáo buộc này.

Rất ít nhà cung cấp thay thế có thể cạnh tranh với Trung Quốc, nơi có 37% trữ lượng đất hiếm toàn cầu.

Mỏ California Mountain Mountain Pass là cơ sở đất hiếm duy nhất của Mỹ đang hoạt động. Tuy nhiên MP Materials, chủ sở hữu của Mountain Pass, chỉ vận chuyển khoảng 50.000 tấn đất hiếm mà công ty khai thác mỗi năm từ California đến Trung Quốc để xử lý. 

Trung Quốc đã áp thuế 25% đối với những hàng nhập khẩu đó trong cuộc chiến thương mại.

Trong tuần này, Tập đoàn Australia Lynas Corporation cho biết đã kí một biên bản ghi nhớ với Blue Line, có trụ sở tại Texas (Mỹ), để xây dựng một cơ sở chế biến đất hiếm ở Mỹ.

Đất hiếm cũng được khai thác ở Ấn Độ, Nam Phi, Canada, Australia, Estonia, Malaysia và Brazil.

Đất hiếm bị ảnh hưởng như tế nào từ thuế quan của Mỹ?

Cho thời điểm hiện tại, chính phủ Mỹ đã bỏ các loại đất hiếm khỏi danh sách chịu thuế quan của hàng hóa Trung Quốc.

Lựa chọn giảm phụ thuộc vào hàng nhập khẩu Trung Quốc

Hồi tháng 4, các thượng nghị sĩ Mỹ đã đưa ra qui định khuyến khích phát triển nguồn cung trong nước.

Tái chế cũng đã nổi lên như một nguồn tiềm năng cho khoáng sản đất hiếm.

Hiệp hội Rare Earth Salts, có trụ sở tại Nebraska, đang sử dụng các ống đèn huỳnh quang cũ và tái chế cho các nguyên tố đất hiếm của chúng, chiếm khoảng 20% bóng đèn, theo Hiệp hội các nhà tái chế đèn và thủy ngân.