Những yếu tố nào đẩy giá dầu thô thế giới chạm đỉnh 4 năm?

	Giá dầu hôm nay (2/5) giảm mạnh do đồng bạc xanh duy trì gần đỉnh 4 tháng
	300 USD/thùng dầu không phải là 'điều bất khả thi'?
	Mỹ có thể trở thành nhà xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới vào 2019

Yếu tố cung – cầu

Nguyên nhân dễ nhận thấy nhất đã tạo nên đợt tăng giá mạnh vừa của giá dầu thô thế giới chính là, nguồn cung bị thắt chặt đáng kể trong suốt 18 tháng qua. Sau một giai đoạn tăng liên tục từ năm 2014 đến năm 2016, dự trữ dầu thô trên thế giới bắt đầu giảm nhờ nhu cầu tiêu thụ mạnh mẽ trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng bùng nổ và OPEC bắt tay với Nga để giảm sản lượng.

Tuần trước, Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho biết OPEC có thể sẽ sớm tuyên bố nhóm đã hoàn thành nhiệm vụ là đưa dự trữ dầu thô toàn cầu về mức trung bình 5 năm qua.

Một số chuyên gia tin rằng, thị trường đánh giá chưa đúng về mức độ thắt chặt nguồn cung dầu thô, bởi nhu cầu tiêu thụ đã tăng mạnh hơn 5 triệu thùng/ngày, tương đương hơn 5%, trong suốt ba năm qua. Nhu cầu tiêu thụ dầu thô của thế giới dự báo sẽ lần đầu tiên vượt 100 triệu thùng/ngày vào cuối năm nay.

“Phần lớn dự trữ dầu thô đã được giải phóng. Nguồn cung không đến mức bị thắt chặt quá mức nhưng vì tình trạng dư thừa đã không còn nên giá mới có động lực tăng,” ông Oliver Jakob tại Công ty Petromatrix nhận định.

OPEC và Nga

Nếu dự trữ dầu thô trở về gần ngưỡng trung bình thì liệu OPEC và Nga có kết thúc thỏa thuận giảm sản lượng hay không? (Thỏa thuận của OPEC và Nga đã giúp nguồn cung dầu thô thế giới giảm ít nhất 1,8 triệu thùng/ngày kể từ đầu năm 2017).

Phần lớn giới giao dịch và chuyên gia phân tích đều nghĩ là không. Trong khi chính phủ Nga vẫn lo ngại về khả năng các nước đối thủ, như Mỹ, sẽ tăng cường sản xuất khi giá dầu thô vượt ngưỡng 70 USD/thùng thì OPEC, đứng đầu là Saudi Arabia, lại khẳng định vẫn còn nhiều việc phải làm với thỏa thuận này.

Bộ trưởng Năng lượng của Saudi Arabia, ông Khalid al-Falih, từng đề cập rằng nước này cần nhiều vốn hơn để đầu tư, khám phá các nguồn cung dầu mới. Hiện tại, Saudi Arabia đang chuẩn bị đưa tập đoàn dầu khí quốc gia, Saudi Aramco, niêm yết trên sàn chứng khoán lợi dùng thời điểm giá dầu đang lên cao. Quốc gia này cũng đang thực hiện loạt cải cách về xã hội – kinh tế để mở cửa thị trường hơn.

“Không có dấu hiệu nào cho thấy OPEC muốn dừng đà tăng của giá dầu thô. Trong ngắn hạn, Saudi Arabia đang hưởng lợi từ đà tăng của giá dầu vì nhiều lý do, bao gồm cả thương vụ niêm yết Aramco. Hơn nữa, nước này cũng đang bước vào thời kỳ cải cách và có thêm ngân sách vào thời điểm này chắc chắn sẽ giúp ích nhiều cho chính phủ,” ông Bill Farren-Price tại Viện Chính sách dầu mỏ cho hay.

Rủi ro địa chính trị

Thị trường dầu thô luôn theo sát những rủi ro liên quan đến tình trạng gián đoạn nguồn cung, bởi đây là yếu tố tác động lớn đến cân bằng cung – cầu thế giới. Và, khi nguồn cung dầu thô đang bị thắt chặt thì yếu tố này vô cùng quan trọng.

“Thị trường đang rất lạc quan vào giá dầu trước khả năng Iran bị Mỹ tái trừng phat, bầu cử tại Venezuela vào ngày 20/5 và tình hình chiến sự tại Yemen và Libya,” ông Gary Ross, Trưởng phòng phân tích thị trường dầu tại Công ty S&P Global Platts, nói.

Rủi ro có tác động nhanh nhất đến thị trường dầu thô hiện này là khả năng Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran và áp dụng các biện pháp trừng phạt liên quán đến hoạt động xuất khẩu dầu của nước này. Ông Trump sẽ ra quyết định cuối cùng trong tháng 5 này.

Cuối phiên 30/4, giá dầu thô tăng vọt sau khi chính phủ Israel tuyên bố có bằng chứng mới về việc Iran đang ngầm sản xuất vũ khí hạt nhân. Theo đó, giới giao dịch ngày càng đánh cược rằng ông Trump sẽ tái trừng phạt chính phủ Tehran.

Thứ hai là Venezuela cùng với cuộc khủng hoảng kinh tế, chính trị nội địa. Sản lượng dầu thô của nước này đã giảm ít nhất 500.000 thùng/ngày và Tập đoàn dầu khí quốc gia PDVSA dường như không đủ sức để đảo ngược tình thế này. Ngoài ra, thị trường cũng đang bàn tán về khả năng Mỹ sẽ trừng phạt chính phủ Venezuela sau đợt bầu cử tháng 5 này.

Thứ ba là mâu thuẫn giữa Saudi Arabia và phiến quân Houthi tại Yemen. Với sự hỗ trợ từ Iran (đối thủ lớn của Saudi Arabia trong khu vực Trung Đông), phiến quân Houthi tăng cường tấn công nhằm vào hệ thống hạ tầng khai thác dầu mỏ của Saudi Arabia, gây ảnh hưởng trực tiếp tới nền kinh tế của nước đứng đầu OPEC này.

Cuối cùng là Libya và cuộc nội chiến dai dẳng. Tình hình chính trị tại Libya vẫn chưa ổn định suốt 7 năm qua, kể từ khi nội chiến bùng nổ. Tuy nhiên, sản lượng dầu của nước này đã tăng lên khoảng 1 triệu thùng/ngày.

Các quỹ đầu tư

Năm nay, quỹ đầu tư và các nhà đầu cơ khác bị “hút” vào thị trường dầu thô, nhưng chỉ một phần là vì rủi ro địa chính trị. Giới đầu tư đang nắm giữ rất nhiều vị thế mua đối với dầu thô, đẩy lượng vị thế mua lên cao kỷ lục ngay từ đầu năm.

Việc giới đầu cơ tập trung đánh cược vào một vị thế thường là dấu hiệu cảnh báo thị trường đang mất cân bằng và rất có khả năng xảy ra tình trạng bán tháo nếu giới đầu cơ ồ ạt đặt lệnh chốt lời. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay vẫn chưa xảy ra tình trạng này.

Theo giới ngân hàng, nguyên nhân là, phần lớn dòng tiền đổ vào thị trường dầu thô đều là dòng tiền dài hạn, được dùng để đầu tư vào những tài sản những tài sản có xu hướng tăng giá trong giai đoạn nền kinh tế đã bước vào cuối chu kỳ tăng trưởng, như hàng hóa.

Các quỹ đầu tư cũng đang hưởng lợi lớn khi cấu trúc thị trường dịch chuyển do nguồn cung bị thắt chặt. Nguồn cung hạn chế sẽ dẫn tới việc giá hợp đồng giao ngay cao hơn giá hợp đồng giao sau; khi đó, giới đầu tư sẽ thu về một khoản kha khá bằng việc “roll forward” các hợp đồng mỗi tháng. (Roll forward là việc gia hạn thời điểm chốt giao hàng đối với một hợp đồng giao sau bằng việc đóng hợp đồng ban đầu và mở hợp đồng dài hạn mới với mức giá không đổi).

Những yếu tố đang chi phối giá dầu thô thế giới? (Nguồn: Reuters)

Dầu đá phiến của Mỹ

Dầu đá phiến của Mỹ đang tăng trưởng vượt kỳ vọng của thị trường, với tổng sản lượng tại Mỹ ước tăng gần 10%, tương đương 1,4 triệu thùng/ngày trong năm nay.

Các doanh nghiệp sản xuất dầu tại Mỹ đang tạo ra dòng tiền nhàn rỗi khá lớn nhờ đà tăng gần đây của giá dầu. Tuy nhiên, mức lợi nhuận này vẫn chưa đủ để khiến các doanh nghiệp ngừng sản xuất dầu. Sản lượng dầu thô tiếp tục tăng và phần lớn đều được giải phóng vì nhu cầu tiêu thụ lớn.

“Nền kinh tế dầu đá phiến không còn là yếu tố định giá quan trọng nhất hiện nay,” ông Paul Horsnell tại Ngân hàng Standard Chartered cho hay.

Hơn nữa, những hạn chế về cơ sở hạ tầng tại bể dầu đá phiến Permian khiến việc vận chuyển dầu thô từ phía Tây Texas tới các nhà máy lọc dầu, kho trữ hoặc ra cảng biển để xuất khẩu gặp nhiều khó khăn.