NHNN đứng trước hai 'dòng nước xoáy': Chọn ổn định tỷ giá hay lãi suất?

Từ cuối quý I/2022, những đợt tăng lãi suất không ngừng nghỉ của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã kích hoạt đợt tăng giá mạnh nhất của đồng bạc xanh trong nhiều năm qua, đưa chỉ số USD Index lên mức cao nhất trong hai thập kỷ và tác động thẳng đến tỷ giá VND/USD.

Bối cảnh tỷ giá tăng cao đặt các nhà điều hành các quốc gia khác trong đó có Việt Nam đứng trước "hai dòng nước xoáy" chọn ổn định tỷ giá hay ổn định lãi suất bởi theo các chuyên gia, ở mỗi thời điểm, sự lựa chọn khác nhau sẽ phù hợp với những mục tiêu chính sách khác nhau.

Nếu tỷ giá tăng quá cao thì cần tăng lãi suất bởi nếu USD mạnh lên do lãi suất ở Mỹ tăng cao mà lãi suất ở Việt Nam thấp thì thay vì đầu tư vào Việt Nam các nhà đầu tư sẽ hướng tới các thị trường khác nơi mức lãi suất cao, thậm chí dòng vốn từ Việt Nam cũng bị rút đi để tìm đến những thị trường sinh lời tốt hơn.

Ngược lại, nếu không muốn tăng lãi suất mà giữ ở mức thấp để hỗ trợ tăng trưởng thì phải chấp nhận đồng tiền mất giá, cán cân tài khoản vốn đổi chiều. "Điều quan trọng là đánh giá tác động để lựa chọn giữa cái được và cái mất", ông nói.

Thắt chặt quá mức gây hệ luỵ

Kể từ tháng 3/2022 đến nay, Fed đã có 11 lần tăng lãi suất từ 0,25% lên 5,5%, đưa mức lãi suất của Mỹ tăng cao nhất trong 22 năm. Trong khi đó, sau giai đoạn tiền rẻ cho đến tháng 9/2022, Việt Nam mới tăng lãi suất.

Quý III/2022, khi đứng trước áp lực tỷ giá tăng quá cao, NHNN đã buộc phải tăng lãi suất để không bị tụt quá xa so với Mỹ trong cuộc đua lãi suất. Điều đó khiến lãi suất thực của Việt Nam thời điểm các tháng cuối năm 2022 thuộc top cao trên thế giới vì lạm phát thấp mà lãi suất lại ở mức rất cao.

Khi ấy, lạm phát tại Mỹ đang ở 8%, lãi suất 3,5% - 4% thì lãi suất thực là -4% còn Việt Nam đang là 9%, tức cao hơn lãi suất thực của Mỹ hơn 13%. Nếu so sánh với châu Âu, lạm phát 10% mà lãi suất cho vay còn thấp hơn của Mỹ thì lãi suất thực của Việt Nam còn cao hơn nữa. Đây là một trong những lãi suất thực cao nhất thế giới ở thời điểm cuối năm 2022.

Lựa chọn này để lại hậu quả là "sức khoẻ" của lực lượng doanh nghiệp bị suy yếu khi bối cảnh thế giới khó khăn mà ở trong nước thậm chí còn khó khăn hơn.

Chuyên gia Nguyễn Xuân Thành, Giảng viên Chính sách công, Đại học Fulbright Việt Nam từng nhận định, việc thắt chặt chính sách tiền tệ quá mức đã để lại những hệ luỵ. Dù NHNN đã quyết liệt hạ lãi suất ngay từ đầu năm 2023 song mặt bằng lãi suất có thay đổi cũng cần một độ trễ nhất định.

Lựa chọn tỷ giá hay lãi suất: Linh hoạt theo thời điểm

Có thể thấy, mỗi thời điểm cần có những sự lựa chọn và quyết sách khác nhau. Đối với việc điều hành tỷ giá năm nay, hầu hết các chuyên gia đều khuyến nghị cần hạ lãi suất ưu tiên cho tăng trưởng.

TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia khuyến nghị, điều hành chính sách tiền tệ trong năm nay có thể nới lỏng hơn để tỷ giá linh hoạt hơn nữa. "Với VND, giá trị thực có vẻ như vẫn còn tăng và chúng ta có thể linh hoạt hơn bằng cách để tỷ giá biến động và chấp nhận mất giá một chút, giống như cách mà Trung Quốc đang triển khai trong thời gian vừa qua", TS. Lực nói.

Việc chấp nhận tỷ giá linh hoạt hơn theo thị trường là yếu tố giúp NHNN có thể hạ lãi suất cho vay, hỗ trợ doanh nghiệp nhiều hơn. Tuy nhiên, mặt tiêu cực là tỷ giá có biến động mạnh hơn, TS. Lực dự báo. Điều này cũng đúng với giai đoạn hiện nay khi tỷ giá bắt đầu rục rịch tăng trở lại. 

So với thời điểm Fed bắt đầu tăng lãi suất, tỷ giá trung tâm VND/USD đã tăng khoảng 3,5% trong khi Yên Nhật mất giá khoảng 20% còn đồng Nhân dân tệ mất giá khoảng 7%. Những con số này cho thấy nỗ lực của NHNN để giữ giá đồng tiền, tránh các rủi ro cho nền kinh tế.

Sau giai đoạn dậy sóng của tỷ giá vào quý III năm 2022, từ giữa tháng 12/2022, NHNN đã phát tín hiệu quay trở lại hoạt động mua ngoại tệ khi giá đồng USD hạ nhiệt trên thị trường quốc tế giúp giảm áp lực lên tỷ giá. Hiện tại, ước tính dự trữ ngoại hối của Việt Nam đã đạt khoảng 97 tỷ USD, gần chạm ngưỡng an toàn.

Năm nay, điều hành tỷ giá cũng được hỗ trợ tốt hơn so với nửa cuối năm 2022 nhờ thặng dư thương mại duy trì mức cao hơn, trong 7 tháng đầu năm 2023, Việt Nam đã xuất siêu 16,5 tỷ USD, gấp hơn 12 lần cùng kỳ năm 2022.

Dù vậy, với yếu tố thứ hai là câu chuyện kiểm soát dòng vốn. Các chuyên gia cảnh báo cần hết sức cảnh giác bởi diễn biến dòng vốn ra, vào thay đổi tương đối nhanh. Đặc biệt là với Việt Nam, khi NHNN là một cơ quan thuộc Chính phủ nên sẽ bị phụ thuộc vào các mục tiêu của Chính phủ như ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng, cán cân thanh toán,...

Theo Chuyên gia Vũ Đình Ánh cũng từng cảnh báo, điều hành lãi suất cần dựa trên thị trường chứ không phải một công cụ duy ý chí nhất là với một nền kinh tế mở như Việt Nam. Nếu tỷ giá tăng cao cơ hội giảm lãi suất gần như không có mà thậm chí nếu tỷ giá căng thẳng quá thì ngược lại còn phải tăng lãi suất.

Để đảm bảo dòng vốn vào Việt Nam không bị ảnh hưởng, kể cả vốn đầu tư trực tiếp lẫn gián tiếp, chỉ có một trong hai lựa chọn: Hoặc ổn định lãi suất, hoặc ổn định tỷ giá. Ngân hàng Nhà nước không thể cùng một lúc thực hiện cả hai nhiệm vụ. 

"Bên cạnh đó, dư địa hạ lãi suất không còn nhiều, muốn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cần tập trung giải pháp làm sao để doanh nghiệp hấp thụ được dòng vốn đó chứ chỉ mình lãi suất là không đủ", vị chuyên gia này phân tích.