Người quyền lực thứ hai ở Facebook

Năm 2008, Facebook chỉ có phiên bản tiếng Anh và gặp nhiều khó khăn trong việc mở rộng ra quốc tế. Nếu Facebook đợi tuyển dụng các phiên dịch viên, rủi ro sẽ đến từ việc các đối thủ có thời gian để phát triển, giống như những gì Facebook đã trải nghiệm ở Nga và Đức. Mark Zuckerberg, CEO Facebook, cố gắng mua lại một dịch vụ “nhái” Facebook ở Đức có tên StudiVZ nhưng bị từ chối.

Thực tế này khiến Javier Olivan, người mới chỉ nhận vị trí lãnh đạo phát triển quốc tế của Facebook trong vài tháng, phải nghĩ ra các cách làm tốt hơn. Thay vì thuê phiên dịch, Javier nêu ra ý kiến rằng Facebook sẽ đề nghị chính người dùng làm việc này miễn phí. Các tình nguyện viên người Đức đã hoàn thành việc chuyển ngữ Facebook trong chỉ 2 tuần, một thời gian ngắn sau khi người dùng Tây Ban Nha cũng làm điều tương tự.

Việc dịch thuật Facebook sang Tiếng Pháp chỉ mất 24 giờ. Bằng cách này, Facebook đã có 18 thứ tiếng chỉ trong 6 giờ.

Chuyển ngữ Facebook là điểm khởi đầu trong hành trình phát triển như vũ bão của Facebook. Đây cũng là điểm khởi đầu của Javier Olivan. Trong hơn 15 năm làm việc tại Meta, Javier Olivan đã trở thành một trong những người xử lý vấn đề hiệu quả nhất của công ty này. Mặc dù ít xuất hiện trước công chúng, Javier Olivan là một trong những cánh tay thân cận nhất của Mark Zuckerberg. Mới đây, ông chính thức thay thế bà Sheryl Sandberg trong vai trò giám đốc vận hành.

Khi so sánh với Sheryl Sandberg, Olivan dường như là một hình ảnh đối lập. Ông hiếm khi phát biểu trước công chúng hoặc thậm chí chia sẻ trên Facebook, Instagram. Dù vậy, ông luôn xuất hiện trong những cuộc chiến cạnh tranh hay thâu tóm quan trọng của Facebook. Bên trong Facebook, Olivan như một “người giải quyết các vấn đề” không chính thức.

Olivan là người đứng sau việc tách Messenger khỏi Facebook để trở thành một ứng dụng riêng. Đồng thời, Olivan tham gia đàm phán trong các thương vụ mua lại WhatsApp (trị giá 22 tỷ USD) và một công cụ ít được biết đến hơn là Onavo. Đây là công cụ giúp Meta có thể thu thập được các thông tin như tần suất người dùng mở các ứng dụng mạng xã hội khác trên điện thoại.

Sau cuộc bầu cử tại Mỹ vào năm 2006 để lộ nhiều điểm yếu của Facebook liên quan đến quảng cáo chính trị và thông tin sai lệch, Zuckerberg quyết định chuyển đội ngũ đang chịu trách nhiệm xử lý các vấn đề này cho Olivan quản lý.

Đây là một quyết định dễ dàng, Dan Rose, lãnh đạo mảng hợp tác rời Facebook vào năm 2018, chia sẻ. “Olivan là lãnh đạo sản phẩm giỏi nhất chúng tôi có trong việc giải quyết các vấn đề khó và phức tạp”, ông nói thêm.

Việc chọn Olivan làm giám đốc vận hành của Mark Zuckerberg cho thấy ông đang muốn giải quyết một vấn đề lớn hơn: mô hình kinh doanh của Meta.

Lần đầu tiên trogn một thập niên, Meta rơi vào vị thế dễ bị tổn thương. Tăng trưởng của Facebook gần như đi ngang và Mark Zuckerberg đang phải chuyển hướng nhiều sản phẩm để chống lại cạnh tranh từ Facebook. Sau khi báo cáo đợt sụt giảm doanh thu theo quý đầu tiên hồi tháng 7, Meta đang cắt giảm chi phí hoạt động và giảm tốc tuyển dụng.

Meta cũng đối mặt với nhiều khó khăn khi thay đổi trên iPhone khiến hãng này khó thu thập điwowjc các thông tin về người dùng hơn để phục vụ cho hoạt động quảng cáo. Đầu năm nay, Meta cho biết hãng có thể mất 10 tỷ USD lợi nhuận vì các thay đổi của Apple.

Hơn hết, Mark Zuckerberg đang chuyển hướng công ty sang metaverse với mô hình kinh doanh chưa rõ ràng. Tất cả các yếu tố này khiến vốn hoá của Facebook giảm tới một nửa trong chưa đầy 6 tháng. Nhiều người lo lắng về triển vọng lâu dài của mảng kinh doanh lõi mạng xã hội.

Đây là một nhóm vấn đề đang đè nặng lên vai của Olivan. Lúc này, đội nhóm của ông sẽ giám sát nhiều vấn đề bao gồm quảng cáo, hợp tác, marketing, tăng trưởng, phát triển doanh nghiệp, hạ tầng và phân tích. Marne Levine, giám đốc kinh doanh, người từng báo cáo cho Sandberg, lúc này cũng báo cáo tới Olivan.

Một phần sự quan tâm dành cho Olivan đối với vị trí mới đến từ người mà ông thay thế. Trong suốt 14 năm, Sandberg là người quan trọng thứ 2 ở Meta. Bà là người biến giám đốc vận hành (COO) thành một trong những vị trí quan trọng nhất trong doanh nghiệp. Bên cạnh đó, bà còn đóng vai trò như một người phát ngôn của Facebook. Dù vậy, khi niềm tin dành cho Facebook bị xói mòn sau nhiều scandal, Sandberg bắt dần xuất hiện công khai. Tuy nhiên, bà vẫn là một cái tên quen thuộc và là một tác giả sách ăn khách.

Trong khi đó, không nhiều người biết đến Olivan, ngay cả bên trong công ty. Đồng nghiệp  nói rằng đây thứ mà Olivan mong muốn và ông không thích sự chú ý của giới truyền thông. Ảnh đại diện trên Facebook của Olivan chỉ có 14 chiếc và chỉ 4 trong số đó có mặt ông. Instagram của ông để trở chế độ riêng tư.

Vị trí của Olivan có một chút khác biệt so với Sandberg. Đội ngũ chính sách được thành lập dưới thời của Sandberg lúc này sẽ do ông Nick Clegg lãnh đạo. Trong khi đó, đội ngũ pháp lý sẽ báo cáo trực tiếp cho Mark Zuckerberg.

Thế nhưng, Olivan có nhiều nhiệm vụ hơn Sandberg theo nhiều cách khác. Ông sẽ quản lý mảng kinh doanh quảng cáo và sản phẩm quảng cáo. Đây là một thay đổi quan trọng bởi trong suốt nhiều năm Mark Zuckerberg trực tiếp quản lý sản phẩm còn Sheryl Sandberg là người xử lý các vấn đề về kinh doanh.

Olivan sinh ra và lớn lên tới một thành phố nhỏ gần Pyrenees thuộc miền bắc Tây Ban Nha. Ông nói được 5 thứ tiếng, bao gồm tiếng Đức và tiếng Nhật. Olivan học kỹ sự công nghiệp và điện máy ở Tây Ban Nha trước khi nhận việc tại Siemens. Sau đó, ông theo đuổi bằng MBA tại Stanford. Vào thời điểm đầu quân cho Facebook, ông là người hiểu rõ hơn ai hết về cách người dùng bên ngoài nước Mỹ đang sử dụng mạng xã hội như thế nào. Trong nhiều năm, Olivan là người cùng Mark Zuckerberg tới Panama, Hàn Quốc và Tây Ban Nha. Ông đóng nhiều vai trò trong việc mở cửa nhiều văn phòng quốc tế của Facebook.

Quan điểm của Facebook về vấn đề toàn cầu cũng định hình tham vọng của công ty. Olivan là người giám sát dự án Internet.org, trong đó Facebook cung cấp internet miễn phí tới các quốc gia nơi kết nối internet còn đắt đỏ và hạn chế. Ông cũng là người thúc đẩy dự án Facebook Lite, một ứng dụng mạng xã hội Facebook ra mắt vào năm 2015. Facebook Lite sử dụng ít dữ liệu di động hơn, từ đó cho phép người dùng ở nhiều thị trường mới nổi truy cập được Facebook với chi phí dữ liệu di động thấp hơn. Có thời điểm Facebook Lite có hơn 200 triệu người dùng và vẫn được duy trì tới tận hôm nay.

Những ví dụ nói trên là nỗ lực của Olivan trong chiến lược phát triển Facebook ra nhiều thị trường nhất có thể. Đồng nghiệp của Olivan nói rằng những nỗ lực của ông đến từ chính trải nghiệm cá nhân, các mối quan hệ bạn bè, gia đình của ông. “Javi luôn nhắc chúng tôi rằng không phải ai cũng dùng iPhone”, Naomi Gleit, một người từng làm việc trong thời gian dài với Olivan, nói.

Olivan là người tích cực ủng hộ Mark Zuckerberg mua lại WhatsApp. Trong vai trò lãnh đạo nhóm phân tích, Olivan dùng số liệu để khẳng định WhatsApp đang tăng trưởng và có độ phủ lớn. Ông nói với CEO Facebook rằng sở hữu WhatsApp sẽ giúp Facebook tiếp cận được với tệp người dùng lớn hơn. Olivan là người theo chủ nghĩa dữ liệu. Ông cũng thúc đẩy văn hoá này bên trong Facebook. Lúc này, Meta dùng dữ liệu để đưa ra hầu như tất cả mọi quyết định.

Olivan cũng biết WhatsApp phổ biến vì bản thân ông đã dùng nó để kết nối với bạn bè và người thân ở Châu Âu. Dù vậy, nhiều nỗ lực của Olivan cũng gây ra tranh cãi.

Internet.org bị chỉ trích do dự án này có những sự ưu tiên nhất định cho Facebook và các đối tác tại các thị trường mới nổi. Dự án này hiện đã bị cấm ở Ấn Độ. WhatsApp trong khi đó cũng chưa mang lại doanh thu đủ lớn cho Meta.

Dù sao đi nữa, ở Meta lúc này, câu hỏi đặt ra là liệu Olivan có thể tạo ra một thập niên tăng trưởng tiếp theo cho “ông lớn” này.