Nghịch lý: Xuất khẩu tôm tốt nhất thế giới nhưng thi chứng chỉ thì 'rớt ngay'

Phát biểu tại Ngày kết nối doanh nghiệp ngành thủy sản với 4 nhà mua Hoa Kỳ (Aramark, Bon Appettite, Santa Monica Seafoods, Fortune Fish&Gourmet) vừa diễn ra, ông Nguyễn Đức Tùng, Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân của Thủ tướng (Ban IV), tôm là ngành mà Việt Nam đặt nhiều mục tiêu, Thủ tướng đặt ra 2025 ngành tôm Việt Nam mang lại nguồn thu từ xuất khẩu là 10 tỷ USD.

Đồng quan điểm, ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau cũng đánh giá, tôm là một trong 5 sản phẩm có giá trị kim ngạch xuất khẩu lớn của Việt Nam; năm 2018 giá trị kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam đạt khoảng 3,6 tỷ USD.

Theo ông Sử, tỉnh Cà Mau có diện tích nuôi tôm trên 280.000 ha, chiếm 40% diện tích, 30% giá trị kim ngạch xuất khẩu tôm của cả nước; phấn đấu đến năm 2025 giá trị kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 3 tỷ USD và đến năm 2030 đạt 4,0 tỷ USD.

Hiện nay tỉnh Cà Mau có trên 30 nhà máy chế biến, với công suất khoảng 200.000 tấn/năm, trong đó chế biến tôm là chủ yếu. Tỉnh đã xây dựng vùng nuôi tôm sinh thái với diện tích gần 20 ngàn ha và đạt được nhiều chứng nhận quốc tế; giá tôm có chứng nhận bình quân cao hơn giá thị trường khoảng 20%. Sản phẩm tôm Cà Mau đã có mặt trên 90 quốc gia; trong đó thị trường xuất khẩu chính gồm Mỹ, Nhật Bản, EU và Trung Quốc.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Lê Văn Quang, Chủ tịch Tập đoàn Thủy sản Minh Phú chỉ ra nghịch lý: "Hơn 10 năm qua, đi qua nhiều nước trên thế giới thì thấy công nghiệp chế biến tôm xuất khẩu của Việt Nam là tốt nhất thế giới. Tuy nhiên, chúng tôi sang Ecuador, Ấn Độ, Thái Lan… rất nhiều doanh nghiệp cơ sở không được như chúng ta nhưng lại đạt chứng nhận mà nếu Việt Nam thì rớt ngay".

Ông Quang cho hay, hệ thống chế biến của Việt Nam tốt nhất thế giới nhưng hạn chế là sản xuất tôm nhỏ lẻ, nên gắn kết và truy xuất nguồn gốc rất khó khăn.

"Chúng ta đang cố gắng đạt các chứng nhận nhưng vấn đề là các doanh nghiệp có đủ chứng nhận là phải có vùng nuôi lớn, tự đầu tư vùng nuôi. Sự gắn kết cực kỳ khó khăn, đi đàm phán với các hộ nông dân và các công ty cực kỳ khó, và doanh nghiệp phải bỏ ra nhiều tiền để có chứng nhận cho các vùng nuôi này", ông Quang nói.

Ông Vũ Duyên Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Tổng cục Thủy sản, Bộ NNPTNT, trong 5 tháng đầu năm 2019, ngành tôm duy trì tốc độ tăng trưởng tuy nhiên kim ngạch xuất khẩu có giảm nhẹ, do tồn đọng thị trường tôm tại Nhật, EU, Mỹ và sự cạnh tranh khốc liệt của các nhà cung cấp trên thế giới…

Đại diện Bộ NNPTNT cho hay, trong thời gian tới, với việc thành lập liên minh sản xuất tôm sạch, bền vững (giữa UBND tỉnh Cà Mau phối hợp với Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân, Chương trình SeafoodWatch  Hoa Kỳ và Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế CEIP) sẽ giúp thị trường trong nước và quốc tế hiểu rõ về con tôm Việt Nam, đó thực sự là các sản phẩm sạch tuân thủ các thị trường trong nước và quốc tế.