Lạm phát lại lập đỉnh, nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ chưa thoát vận đen

Lạm phát, bão giá

Theo dữ liệu do Viện Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ vừa công bố, so với cùng kỳ năm ngoái, lạm phát giá tiêu dùng (CPI) của quốc gia Trung Đông trong tháng 4 năm nay đã tăng gần 70% - xác lập mức đỉnh hai thập kỷ.

Đặc biệt, so với tháng trước, CPI nhích 7,25%, trong khi dự báo thăm dò của Reuters là 6%. Đà tăng của CPI được thúc đẩy bởi bước nhảy vọt 105,9% trong lĩnh vực giao thông vận tải (chủ yếu là giá năng lượng) và 89,1% trong giá thực phẩm - đồ uống không cồn.

Cũng so với tháng 3, giá thực phẩm và đồ uống không cồn tăng mạnh nhất (gần 13,4%) và giá nhà đi lên 7,43%. Đồng lira có thời điểm giảm 0,9% xuống còn 14,8 TRY/USD sau báo cáo mới của Viện Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ.

Ngoài ra, chỉ số giá sản xuất (PPI) tháng 4 tăng gần 7,7% so với tháng trước đó và phi mã gần 122% so với cùng kỳ năm ngoái.

Chiến lược gia Timothy Ash của hãng quản lý tài sản Bluebay Asset Management nhận xét: “Lạm phát tăng chóng mặt là do giá năng lượng và thực phẩm, nhưng cũng một phần do sự thất bại đáng kinh ngạc của chính sách tệ ngược ngạo tại Thổ Nhĩ Kỳ”.

Giá cả cao đột biến đang gây căng thẳng cho tình hình tài chính của người dân địa phương. Vấn đề này nổi lên chỉ hơn một năm trước các cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ, nhiều khả năng có thể kết thúc quá trình cầm quyền kéo dài của Tổng thống Tayyip Erdogan, tờ Reuters nhận định.

Ông Erdogan lần đầu lên nắm quyền thủ tướng vào năm 2003, sau đó chuyển đất nước sang chế độ tổng thống. Việc ngân hàng trung ương (NHTW) Thổ Nhĩ Kỳ cắt giảm lãi suất nhiều lần vào năm ngoái dưới áp lực từ ông Erdogan được cho là nguyên nhân châm ngòi cho lạm phát.

Vị tổng thống cho rằng lãi suất cao đang thổi bùng lạm phát, quan điểm trái ngược với tư duy kinh tế thông thường. Chẳng hạn, để chế ngự lạm phát đang lập đỉnh hơn 40 năm, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã phải chuyển sang tăng lãi suất và chuẩn bị giảm quy mô bảng cân đối kế toán từ tháng 6 tới.

Đồng lira bắt đầu trượt giá vào năm ngoái sau khi NHTW Thổ Nhĩ Kỳ hạ lãi suất tổng cộng 500 điểm cơ bản từ tháng 9. Việc này khiến giá tiêu dùng tăng liên tục, sau đó được phóng đại hơn bởi cuộc tấn công của Nga vào Ukraine.

Reuters thông tin, các cuộc bầu cử tại Thổ Nhĩ Kỳ sẽ diễn ra vào tháng 6/2023 và kết quả thăm dò dư luận cho thấy sự ủng hộ của công chúng đối với Tổng thống Erdogan đang giảm dần.

“Điểm đáng chú ý ở đây là các cuộc thăm dò dư luận vẫn cho thấy cuộc bầu cử vẫn đang ở thế cân bằng. Tương tự về ông Erdogan, kết quả cũng nói lên nhiều vấn đề về phe đối lập”, ông Ash nhận định.

Tình hình vẫn vô vọng

Chính phủ ông Erdogan khẳng định lạm phát sẽ giảm theo chương trình kinh tế mới đang triển khai, trong đó ưu tiên đưa lãi suất về mức thấp để thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu nhằm mục tiêu đạt thặng dư tài khoản vãng lai.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng lạm phát vẫn sẽ ở mức cao trong nửa cuối năm 2022 do tình hình chiến sự giữa Nga và Ukraine. Ước tính trung vị cho lạm phát tại Thổ Nhĩ Kỳ vào cuối năm nay là 52%. Thâm hụt tài khoản vãng lai của nước này cũng đã nới rộng vào đầu năm.

Cuộc thăm dò của Reuters hồi tuần trước cho thấy lạm phát thường niên của Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến là 52% vào cuối năm. Lạm phát lần cuối ở mức hiện tại là vào năm 2022, đạt 73,1% vào tháng 2 năm đó.

Nhìn chung, lạm phát vẫn tiếp tục tăng bất chấp chính phủ đã cắt giảm thuế đối với nhiều hàng hóa cơ bản cũng như trợ cấp một số hóa đơn tiền điện để giảm bớt gánh nặng cho các hộ gia đình.

Tuần trước, NHTW Thổ Nhĩ Kỳ dự báo lạm phát thường niên sẽ đạt đỉnh khoảng 70% vào tháng 6, sau đó giảm xuống gần 43% vào cuối năm và trở về mức một con số vào cuối năm 2024.

NHTW này đã giữ lãi suất điều hành ổn định ở mức 14% trong 4 cuộc họp trong năm nay và cho biết các biện pháp sắp tới sẽ ưu tiên việc “lira hóa” (liraization) trên thị trường, theo Reuters.

Trong khi bài toán lạm phát chưa được giải thì Tổng thống Erdogan đã liên tục sa thải một loạt quan chức cấp cao. Hồi tháng 1 năm nay, ông Erdogan đã thay thế Giám đốc Viện Thống kê Sait Erdal Dincer.

Theo hãng tin DW của Đức, vị tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã từng kịch liệt chỉ trích cơ quan này, cáo buộc dữ liệu của Viện Thống kê phóng đại quy mô các vấn đề kinh tế của đất nước.

Trước đó, ông Erdogan đã bị công chúng chê trách vì sa thải ba thống đốc NHTW trong hai năm rưỡi qua, đồng thời thay thế Bộ trưởng Bộ Tài chính.