Giải pháp ‘cứu’ miền Tây trước hạn mặn khốc liệt

Hạn mặn năm nay được Bộ nn&ptnt đánh giá rất sớm, nhận định tình hình sẽ rất khốc liệt. Thực tế vừa qua, các chỉ số đều tăng hơn so với năm 2015-2016. Đây là sự nhận diện sớm và chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ cùng sự chủ động của các địa phương nên đã tổ chức ứng phó kịp thời, không gây thiệt hại lớn đến vụ đông xuân năm nay.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh đánh giá như trên tại buổi làm việc với sáu tỉnh vùng ĐBSCL: Bến tre, Tiền Giang, Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Sóc Trăng về tình hình phòng, chống hạn mặn xâm nhập.

Thiệt hại hàng loạt lúa, hoa màu

Ông Nguyễn Văn Mẫn, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Tiền Giang, cho biết diển biến xâm nhập mặn năm nay rất phức tạp, độ mặn tăng cao đột biến, xâm nhập sớm, vượt qua độ mặn lịch sử năm 2016. để giảm thiểu thiệt hại, ông Mẫn cho hay thời gian qua Tiền Giang đã tổ chức bốn điểm bơm với 26 máy bơm. Hiện tỉnh đã bơm trên 20 triệu lít nước vào kênh để người dân bơm lên đồng ruộng.

Về phía tỉnh Bến Tre, ông Huỳnh Quang Đức, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh, cho biết hiện tỉnh có nhiều công trình dự án kiểm soát mặn nhưng chưa khép kín nên hiệu quả phát huy tác dụng chưa cao. 

Do đó, mặn vẫn xâm nhập sâu vào nội đồng gây thiệt hại 5.059/5.287 ha lúa đông xuân. Hiện ngành nông nghiệp tỉnh đang phối hợp với địa phương khảo sát và thống kê thiệt hại. Ngoài ra mặn còn làm cho hàng ngàn hộ dân thiếu nước sinh hoạt.

Riêng Trà Vinh, ông Phạm Minh Truyền, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh, thông tin: Hiện tỉnh có khoảng 5.800 ha lúa đông xuân đã bị thiệt hại do thiếu nước. Đến nay, còn khoảng 18.000/26.000 ha xuống giống trái lịch thời vụ đang có nguy cơ bị thiệt hại nếu tình hình nguồn nước trong thời gian tới không được cải thiện.

Tại buổi công tác, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh đánh giá cao công tác chủ động phòng, chống hạn mặn của sáu tỉnh ĐBSCL trong thời gian qua. Theo ông, còn ít nhất khoảng một tháng nữa mới mưa nên chúng ta cần có những giải pháp tích cực ứng phó tiếp theo để đối phó với hạn mặn. “Chúng ta đã làm tốt rồi cũng phải tiếp tục làm tốt hơn nữa để bảo vệ lúa, vườn cây ăn trái trong mùa hạn mặn năm nay” - Thứ trưởng Doanh nói.

Giải pháp đồng bộ hai vấn đề

Để hạn chế tình trạng hạn mặn ở miền Tây, GS-TS Nguyễn Bảo Vệ, nguyên Trưởng khoa Nông nghiệp Trường ĐH Cần Thơ, góp ý: Trước tiên người dân phải theo dõi dự báo xâm nhập mặn và không tùy tiện lấy nước ngọt mà phải canh triều. 

Bởi độ mặn trong kênh, rạch không giữ cố định mà thay đổi theo con nước. Nhà vườn nên canh lúc nước ròng để lấy nước ngọt, vì lúc này nước biển xuống thấp nhất, đó là cơ hội để nước ngọt và đẩy mặn lùi ra biển.

Người dân cũng lưu ý không nên sử dụng nước giếng khoan để tưới, dành nguồn nước quý này cho sinh hoạt. Cạnh đó cần phụ chất điều hòa sinh trưởng và bón phân để làm tăng khả năng hấp thụ nước và bổ sung chất dinh dưỡng cho cây.

Theo GS Vệ, trước tình trạng hạn mặn như hiện nay, chúng ta cần phải có những giải pháp kịp thời và khoa học. Theo đó, người dân cần phải thực hiện nghiêm túc khuyến cáo của địa phương về thời điểm xuống giống vụ hè thu để cây lúa phát triển được tốt nhất. Sử dụng giống lúa chịu mặn tốt nhất.

Tiếp theo là gia cố cống đập, đê bao và bờ bao ngăn mặn, trữ nước ngọt..., đặc biệt là ngăn chặn thất thoát nước. Lục bình, bèo, cỏ dại trong mương vườn sẽ làm gia tăng lượng nước bị mất, cần phải được làm sạch. cùng đó là phủ nylon hay màng phủ nông nghiệp lên mặt nước để giảm bốc hơi.

Vườn canh tác phải được phủ bằng những vật liệu có sẵn tại địa phương như rơm rạ, lá dừa, lá mía..., có thể dùng nylon hay màng phủ nông nghiệp trải lên mặt đất. Cuối cùng là cần tỉa bỏ những lá nằm khuất trong tán quang hợp kém để giảm lượng nước mất do thoát hơi.

Ông Vinh cho rằng trước mắt những công trình thủy lợi cố gắng làm nhiều công trình trữ nước càng tốt. Đặc biệt là hai công trình ở Tứ giác Long Xuyên - Hà Tiên và vùng Tràm Chim. Đây là công trình trữ nước từ xưa đến nay, cần cố gắng khôi phục.

Trong khi đó, ThS Kỷ Quang Vinh, nguyên Chánh Văn phòng Công tác biến đổi khí hậu TP Cần Thơ, cho hay: Theo dự đoán, thời gian tới hạn mặn sẽ diễn ra ngày càng nhiều hơn, bên cạnh đó vẫn có thể xảy ra những trận lũ lụt kinh hoàng. Muốn cứu ĐBSCL khỏi hạn mặn thì phải có giải pháp đồng bộ chống lại cả hai vấn đề này.

Cạnh đó, mỗi người dân, địa phương phải trữ nước từ các nguồn kênh rạch có sẵn. Nếu mọi người đều làm thì sẽ trữ được rất nhiều nước trong đất, khả năng đẩy mạnh mặn ra sẽ tốt hơn.

“Điều quan trọng là các giải pháp, công trình phải thực hiện một cách đồng bộ giữa các địa phương với nhau, để khi có hạn, mặn hay lũ thì phát huy ngay tác dụng và công trình phải đảm bảo môi trường” - ông Vinh chia sẻ.

Theo ông Vinh, thực tế hạn mặn chúng ta đã làm công tác dự báo từ sáu tháng trước nhưng chúng ta chưa làm được công trình gì để ứng phó mà cụ thể là công tác trữ nước trong khi nguồn nước rất dư thừa. 

Một năm sông Mekong cung cấp khoảng 475 tỉ m³, chúng ta chỉ xài khoảng 50 tỉ và trên thượng nguồn sử dụng khoảng 100 tỉ, lượng nước dư thừa rất lớn nhưng chúng ta không trữ mà để chảy ra biển một cách lãng phí.

“Đến mùa khô dân thượng nguồn lấy nước, lượng nước ngọt bị lấy nhiều thì dĩ nhiên là mặn sẽ đẩy lên nhiều và dân ta lãnh đủ” - ông Vinh phân tích.