Giá lương thực toàn cầu đang phi mã, gạo có thể là mặt hàng tiếp theo

Gạo - mặt hàng tiếp theo cần lưu tâm

Giá của nhiều loại thực phẩm, từ lúa mì và các loại ngũ cốc khác đến thịt và dầu thô, đều đang leo thang. Nguyên nhân bắt nguồn từ chi phí phân bón và năng lượng tăng cao trong năm qua cũng như chiến sự giữa Nga và Ukraine mới đây.

Các lệnh cấm xuất khẩu lương thực hoặc gián đoạn nguồn cung nghiêm trọng từ Ấn Độ (lúa mì), Ukraine (lúa mì, yến mạch, đường,…) và Indonesia (dầu cọ) cũng gây ảnh hưởng đến thị trường lương thực.

Gạo có thể là mặt hàng tiếp theo sẽ tăng giá. Chỉ số giá lương thực của Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO) cho thấy giá gạo quốc tế đã bật tăng tháng thứ 5 liên tiếp để đạt mức đỉnh 12 tháng.

Giới chuyên gia cho biết, chắc chắn là hoạt động sản xuất lúa gạo vẫn đang ổn định. Tuy nhiên, giá lúa mì và chi phi canh tác nông nghiệp nói chung đi lên buộc các nhà giao dịch phải lưu tâm tới giá gạo.

Bà Sonal Varma, kinh tế trưởng tại ngân hàng Nhật Bản Nomura, cho hay: “Chúng ta cần theo dõi giá gạo trong tương lai, vì giá lúa mì tăng có thể khiến người tiêu dùng chuyển sang tiêu thụ gạo, từ đó làm tăng nhu cầu và làm giảm tồn kho gạo tồn cầu”.

Rủi ro từ chủ nghĩa bảo hộ

Chia sẻ với CNBC, bà Varma nói các biện pháp bảo hộ lương thực “thực chất đang làm trầm trọng thêm áp lực giá trên quy mô toàn cầu, bởi nhiều lý do khác nhau”. Chi phí thức ăn chăn nuôi và phân bón đã phi mã được một thời gian, giá năng lượng leo thang tiếp tục làm tăng cước phí vận tải biển, vị chuyên gia nói thêm.

“Vì lẽ đó, có nguy cơ là chúng ta sẽ chứng kiến thêm nhiều chính sách bảo hộ lương thực từ các nước”, kinh tế trưởng của Nomura nhấn mạnh. Dù vậy, bà Varma cho rằng rủi ro này đối với gạo vẫn đang ở mức thấp do tồn kho gạo toàn cầu vẫn dồi dào và vụ thu hoạch ở Ấn Độ vào mùa hè năm nay dự kiến sẽ rất khả quan.

Song, cuộc tấn công của Nga vào Ukraine đã kéo giá lúa mì đi lên. Cả hai nước Liên Xô cũ đều là những nhà xuất khẩu lúa mì lớn và chiến sự đã làm gián đoạn hoạt động canh tác, cũng như chặn đường xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine. So với cùng kỳ năm trước, giá lúa mì đã tăng hơn 50%.

Chỉ riêng trong phiên giao dịch ngày 6/6, giá lúa mì đã nhích 4% sau khi quân đội Nga phá hủy một trong những bến xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất của Ukraine, Reuters dẫn lời giới chức Ukraine cho hay.

Ở diễn biến khác, Thái Lan và Việt Nam đã đàm phán về việc tăng giá gạo xuất khẩu, một quan chức chính phủ Thái Lan chia sẻ với Reuters vào cuối tháng 5. Mặt khác, trong hai tuần qua, các thương nhân đã đẩy mạnh việc mua gạo của Ấn Độ.

Trao đổi với CNBC, ông David Laborde - chuyên gia cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế, nhận định: “Ngay bây giờ, tôi lo lắng rằng Ấn Độ có thể ban hành một lệnh cấm xuất khẩu gạo trong vài tuần tới, như những gì họ đã làm với lúa mì và đường”.

Dữ liệu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới chỉ ra, Ấn Độ và Trung Quốc là hai nhà sản xuất gạo hàng đầu thế giới, chiếm hơn một nửa tổng sản lượng toàn cầu. Việt Nam là nhà sản xuất lớn thứ 5, Thái Lan đứng thứ 6.

Giữa tháng 5, Ấn Độ đã áp lệnh cấm xuất khẩu lúa mì, với lý do cần “kiểm soát an ninh lương thực của đất nước”. Chỉ vài ngày sau đó, New Delhi cũng áp dụng hạn chế đối với xuất khẩu đường.

Giá gạo có nên tăng?

Theo ông Laborde, việc tăng giá do chi phí vật tư đi lên sẽ được ủng hộ hơn là tăng giá do các lệnh cấm xuất khẩu.

“Chúng ta nên phân biệt rõ ràng giữa việc tăng giá giúp bù đắp cho chi phí vật tư cao hơn và mang lại lợi ích cho người nông dân, và việc lệnh cấm xuất khẩu kéo giá trên thị trường quốc tế đi lên nhưng lại đẩy giá ở thị trường nội địa đi xuống”, ông Laborde nói.

Ông Nafees Meah, đại diện khu vực Nam Á tại Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế, nói thêm rằng giá năng lượng - vốn đang phi mã trên phạm vi toàn cầu, chiếm một phần rất lớn trong chi phí sản xuất lúa gạo.

“Vì vậy, một số người có thể lập luận rằng…nếu thị trường đã dự đoán về một đợt tăng giá gạo, thì nông dân trồng lúa dĩ nhiên xứng đáng được hưởng lợi?”, ông Nafees bày tỏ với CNBC.

Tuy nhiên, giá gạo bật tăng sẽ ảnh hưởng xấu đến nhiều nước châu Á - khu vực tiêu thụ nhiều gạo nhất thế giới.

“Vì vậy, các nước ở khu vực Đông Nam Á - Thái Bình Dương như Đông Timor, Lào, Campuchia và Indonesia sẽ chịu thiệt hại nặng nề nếu giá tiếp tục tăng, vì một số có dân số rất đông hoặc đang gặp trục trặc về an ninh lương thực”, ông Nafees cảnh báo.