Nhìn lại năm 2025 của Fed: Lửa thử vàng, gian nan thử sức

Năm 2025 có thể được xem là một trong những giai đoạn nhiều sóng gió nhất trong lịch sử hiện đại của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).

Áp lực chính trị gia tăng và sự chia rẽ công khai trong quá trình hoạch định chính sách đã đặt Fed vào tâm điểm chú ý theo cách mà cơ quan này không mong muốn. Từ một ngân hàng trung ương (NHTW) được coi là hình mẫu về tính độc lập, Fed ngày càng bị cuốn sâu vào vòng xoáy chính trị ở Washington.

Nguy cơ Tổng thống Trump sa thải Chủ tịch Fed

Theo một số khía cạnh, áp lực mà Tổng thống Donald Trump đổ dồn lên Fed trong năm nay không phải là điều đáng ngạc nhiên. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông đã bất đồng gay gắt với Chủ tịch Fed Jerome Powell về lãi suất và từng đe dọa sẽ sa thải người đứng đầu NHTW Mỹ.

Trong chiến dịch tranh cử năm 2024, một số cố vấn của ông Trump tiếp tục gợi ý rằng ông Powell có thể bị yêu cầu từ chức. Khi ông Trump tái đắc cử, phóng viên đặt câu hỏi với ông Powell rằng liệu ông có chấp nhận yêu cầu này hay không. Ông Powell trả lời mạnh mẽ: “Không”.

Vì lẽ đó, ông Trump còn hai lựa chọn: chịu đựng hoặc sa thải ông Powell. Kịch bản thứ hai từng được coi là cực đoan và rất khó xảy ra. Tuy nhiên, những diễn biến sau khi ông Trump quay trở lại Nhà Trắng đã khiến kịch bản thứ hai không còn quá xa vời.

Việc ông Trump sa thải quan chức tại một số cơ quan độc lập khác của chính phủ liên bang, cùng các phán quyết tòa án có lợi cho vị tổng thống trong một số vụ kiện, đã làm dấy lên lo ngại Fed cũng có thể trở thành mục tiêu tiếp theo.

Vào giữa tháng 4, ông Trump bất ngờ viết trên mạng xã hội: “Không thể đợi lâu hơn để sa thải Powell!". Bài đăng nhanh chóng khiến thị trường tài chính rúng động, bởi tính độc lập của Fed có ý nghĩa to lớn với nền kinh tế Mỹ.

Về phần mình, Chủ tịch Powell khẳng định theo Đạo luật Dự trữ Liên bang, Tổng thống Trump không có quyền sa thải ông nếu không có “lý do chính đáng”.

Nhà Trắng đã bỏ công tìm kiếm những điểm yếu tiềm tàng của ông Powell và dự án cải tạo trụ sở Fed sớm trở thành mục tiêu.

Dự án này có tổng chi phí ước tính vào năm 2019 là 1,9 tỷ USD nhưng sau đó đã đội lên khoảng 2,5 tỷ USD. Đầu tháng 7, các quan chức Nhà Trắng phát tín hiệu bất kỳ bằng chứng nào về gian lận hoặc sai phạm trong quản lý cũng có thể trở thành cơ sở để sa thải ông Powell.

Vào ngày 24/7, ông Trump đích thân tới thăm trụ sở Fed để quan sát dự án. Đây là chuyến thăm cực kỳ bất thường, báo hiệu căng thẳng giữa ông Trump và Powell đã lên tới đỉnh điểm. Các tổng thống Mỹ thường tránh xuất hiện tại Fed nhằm không làm tổn hại đến hình ảnh độc lập của NHTW.

Trong chuyến thăm, ông Trump đã dịu giọng, báo hiệu ông ông tạm thời chưa định sa thải Chủ tịch Fed. Nhưng xuyên suốt năm 2025, ông Trump liên tục phát đi những tín hiệu trái chiều, khiến vị trí của Chủ tịch Fed luôn trong tình thế bấp bênh.

Một thống đốc từ chức, một người đối mặt quyết định sa thải

Biến động nhân sự trong Hội đồng Thống đốc càng khiến hình ảnh ổn định của Fed lung lay.

Vào ngày 1/8, Thống đốc Adriana Kugler bất ngờ từ chức, chỉ vài tháng trước khi nhiệm kỳ của bà kết thúc. Lá đơn từ chức không nêu rõ nguyên nhân, cùng việc bà vắng mặt tại cuộc họp chính sách tháng 7, đã khiến giới đầu tư không khỏi bối rối.

Ông Trump ám chỉ quyết định của bà Kugler xuất phát từ mâu thuẫn với ông Powell. Tuy nhiên, các tài liệu được công bố vào tháng 11 cho thấy bà Kugler đã từ chức sau khi bị phát hiện vi phạm các quy tắc giao dịch chứng khoán của Fed.

Ngoài việc công kích ông Powell, ông Trump còn nhân cơ hội để gia tăng ảnh hưởng tại Fed. Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng Stephen Miran được Thượng viện phê chuẩn vào Hội đồng Thống đốc ngay trước thềm cuộc họp chính sách tháng 9.

Đáng chú ý, ông Miran chỉ tạm nghỉ không lương khỏi vai trò tại Nhà Trắng, làm dấy lên lo ngại rằng ông sẽ mang quan điểm của Tổng thống vào các quyết định chính sách tiền tệ. Trên thực tế, ông Miran thường xuyên kêu gọi cắt giảm lãi suất mạnh tay hơn so với đa số đồng nghiệp.

Căng thẳng giữa Nhà Trắng với Fed đạt đỉnh vào tháng 8, khi ông Trump tuyên bố sa thải Thống đốc Lisa Cook với cáo buộc gian lận hồ sơ vay mua nhà.

Bà Cook - giống như ông Powell - trước đó đã từ chối hạ lãi suất theo mong muốn của Tổng thống. Nữ thống đốc nhanh chóng đệ đơn kiện và một thẩm phán liên bang đã ra lệnh tạm thời ngăn chặn quyết định sa thải trong khi tòa xét xử.

Các chuyên gia nhận định nỗ lực sa thải bà Cook là một trong những biện pháp để ông Trump gia tăng ảnh hưởng đến lãi suất quỹ liên bang.

Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) - cơ quan ấn định lãi suất của Fed - có 12 thành viên, trong đó bao gồm bao gồm 7 thống đốc, Chủ tịch Fed chi nhánh New York và 4 trong 11 chủ tịch chi nhánh.

Ông Trump càng đưa được nhiều đồng minh vào Hội đồng Thống đốc, khả năng FOMC thông qua các quyết định lãi suất phù hợp với ý muốn của ông càng cao.

Nội bộ Fed chia rẽ sâu sắc

Song song với áp lực chính trị, năm 2025 còn đánh dấu mức độ chia rẽ nội bộ hiếm thấy trong Fed. Sau nhiều năm duy trì sự đồng thuận, các cuộc bỏ phiếu tại FOMC ngày càng xuất hiện nhiều ý kiến phản đối.

Bước ngoặt xảy ra tại cuộc họp chính sách tháng 7, khi lần đầu tiên kể từ năm 1993, hai thống đốc - ông Christopher Waller và bà Michelle Bowman - bỏ phiếu kêu gọi Fed hạ lãi suất 25 điểm cơ bản (bps) trong khi đa số thành viên FOMC muốn giữ nguyên. Các cuộc họp sau đó tiếp tục cho thấy sự rạn nứt, dù Fed giảm lãi suất tại mỗi cuộc họp.

Vào tháng 9, tân Thống đốc Fed Stephen Miran bỏ phiếu phản đối vì nhận định mức giảm 25 bps là chưa đủ. Tháng 10, ông Miran tiếp tục kêu gọi cắt giảm 50 điểm bps, trong khi Chủ tịch Fed Kansas City Jeffrey Schmid lại muốn giữ nguyên lãi suất. Đến cuộc họp cuối năm, quyết định hạ lãi suất 25 bps vấp phải ba phiếu chống, phản ánh sự khác biệt rõ rệt giữa các quan điểm chính sách.

Biểu đồ dotplot công bố tại buổi họp cho thấy phe “diều hâu” đang nỗ lực thể hiện lập trường cứng rắn. Có tới 6 quan chức báo hiệu lãi suất quỹ liên bang nên kết thúc năm 2025 ở mức 3,75 - 4%. Điều đó đồng nghĩa đợt giảm vào tháng 12 là thừa thãi.

Sự chia rẽ trong Fed vừa mang màu sắc chính trị, vừa bắt nguồn từ những bất đồng thực chất về kinh tế.

Hai thống đốc bỏ phiếu chống trong cuộc họp tháng 7 cũng là hai ứng viên cho chức chủ tịch Fed tương lai. Trong khi đó, ông Trump đã thể hiện rõ ông sẽ lựa chọn lãnh đạo NHTW Mỹ là người có chung quan điểm muốn giảm lãi suất.

Nhưng về căn bản, sự mâu thuẫn giữa phe diều hâu và bồ câu xuất phát từ nhu cầu đảm bảo mục tiêu kép của Fed: khống chế lạm phát và bảo vệ thị trường lao động.

Chính sách thuế quan của ông Trump đã khiến xu hướng lạm phát trở nên khó đoán. Một số quan chức Fed - bao gồm Thống đốc Waller, Bowman và Miran - đánh giá thuế quan ít tác động đến giá cả và áp lực này cũng chỉ mang tính tạm thời, sẽ sớm tiêu biến.

Trong khi đó, thị trường lao động lại đang hạ nhiệt rõ rệt, với số việc làm tạo mới trong năm 2025 thấp hơn hẳn 2023 và 2024. Vì vậy, phe bồ câu chủ trương hạ lãi suất để ngăn thị trường lao động suy yếu thêm nữa và kéo nền kinh tế đi xuống.

Tuy nhiên, lạm phát trong năm 2025 vẫn cao hơn đáng kể mục tiêu 2% của Fed. Phe diều hâu lo ngại rằng ảnh hưởng của thuế quan chưa được phản ánh đầy đủ vào giá cả mà sẽ mạnh lên trong thời gian tới. Do đó, họ phản đối việc giảm mạnh lãi suất.

Tình hình càng phức tạp khi chính phủ Mỹ đóng cửa từ tháng 10 đến giữa tháng 11, khiến nhiều báo cáo kinh tế bị trì hoãn. Trong bối cảnh thiếu thông tin, các quan chức Fed buộc phải dựa nhiều hơn vào dữ liệu khu vực và thông tin từ doanh nghiệp. Tình trạng này càng dễ đẫn đến sự bất đồng về quan điểm.

Về bản chất, sự chia rẽ có nguy cơ làm suy yếu công cụ chính sách quan trọng của Fed: quản lý kỳ vọng. Kể từ thời Chủ tịch Ben Bernanke, Fed vận hành dựa trên niềm tin rằng thông điệp rõ ràng và thống nhất sẽ cho phép thị trường tự thực hiện phần lớn “công việc” của chính sách tiền tệ.

Ông Thomas Barkin, Chủ tịch Fed chi nhánh Richmond, tin nguyên tắc này vẫn đúng: FOMC gắn kết sẽ củng cố niềm tin của công chúng và tăng hiệu quả truyền dẫn chính sách, còn bất đồng có thể làm suy giảm ảnh hưởng của Fed.

Nghiên cứu của Fed chi nhánh Chicago cũng cho thấy thị trường phản ứng hiệu quả hơn khi phát biểu của các quan chức nhất quán với thông điệp của Chủ tịch Fed.

Với nhà đầu tư, một FOMC chia rẽ sâu sắc sẽ khiến việc dự đoán lãi suất trở nên khó khăn hơn và làm và gia tăng biến động của các tài sản rủi ro. Xa hơn, trong bối cảnh chính trị căng thẳng, sự bất đồng kéo dài còn có thể làm dấy lên những nghi vấn về tính độc lập của Fed.

Nhìn lại năm 2025, có thể thấy Fed đã trải qua một phép thử khắc nghiệt về cả năng lực hoạch định chính sách lẫn bảo vệ tính độc lập. Áp lực từ Nhà Trắng và mức độ chia rẽ hiếm thấy trong FOMC đã làm lung lay hình ảnh về một ngân hàng trung ương thống nhất và tách biệt với chính trị.

Trong bối cảnh đó, mỗi quyết định lãi suất không chỉ là lựa chọn về chính sách, mà còn phản ánh năng lực lãnh đạo của Chủ tịch Powell và bản lĩnh của mỗi quan chức.

Nhìn chung, Fed đã chèo lái qua năm 2025 một cách tương đối thành công. Ông Powell vẫn giữ vững vị trí lãnh đạo NHTW Mỹ, bà Cook tham dự đầy đủ các cuộc họp của FOMC, các quyết định lãi suất của Fed duy trì mức đồng thuận đủ cao để tránh gây xáo trộn lớn cho thị trường.

Câu hỏi quan trọng là một khi ông Powell rời chức Chủ tịch Fed vào năm 2026, liệu Fed còn có thể duy trì sự ổn định tương tự hay không.