Loạt quy định mới tác động đến các ngân hàng trong năm 2025

Tiến tới chuẩn mực Basel III

Năm 2025 mở ra một giai đoạn mới cho ngành ngân hàng Việt Nam, khi yêu cầu về an toàn vốn được nâng lên một tầm cao mới. Kể từ ngày 15/9/2025, Thông tư số 14 quy định về tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng thương mại (NHTM), chi nhánh ngân hàng nước ngoài, chính thức có hiệu lực.

Văn bản này được đánh giá là bước ngoặt quan trọng đưa hệ thống ngân hàng Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mực Basel III. Thông tư 14 hướng dẫn cách xác định và giá trị tối thiểu của các tỷ lệ an toàn vốn mà các ngân hàng cần phải duy trì gồm tỷ lệ vốn lõi cấp 1, tỷ lệ vốn cấp 1 và tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu.

Đáng chú ý, Thông tư lần đầu đưa ra các quy định về các bộ đệm vốn gồm bộ đệm bảo toàn vốn, bộ đệm vốn phản chu kỳ và bộ đệm vốn cho các ngân hàng thương mại có tầm quan trọng hệ thống.

Bên cạnh đó, Thông tư 14 cũng đưa ra hướng dẫn cách tính tài sản có rủi ro tín dụng theo phương pháp tiêu chuẩn và phương pháp xếp hạng nội bộ. Trong đó, phương pháp tiêu chuẩn tại Thông tư giống phương pháp hiện được các ngân hàng áp dụng theo Thông tư 41 nhưng điều chỉnh một số nội dung như khoản phải đòi bất động sản, khoản cấp tín dụng chuyên biệt.

Tại Việt Nam, hệ thống ngân hàng đang hướng đến việc áp dụng chuẩn mực Basel III, nhằm nâng cao chất lượng vốn và năng lực thanh khoản. Điều này giúp tạo nền tảng cho một hệ thống ngân hàng phát triển ổn định, có khả năng phục hồi sau khủng hoảng, đồng thời giảm thiểu rủi ro hệ thống.

Hiện tại, nhiều ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam đã tham khảo và áp dụng các quy định của Basel III trong quản trị rủi ro và điều hành. Việc nhiều ngân hàng tiên phong áp dụng sớm cho thấy sự chuyển biến rõ rệt trong tư duy quản trị rủi ro.

Các ngân hàng nhìn nhận đây là cơ hội để nâng cao nền tảng tài chính, tăng cường uy tín và tạo lợi thế cạnh tranh, nhằm góp phần củng cố niềm tin của thị trường, đặc biệt trong bối cảnh hệ thống tài chính quốc tế biến động mạnh mẽ.

Bàn về tác động của Thông tư 14 đối các ngân hàng, nhóm phân tích Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho rằng thông tư này sẽ tạo áp lực đáng kể lên nhóm ngân hàng lớn đang có hệ số CAR hiện tại đang thấp và chưa đạt tỷ lệ tối thiểu theo lộ trình 4 năm như quy định mới.

Ngược lại, nhóm ngân hàng có CAR cao hơn tỷ lệ tối thiểu cao nhất là 12,5% (chưa bao gồm bộ đệm vốn phản chu kỳ và bộ đệm vốn quan trọng hệ thống theo quy định mới của Thông tư 14) sẽ hưởng lợi về khả năng tăng trưởng tín dụng, đặc biệt là khi cơ chế “room” tín dụng có khả năng sẽ được thay đổi trong tương lai, nhờ bộ đệm vốn cao.

Khôi phục quyền thu giữ tài sản đảm bảo

Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi 2025 cũng lần đầu tiên quy định rõ quyền thu giữ tài sản bảo đảm (TSBĐ); kê biên tài sản của bên phải thi hành án đang được sử dụng làm TSBĐ cho khoản nợ xấu và hoàn trả TSBĐ là vật chứng trong vụ án hình sự.

Theo đó, các tổ chức tín dụng (TCTD) được quyền thu giữ TSĐB trong trường hợp có thỏa thuận đồng ý giữa khách vay và TCTD; tài sản của bên phải thi hành án đang được sử dụng làm TSĐB cho khoản nợ xấu chỉ bị kê biên trong trường hợp thi hành bản án, quyết định về cấp dưỡng, bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khỏe hoặc được sự đồng ý của các TCTD.

Đồng thời, đối với TSĐB là vật chứng trong vụ án hình sự, sau khi hoàn tất thủ tục xác nhận chứng cứ và xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý và thi hành án thì cơ quan tiến hành tố tụng hoàn trả vật chứng này cho các TCTD.

Việc luật hóa quyền thu giữ TSĐB sẽ giúp quyền lợi của ngân hàng được đảm bảo, từ đó khuyến khích ngân hàng có thêm động lực để cho vay, hạ lãi suất cho vay do giảm chi phí khi phải xử lý nợ, xử lý TSĐB. Khi đó, doanh nghiệp và người dân có điều kiện tiếp cận, huy động vốn với lãi suất hợp lý nhằm phát triển sản xuất, kinh doanh, góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước.

Theo đánh giá của giới phân tích việc khôi phục quyền thu giữ TSĐB cho các ngân hàng sẽ giúp thu hồi nợ xấu nhanh hơn, cải thiện chất lượng tài sản cũng như khả năng sinh lời của các ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng bán lẻ và ít cho vay dự án phân khúc đầu cơ.

NHNN có quyền quyết định cho vay đặc biệt lãi suất 0%/năm

Ngày 27/6/2025, Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, có hiệu lực từ 15/10/2025. Trong đó có quy định về khoản vay đặc biệt theo hướng việc phân cấp thẩm quyền cho vay đặc biệt từ Thủ tướng Chính phủ sang Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Căn cứ theo Điều 1 Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi 2025 sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 93 Luật 2024, từ ngày 15/10, NHNN có thể cho vay đặc biệt không cần tài sản bảo đảm với lãi suất 0%/năm, theo quy định của Thống đốc.

Trước đó, Luật Các tổ chức tín dụng 2024 quy định việc cho vay đặc biệt không tài sản bảo đảm phải do Thủ tướng quyết định, không có quy định cụ thể về lãi suất 0%.

Việc phân cấp này nhằm tăng cường vai trò, trách nhiệm của NHNN trong công tác điều hành, đồng thời bảo đảm tính linh hoạt, kịp thời trong hỗ trợ các TCTD gặp khó khăn về thanh khoản hoặc cần can thiệp khẩn cấp để bảo vệ hệ thống.

Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi 2025 còn có điều khoản liên quan đến lãi suất khoản vay. Theo đó, khoản vay đặc biệt đã được Thủ tướng quyết định trước ngày 15/10 tiếp tục thực hiện theo hợp đồng cũ, được xem xét gia hạn với lãi suất 0%/năm.

Xoá bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng

Chính phủ ban hành Nghị định số 232 ngày 26/8/2025 sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định số 24 ngày 3/4/2012 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Nghị định 232 có hiệu lực thi hành từ ngày 10/10/2025.

Nội dung đáng chú ý của Nghị định 232 là đã bãi bỏ khoản 3 Điều 4 của Nghị định 24 xóa bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng.

Theo quy định, các doanh nghiệp và ngân hàng có đủ năng lực sẽ được cấp phép sản xuất vàng miếng. Cụ thể, doanh nghiệp muốn được cấp phép sản xuất vàng miếng phải có vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng, ngân hàng là 50.000 tỷ. Các đơn vị này phải trong danh sách đang được NHNN cấp giấy phép kinh doanh mua, bán kim loại quý, không bị xử phạt hoặc đã khắc phục xong nếu vi phạm.

Trước đó, NHNN cũng thừa nhận việc duy trì chính sách độc quyền vàng miếng như hiện nay là bất cập. Khi thị trường thiếu nguồn cung, cơ quan quản lý phải can thiệp, bình ổn bằng cách sử dụng ngoại tệ từ Quỹ bình ổn tỷ giá và quản lý thị trường vàng (một cấu phần của dự trữ ngoại hối  nhà nước) để nhập khẩu vàng tiêu chuẩn quốc tế, sau đó gia công thành vàng miếng và bán ra thị trường.

Nghị định số 232 cũng bổ sung khoản 10 Điều 4 của Nghị định số 24 về thanh toán mua, bán vàng, theo đó giao dịch mua – bán vàng từ 20 triệu đồng trở lên buộc phải thanh toán bằng hình thức chuyển khoản và xuất hoá đơn.

Những quy định mới góp phần tăng tính minh bạch, kiểm soát rủi ro và ngăn chặn xuất nhập khẩu vàng trái phép; từng bước đưa thị trường vàng vận hành hiệu quả và ổn định hơn. Thực tế cho thấy trong năm qua, cơ quan chức năng đã tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động kinh doanh vàng tại nhiều doanh nghiệp và ngân hàng lớn, qua đó phát hiện và xử lý kịp thời nhiều sai phạm.

Chia sẻ với báo chí,NHNN cho biết đã nhận được 9 hồ sơ của các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp đủ điều kiện theo quy định để xin cấp giấy phép nhập khẩu vàng, giấy phép sản xuất vàng miếng.

Theo chuyên gia TS Nguyễn Trí Hiếu, việc đưa ra điều kiện cấp phép sản xuất vàng miếng đối với các tổ chức là cần thiết. Tuy nhiên, các nhà nhập khẩu vàng này vẫn cần hoạt động dưới sự giám sát và chỉ đạo của NHNN, có thể thông qua việc cấp hạn ngạch nhập khẩu vàng mỗi năm. Việc này sẽ giúp NHNN kiểm soát được lượng vàng nhập khẩu và đảm bảo sự minh bạch trong hoạt động vàng miếng.

Điều kiện thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu

Nghị định số 304 của Chính phủ, có hiệu lực từ 1/12/2025, quy định điều kiện tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu được thu giữ, áp dụng đối với tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và tổ chức mua bán, xử lý nợ.

Nghị định quy định cụ thể hai trường hợp đặc biệt: khi thu giữ chỗ ở duy nhất, bên nhận bảo đảm phải trích một khoản tiền cho bên bảo đảm bằng 12 tháng lương tối thiểu. Với công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất không hình thành từ vốn vay, mức trích là 6 tháng lương tối thiểu.

Theo NHNN mục đích của việc ban hành Nghị định này nhằm bảo đảm cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp của bên đi vay và bên cho vay, cần có một cách tiếp cận toàn diện và cân bằng hơn đối với quy định về thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu nhằm hạn chế tối đa ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt, sản xuất và lao động thường nhật của người dân, góp phần ổn định an sinh xã hội nhưng cũng đảm bảo tôn trọng nguyên tắc "cá nhân, pháp nhân xác lập, thực hiện, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của mình trên cơ sở tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận.

Giảm 50% tỷ lệ dự trữ bắt buộc cho một số tổ chức tín dụng

Ngày 12/8, NHNN đã ban hành Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 30/2019/TT-NHNN ngày 27/12/2019 quy định về thực hiện dự trữ bắt buộc của các tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Thông tư có hiệu lực thi hành từ ngày 1/10/2025.

Tại Điều 7, Thông tư mới ban hành bổ sung trường hợp được giảm 50% tỷ lệ dự trữ bắt buộc theo phương án chuyển giao bắt buộc đã được phê duyệt là TCTD nhận chuyển giao ngân hàng thương mại được kiểm soát đặc biệt theo quy định tại Luật Các TCTD. 

Đối với trường hợp là TCTD hỗ trợ quy định tại khoản 39 Điều 4 Luật Các TCTD tiếp tục được giảm 50% tỷ lệ dự trữ bắt buộc theo phương án phục hồi TCTD được kiểm soát đặc biệt đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. 

Theo đó, mức giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với từng TCTD quy định tại khoản 1 và 2 Điều này được tính trên cơ sở tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tổ chức tín dụng đó quy định tại khoản 1 Điều 6 Thông tư này và áp dụng đối với tất cả các loại tiền gửi phải tính dự trữ bắt buộc. Về các TCTD không thực hiện dự trữ bắt buộc quy định tại Điều 3, NHNN bổ sung thêm đối tượng là "Ngân hàng chính sách".

Vừa qua, 4 nhà băng chính thức nhận chuyển giao bắt buộc 4 ngân hàng yếu kém. Trong đó, Vietcombank nhận CBBank, đổi tên thành ngân hàng số VCBNeo. HDBank nhận DongABank, chuyển thành ngân hàng số Vikki Bank. MB nhận chuyển giao Oceanbank, đổi thành ngân hàng số MBV. Còn GPBank chuyển giao về VPBank.

Việc giảm 50% dự trữ bắt buộc mang lại nhiều lợi ích trực tiếp cho các ngân hàng tham gia hỗ trợ hoặc nhận chuyển giao. Theo đó, nguồn vốn được giải phóng có thể giúp giảm áp lực thanh khoản, tạo điều kiện để ngân hàng chủ động xử lý nợ xấu, tái cơ cấu hoạt động và duy trì tăng trưởng tín dụng. 

Ngoài ra, với việc NHNN quy định rõ trách nhiệm giám sát và chế tài, các TCTD sẽ buộc phải nâng cao tính minh bạch và tuân thủ kỷ luật tài chính, qua đó hạn chế hành vi lách luật hoặc sử dụng vốn sai mục đích.

Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng

Kể từ ngày 1/7/2025, Nghị định 94/2025/NĐ-CP quy định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng chính thức có hiệu lực. 

Cơ chế thử nghiệm được áp dụng đối với các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới dựa trên ứng dụng công nghệ tài chính (Fintech), bao gồm chấm điểm tín dụng, chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở (Open API) và cho vay ngang hàng (P2P lending).

Thời gian thử nghiệm các giải pháp Fintech tối đa hai năm tùy từng giải pháp và lĩnh vực cụ thể tính từ thời điểm được NHNN cấp Giấy chứng nhận tham gia Cơ chế thử nghiệm.

Các tổ chức được tham gia bao gồm tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng; các công ty Fintech; các cơ quan nhà nước có thẩm quyền; khách hàng và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến cơ chế thử nghiệm.

Mục tiêu của cơ chế là thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hiện đại hóa ngành ngân hàng, hướng tới phổ cập tài chính minh bạch, thuận tiện, an toàn, chi phí thấp. Đồng thời, tạo lập môi trường thử nghiệm để đánh giá rủi ro, chi phí, lợi ích của các giải pháp Fintech và hỗ trợ cơ quan quản lý hoàn thiện khuôn khổ pháp lý. Hạn chế rủi ro xảy ra đối với khách hàng khi sử dụng các giải pháp Fintech do tổ chức tham gia Cơ chế thử nghiệm cung cấp.

Kết quả triển khai thử nghiệm giải pháp Fintech được sử dụng làm căn cứ thực tiễn để các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện khung khổ pháp lý, quy định quản lý liên quan nếu cần thiết.

Khai tử thẻ từ 

Theo kế hoạch của NHNN, trong năm 2025, toàn bộ ngân hàng thương mại phải hoàn tất quá trình ngừng sử dụng thẻ từ và chuyển đổi hoàn toàn sang thẻ chip nội địa. 

Theo quy định, từ ngày 1/7/2025, các ngân hàng sẽ dừng giao dịch với thẻ có dải từ, bao gồm thẻ từ truyền thống hoặc dải từ trên thẻ chip/contactless.

Những thẻ chưa chuyển đổi sẽ không thể thực hiện các giao dịch như rút tiền, gửi tiền tại máy ATM và CDM, thanh toán tại các điểm chấp nhận thẻ POS, giao dịch liên ngân hàng,… Trong một số trường hợp, thẻ từ có thể bị khóa hoàn toàn.

Trước đó, nhiều ngân hàng đã phát đi thông báo và triển khai việc chuyển đổi thẻ từ sang thẻ chip miễn phí cho khách hàng với ba hình thức, bao gồm đổi trực tiếp tại chi nhánh/phòng giao dịch, chuyển đổi online và nhận thẻ tại nhà và liên hệ qua hotline để được tư vấn và hướng dẫn đổi thẻ.

Đồng thời, các ngân hàng cũng đưa ra cảnh báo người dân nâng cao cảnh giác trước các hành vi lừa đảo liên quan đến việc chuyển đổi thẻ. Thực tế cho thấy đã xuất hiện tình trạng một số đối tượng giả danh nhân viên ngân hàng gọi điện, nhắn tin yêu cầu cung cấp thông tin thẻ, mã OTP, số tài khoản với lý do hỗ trợ đổi thẻ.

Cập nhật sinh trắc học đối với khách hàng doanh nghiệp

Theo quy định tại điểm c khoản 5 Điều 17 Thông tư 17/2024/TT-NHNN ngày 28/6/2024 của NHNN quy định việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. 

Theo đó, người đại diện hợp pháp của tổ chức phải cập nhật thông tin sinh trắc học trước ngày 1/7/2025. Sau thời gian trên nếu khách hàng chưa cập nhật, ngân hàng phải tạm dừng giao dịch chuyển tiền, rút tiền trên dịch vụ ngân hàng điện tử của khách hàng tổ chức.

Trong năm qua, nhằm thực hiện quy định này, hàng loạt các ngân hàng Như Vietcombank, Agribank, VietinBank, BIDV, MB, PVCombank, NCB,… đã phát đi thông báo khuyến nghị khách hàng là doanh nghiệp hoàn thành việc cập nhật sinh trắc học để tránh gián đoạn giao dịch.

Các ngân hàng cũng lưu ý khách hàng, nhằm tránh bị kẻ xấu lợi dụng lừa đảo, nhân viên ngân hàng khi hỗ trợ khách hàng cập nhật dữ liệu không bao giờ gửi đường dẫn yêu cầu đăng nhập, cung cấp user, mật khẩu, số căn cước công dân, mã OTP, hay bất kỳ thông tin cá nhân nào khác.

Ví điện tử trở thành phương thức thanh toán

Từ ngày 1/7/2025, ví điện tử sẽ chính thức được công nhận là phương tiện thanh toán, với các chức năng tương đương tài khoản ngân hàng, thẻ thanh toán hoặc tiền mặt.Điều này cho phép ví điện tử thực hiện thanh toán linh hoạt như chuyển tiền giữa các ví, từ ví sang tài khoản ngân hàng và ngược lại, mà không còn bị ràng buộc bởi việc liên kết với tài khoản ngân hàng.

Một số điểm nổi bật về ví điện tử theo quy định tại Thông tư 40/2024/TT-NHNN (quy định về hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán) bao gồm: 

Quy định rõ ràng về các hình thức nạp tiền vào ví điện tử: Thông tư 40 đã làm rõ các nguồn tiền hợp lệ để nạp vào ví điện tử của khách hàng, đặc biệt nhấn mạnh đến các giao dịch liên hệ với hệ thống ngân hàng hoặc ví điện tử khác; Quy định chi tiết về các hình thức sử dụng ví điện tử (chuyển tiền ra); Quy định về việc sử dụng tài khoản đảm bảo thanh toán cho dịch vụ ví điện tử

Theo NHNN, đến thời điểm ngày 31/3/2025, đã có 47 tổ chức cung ứng dịch vụ ví điện tử; số lượng ví điện tử đang hoạt động là khoảng 30,27 triệu ví (chiếm 65,8% trong tổng số gần 46,01 triệu ví điện tử đã được kích hoạt) với tổng số tiền trên các ví này là trên 2.800 tỷ đồng,cho thấy sức hấp dẫn của phương thức thanh toán không tiền mặt.