Fed sợ nhất việc người dân tin lạm phát sẽ tăng

Theo New York Times, với ông Dan Burnett, 58 tuổi, quản lý trung tâm y tế đã về hưu, thì lạm phát bắt đầu từ quầy thịt hun khói. 

Mùa hè năm ngoái, ông bắt đầu nhận thấy rằng giá của món ăn sáng này tăng nhanh chóng, từ 8 lên tới 10 USD tại cửa hiệu tạp hóa gần nhà. Không lâu sau đó, một loạt đồ ăn cũng trở nên đắt đỏ, khiến ông bắt đầu phải lái xe 45 phút tới Aldi và Walmart để mua hàng với giá tốt hơn.

Năm nay, dường như lạm phát đã lan rộng, đẩy giá các dịch vụ như sửa xe, phòng khách sạn và khoai tây chiên McDonald's lên cao. “Nỗi sợ lớn nhất của tôi là việc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) không thể kiểm soát giá cả và lạm phát cứ thế tiếp diễn”, ông Burnett cho biết. 

Nỗi sợ lớn nhất của Fed

Những người bắt đầu tin rằng đợt bùng nổ giá tại Mỹ có thể kéo dài như ông Burnett chính là nỗi sợ lớn nhất của Fed. Nếu người tiêu dùng và các công ty kỳ vọng lạm phát cao, thì họ có thể thay đổi hành vi theo những cách khiến giá cả tiếp tục tăng.

Người lao động có thể đòi lương cao hơn để trang trải cho giá cả leo thang, các doanh nghiệp sẽ phải nâng giá cả để bù đắp chi phí nhân công đắt đỏ, hậu quả là một vòng lặp tăng giá - tăng lương đáng sợ với nền kinh tế.

Người tiêu dùng lo sợ lạm phát phi mã trong tương lai nên quyết tâm đi mua sắm đồ tích trữ ngay từ lúc này khi giá còn rẻ. Nhu cầu tăng đột biến khiến cho giá vọt lên đúng như người tiêu dùng lo sợ ban đầu.

Các nhà kinh tế thường đổ lỗi cho kiểu tâm lý này là nguyên nhân thúc đẩy giá cả tăng nhanh chóng trong những năm 1970 và 1980. Bởi vậy, Fed đã tập trung vào một loạt các biện pháp ứng phó với kỳ vọng lạm phát, với hy vọng rằng tâm lý giá cao sẽ không bám rễ.

Hầu hết các dấu hiệu cho thấy mọi người vẫn tin rằng lạm phát sẽ giảm dần theo thời gian. Nhưng diễn giải kỳ vọng lạm phát giống một môn nghệ thuật hơn là khoa học. Các nhà kinh tế học không thể đồng thuận về tầm quan trọng, cách đo lường và các yếu tố tác động đến kỳ vọng lạm phát.

Sau hơn một năm giá cả tăng nhanh chóng, các quan chức đã khẩn trương nâng lãi suất để cố gắng hạ nhiệt nền kinh tế và gửi tín hiệu đến công chúng rằng Fed rất nghiêm túc trong nỗ lực bình ổn lạm phát.

Gần đây, Chủ tịch Fed, ông Jerome H. Powell cho biết: “Chúng ta đã có lạm phát trong hơn một năm. Không nên giả định rằng kỳ vọng lạm phát dài hạn sẽ không thay đổi khi giá cả vẫn tiếp tục cao”.

Các quan chức ngân hàng trung ương theo dõi chặt chẽ các biến số, bao gồm cả cuộc khảo sát về kỳ vọng lạm phát dài hạn của Đại học Michigan. Những con số này đã tăng lên kể từ năm 2020, nhưng không tăng nhiều như lạm phát thực tế.

Tuy nhiên, các chỉ báo này chỉ cho biết kỳ vọng lạm phát của hiện tại, chứ không hề mang tính dự báo hoặc chỉ ra nguyên nhân.

Để có được cảm nhận định tính và chi tiết hơn về cách người tiêu dùng nghĩ về lạm phát, The New York Times đã hỏi độc giả về những chi phí nào ảnh hưởng đến họ, mức lạm phát mà họ mong đợi và cách họ hình thành ý kiến đó.

Kết quả là: nhiều người vẫn mong đợi lạm phát sẽ giảm theo thời gian. Tuy nhiên, giả định này khá mong manh bởi người tiêu dùng Mỹ đang trải qua mức lạm phát cao nhất trong cả cuộc đời, trên nhiều loại hàng hóa cũng như dịch vụ.

Giá hàng hóa và giá xăng đang đè nặng lên tâm trí của nhiều người, phù hợp với nghiên cứu về cách người tiêu dùng hình thành kỳ vọng về giá. Tuy nhiên, những loại sản phẩm tăng giá làm người tiêu dùng chú ý không chỉ bao gồm hàng hóa cơ bản và nhiên liệu.

Cuộc đua lạm phát

Người dân Mỹ đang đối phó với chi phí leo thang theo nhiều cách. Nhiều người đang cắt giảm tiêu dùng. Cách phản ứng này có thể giúp hạ lạm phát bằng cách giảm nhu cầu và tạo cơ hội để nguồn cung bắt kịp. Một số vẫn tiếp tục mua với hy vọng rằng chi phí sẽ giảm theo thời gian.

Nhưng đáng sợ hơn cả, một số lại đang yêu cầu trả lương cao hơn hoặc cố tìm cách khác để trang trải chi phí leo thang.

Ông Burnett có thể là ví dụ rõ ràng nhất cho thấy tại sao kỳ vọng lạm phát tăng có thể khiến Fed phải đau đầu. Với ông, việc giá cao ở mọi lĩnh vực là lý do khiến lạm phát sẽ khó lòng biến mất.

Ông Burnett đang suy nghĩ về việc điều chỉnh cuộc sống của mình cho phù hợp. Ông đồng sở hữu một căn hộ chung cư ở Florida với em gái của mình, và phí bảo trì của căn hộ đang tăng lên.

Mặc dù chỉ cho thuê căn hộ trong một vài tháng của năm, ông đang có ý định chuyển toàn bộ mức tăng phí bảo trì cho người đi thuê nhà.

Ông Burnett thích những người thuê nhà và không muốn tăng tiền thuê đến mức đẩy họ ra đường. Tuy nhiên, ông cũng có thể nâng giá cao hơn nữa nếu nhận thấy rằng các chủ nhà lân cận cũng đẩy giá lên.

"Tôi thực sự muốn đảm bảo rằng mình đang đối đa hóa thu nhập", ông nói. Và ông Burnett tin tưởng rằng những người khác cũng sẵn sàng làm điều tương tự.

Và theo ông, cuộc đua tăng giá này chính là lý do khiến cho lạm phát khó lòng biến mất. “Một khi mọi người có tư duy‘ Bạn có thể tăng giá và mọi người sẽ trả tiền’, thì một cuộc đua về giá sẽ sẽ bắt đầu”, ông nói.