Đức đã dọn đường cho ông Putin vào Ukraine như thế nào?

Đoàn người biểu tình sự can thiệp của Nga tại Ukraine trước Đại sứ quán Nga tại Berlin, Đức. (Ảnh: Omer Messinger/Getty Images)

Tình thân Nga – Đức

Theo Politico, khi Moscow tham chiến tại Georgia vào năm 2008, giới tinh hoa chính trị và kinh doanh của Đức đã tụ tập tại đại sứ quán tráng lệ của Nga ở thủ đô Berlin để tham dự một vũ hội xa hoa với thực đơn gồm trứng cá muối, rượu sâm banh và nhạc.

Một người tham dự nhớ lại: "Nga không có gì phải sợ ở Berlin, Nga là bạn". Với Đức, vũ hội đó chưa bao giờ dừng.

Từ xâm lược Georgia đến vụ sáp nhập bán đảo Crimea, vụ rơi máy bay MH-17 và đầu độc ông Alexei Navalny, Đức luôn tìm ra được cách để tha thứ cho người bạn Nga của mình. Ông Eggert Voscherau, Giám đốc điều hành lúc đó của BASF (tập đoàn sản xuất hóa chất lớn nhất thế giới), nói với những người tham gia bữa tiệc năm 2008 rằng hòa bình không thể đạt được "thông qua sự cô lập".

Kể từ đó, chính sách không chính thức về Nga của Đức đã mở ra con đường tiến vào Ukraine của Tổng thống Vladimir Putin, làm nhiều người lo sợ sự sụp đổ của nền móng an ninh châu Âu sau Chiến tranh Lạnh.

Ngày 21/2, ông Putin ký sắc lệnh tuyên bố hai khu vực ly khai Donetsk, Luhansk độc lập với Ukraine và điều động quân đến đây. Đức tuyên bố sẽ không cấp giấy phép hoạt động cho đường ống Nord Stream 2. Nhưng hành động này là quá ít và quá muộn.

Có rất nhiều nguyên nhân cho thảm họa đang xảy ra ở Ukraine. Trong nhiều năm, Mỹ đã từ chối tin rằng ông Putin thực sự nguy hiểm. Vương quốc Anh thì quan tâm nhiều đến việc thu hút tiền bạc của các nhà tài phiệt mà không mấy quan tâm đến nguồn gốc.

Nhưng đừng lầm tưởng: Không có bất kì quốc gia nào dễ dàng xem nhẹ và tha thứ cho những hành động của Nga hơn Đức. Lòng trung thành đó (giống như nhiều thứ khác ở nước Đức hiện đại) bị mắc kẹt trong mặc cảm về tội lỗi chiến tranh.

Nếu đó thực sự là lý do, Đức sẽ nợ cả Ukraine và Belarus nhiều hơn. Trong Thế chiến 2, số người Belarus và Ukraine thiệt mạng vì Đức Quốc xã còn nhiều hơn cả người Nga nhưng lại rất ít được tưởng nhớ.

Sự thật là người Đức thích làm ăn với Nga. Như Giám đốc điều hành của BASF đã phát biểu tại vũ hội năm 2008, "nước Nga giàu năng lượng" và "nước Đức giàu công nghệ" là một sự kết hợp ăn ý. Ngoài cựu Thủ tướng Gerhard Schröder, bữa tiệc này còn thu hút nhiều giới tinh hoa Đức, từ huyền thoại bóng đá Franz Beckenbauer, các nhà lãnh đạo nhà nước cho đến giám đốc điều hành của Porsche.

Các doanh nghiệp quốc phòng Đức chắc chắn không có lý do nào để phá vỡ quan hệ làm ăn với Nga chỉ vì một vài cuộc chiến nhỏ nhoi.

Đối với ông Putin, bài học lớn từ chiến sự tại Georgia năm 2008 là quân đội Nga không mạnh như ông nghĩ. Vì vậy ông bắt đầu hiện đại hóa quân đội với sự trợ giúp từ Đức. Một dự án đặc biệt gây tranh cãi là việc bán các hệ thống mô phỏng chiến đấu với giá 100 triệu euro. Dưới áp lực từ các đồng minh, chính phủ Đức cuối cùng đã hủy bỏ thỏa thuận - sau khi bàn giao 95% hợp đồng.

Ngay cả sau khi ông Putin sáp nhập Crimea và gây ra cuộc chiến ở miền đông Ukraine, Berlin vẫn từ chối cùng Mỹ trừng phạt Moscow. Chỉ đến khi gần 300 người vô tội thiệt mạng trong vụ bắn rơi MH-17, Đức mới tham gia.

Sau đó, Đức tiếp tục tin tưởng ông Putin tuy vẫn có những nghi ngờ khi Nga can thiệp ở Syria hay thực hiện vụ sát hại một thủ lĩnh phiến quân Chechnya giữa ban ngày ở trung tâm Berlin.

Quyết định của ông Putin trong tuần đã xóa bỏ thỏa thuận Minsk mà từng Đức tham gia đàm phán. Quyết định này sẽ dập tắt những tuyên bố cho rằng ông Putin đã từng nghe lời kêu gọi "đối thoại" của Berlin một cách nghiêm túc.

Những tuyên bố trên từng được lặp đi lặp lại như một câu thần chú trong nhiều năm bởi cựu Thủ tướng Angela Merkel và ngoại trưởng Frank-Walter Steinmeier - người đã nay đã trở thành tổng thống.

Vì sao dư luận Đức ngả về phía Nga?

Với giá dầu cao, ngân khố của Nga đầy ắp và quân đội ở đỉnh cao sức mạnh, ông Putin hoàn toàn sẵn sàng xâm lược Ukraine và hiện thực hóa mục tiêu lớn hơn của mình là đảm bảo nước này không ngả thêm về phương Tây.

Tuy nhiên, nhiều người Đức nhìn thấy một thủ phạm khác đằng sau cuộc khủng hoảng Ukraine, đó là NATO. Câu chuyện Washington hứa với Nga không mở rộng NATO về phía Đông được tin tưởng và truyền nhau khắp nơi ở Đức. Phần lớn nguyên nhân là do công chúng thường xuyên được kể như vậy trên sóng truyền hình Đức.

Như là một sự thiên vị mà truyền thông Đức luôn dành cho Nga, các thành viên của Đảng Cánh tả, một đảng sinh ra từ Đảng Cộng sản Đông Đức trước đây, thường được mời tham gia các chương trình tin tức và trò chuyện về Ukraine. (Mặc dù Đảng Cánh tả chỉ giành được chưa đầy 5% phiếu bầu tại cuộc bầu cử gần đây nhất của Đức.)

"NATO đã mở rộng chứ không phải Nga," ông Sevim Dağdelen, một thành viên hàng đầu của Đảng Cánh tả nói với khán giả trong chương trình giờ vàng vào tuần trước.

Vài ngày sau đó, bà Sahra Wagenknecht, một trong những thành viên nổi bật nhất của Đảng Cánh tả, trong một chương trình nổi tiếng vào chủ nhật, đã cáo buộc Mỹ tìm cách "kích động" một cuộc xâm lược với lời lẽ "gây hấn".

Mặc dù người xem sáng suốt có thể dễ dàng bác bỏ những tuyên bố như vậy, sự lặp lại liên tục của chúng trước hàng triệu khán giả đã giúp Nga chia rẽ quan điểm dư luận Đức. Ông Putin đã sử dụng sự chia rẽ này để hoàn thành Nord Stream 2 và làm suy yếu liên minh Đức - Mỹ.

Chẳng hạn, khi được hỏi, hơn một nửa số người Đức không muốn Ukraine sớm gia nhập NATO. Lần gần đây nhất vào tháng trước, 2/3 người Đức ủng hộ việc đưa Nord Stream 2 vào hoạt động.

Một trong những người có đóng góp lớn nhất trong việc tạo ra quan điểm có lợi cho Nga là ông Sigmar Gabriel, cựu lãnh đạo Đảng Dân chủ Xã hội, người từng là Bộ trưởng Kinh tế và Ngoại giao trong Nội các của bà Merkel.

Ông Gabriel nói với đài phát thanh Đức trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Tư (23/2): "Tôi ủng hộ Nord Stream 2 vì tôi tin rằng các dự án kinh tế mang lại lợi nhuận và hòa bình. Câu hỏi đặt ra cho tôi và bà Merkel là liệu chúng tôi có quá lạc quan hay không".

Ông Putin dường như đã trả lời câu hỏi đó một lần và mãi mãi. Liệu Đức có từ bỏ lập trường rộng lượng đối với Nga hay không là một câu hỏi khác.