Chuyển đổi sang năng lượng xanh, tăng giá điện là điều không thể tránh khỏi

Xu hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhu cầu sử dụng năng lượng của Việt Nam không ngừng gia tăng, trong khi nguồn cung ngày càng cạn kiệt. Do vậy, phát triển năng lượng tái tạo là hướng đi tất yếu nhằm đảm bảo an ninh năng lượng, phù hợp với cam kết của Việt Nam tại COP 26. Tuy nhiên quá trình đầu tư và thực hiện các dự án năng lượng tái tạo, doanh nghiệp vẫn gặp nhiều vướng mắc.

Tại diễn đàn "Đảm bảo an ninh năng lượng để phát triển kinh tế bền vững ở Việt Nam", ông Nguyễn Hữu Thái Hòa, đại diện Ban Chiến lược, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) cho biết giai đoạn trước ngày 30/10/2021, nhiều doanh nghiệp đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo nhờ chính sách tốt, giá mua điện tốt.

Khi đầu tư, điều doanh nghiệp quan tâm là lợi nhuận. Tuy nhiên thời điểm này, các doanh nghiệp không dám làm, giá điện hiện nay chưa đủ thu hút các nhà đầu tư vào lĩnh vực này.

Ông Nguyễn Hữu Thái Hòa đặt vấn đề rằng nước ta muốn tăng trưởng xanh, phát triển năng lượng tái tạo, vậy chúng ta cũng cần làm rõ ai sẽ chịu rủi ro trong bước vào một lĩnh vực mới, cơ chế và chính sách mới, trong khi giải pháp không nằm trong tay người Việt Nam.

Nhiều dự án doanh nghiệp muốn làm nhưng vướng cơ chế, do đó đại diện Ban Chiến lược PVN cho rằng cần cởi trói cho cơ chế nghiên cứu R&D FS và mời các nhà đầu tư quốc tế vào cùng phát triển mảng năng lượng bền vững với Việt Nam.

Liên quan đến vấn đề về giá điện, PSG. TS Ngô Trí Long cho biết để đảm bảo an ninh năng lượng, hai yếu tố quan trọng hàng đầu là nguồn cung ổn định và chi phí thấp. Hiện nay, ngành năng lượng ở nước ta vẫn theo hướng độc quyền, không để doanh nghiệp và thị trường quyết định giá bán.

Do vậy, tình trạng thiếu điện, thiếu xăng trong thời gian qua, một phần nằm ở việc chưa tính đúng, tính đủ và tính kịp thời các loại chi phí cho doanh nghiệp. Điểm nghẽn lớn nhất của ngành điện vẫn nằm ở giá cả.

Còn theo GS. TS Hoàng Xuân Cơ, Tổng Thư ký Hiệp hội Kinh tế Môi trường Việt Nam (VIA SEE), điều các doanh nghiệp quan tâm là cơ sở khoa học nào đưa ra mức giá mua điện gió, điện mặt trời như trong các văn bản đã quyết định. Nếu có những khảo sát nghiên cứu bài bản sẽ tính được giá thành phát triển điện gió, điện mặt trời cho một dự án ở một khu vực cụ thể.

Các chi phí mua tuabin hay pin mặt trời, chi phí vận chuyển, lắp đặt, vận hành và mức điện năng sản xuất đều có thể ước tính qua mô hình. Khi áp dụng phương pháp chi phí - lợi ích có thể tính giá thành và từ đó xác định mức trợ giá phù hợp đảm bảo dự án có lợi nhuận nhưng giá mua điện ở mức hợp lý để người dùng không phải chịu giá quá cao, bất hợp lý.

GS. TS Hoàng Xuân Cơ cho rằng trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng xanh, Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn như thiếu điều tra nghiên cứu cơ bản, chưa sản xuất được thiết bị phát điện gió, điện mặt trời, thiết bị chuyển đổi và nối lưới làm tăng giá thành sản xuất điện.

Do đó, đại diện VIA SEE đề xuất EVN, Bộ Công Thương  tính toán cả giá thành điện gió và giá thành điện mặt trời ở những khu vực có tiềm năng, tìm ra khoảng giá trị từ đó ước tính và đề xuất Chính phủ định mức hỗ trợ (qua giá mua điện) hợp lý.

Đồng thời Bộ cũng cần sớm đưa ra lộ trình tăng giá bán điện cho người tiêu dùng trên cơ sở tăng mua điện gió, điện mặt trời giá cao trong giai đoạn tới, trước mắt là đến năm 2030 và xa hơn. 

Về phía người dân và doanh nghiệp, chuyên gia cho rằng cần phải sớm có phương án điều chỉnh mức sử dụng điện hợp lý và hiệu quả theo hướng tiết kiệm. Trường hợp mức tăng giá điện hợp lý thì phải coi đây là mức sẵn lòng trả để có điện sạch cho tiêu dùng.

"Khi chuyển sang điện xanh, việc tăng giá điện sẽ không tránh khỏi, nhưng cũng phải xem xét lộ trình để tránh gây xáo trộn lớn trong hoạt động kinh tế và đời sống người dân", GS. TS Hoàng Xuân Cơ nói.