Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế: Cần làm rõ trách nhiệm ban hành cơ chế giá FIT, đảm bảo sự công bằng giữa các DN

Tại phiên họp sáng 12/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thực hiện giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021”.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, bày tỏ sự quan tâm tới quá trình triển khai các quy hoạch phân ngành như than, dầu, năng lượng tái tạo, năng lượng gió và băn khoăn về việc đánh giá về chất lượng của các quy hoạch này, tính liên thông, kết nối giữa các phân ngành như thế nào.

Ông Vũ Hồng Thanh cho biết đoàn giám sát nhận định việc triển khai quy hoạch các phân ngành năng lượng còn nhiều bất cập, nhất là trong việc tổ chức quy hoạch điện VII và điện VII điều chỉnh đối với việc phát triển điện gió, điện mặt trời, thủy điện nhỏ. 

Sau khi Bộ Công Thương ban hành giá FIT, các dự án điện gió, điện mặt trời phát triển ồ ạt, nhiều dự án đưa vào vận hành thương mại và được hưởng giá ưu đãi, song cũng có những dự án không được hưởng giá FIT hoặc chỉ được hưởng một phần.

Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đề nghị làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm ban hành giá FIT đã đúng nguyên tắc và tiêu chí hay không, việc ban hành có thực sự công bằng giữa các doanh nghiệp. Đồng thời, ông đề xuất đánh giá thực trạng đầu tư dự án nhưng không tiêu thụ điện gây thất thoát, lãng phí của xã hội. 

Cũng tại phiên giám sát, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hàlưu ý vấn đề giá điện, phương pháp định giá và các quy định pháp luật vẫn còn nhiều tranh cãi.

Ông cho biết các chủ trương, chính sách về phát triển năng lượng tái tạo đã có, nhưng chưa có quy định về việc xác định giá. Do vậy, cần có phương pháp quản lý hiệu quả khi đầu tư giữa các nguồn điện, đồng thời đảm bảo an toàn giữa điện tái tạo và điện nền, nguồn điện và truyền tải điện.

Vì vậy trong cuộc họp gần đây, Thủ tướng đã chỉ đạo chưa cần sửa Luật Điện lực vẫn có thể quy định được giá thị trường của ngành điện, đặc biệt cho phép mua bán điện trực tiếp và tính toán thêm một số chi phí liên quan đến vận hành, điều tiết, phân phối…

“Từ nay đến cuối năm, Bộ Công Thương sẽ ban hành 1 nghị định và 3 thông tư, trong đó có thể tham khảo kinh nghiệm thế giới về hình thức mua bán điện trực tiếp”, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết.

Phát triển năng lượng còn nhiều hạn chế, bất cập

Báo cáo của Chính phủ cho biết ở kịch bản phát triển bình thường, tổng nhu cầu năng lượng cuối cùng được dự báo khoảng 113 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2030 và đạt 194 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2050.

Tuy nhiên, phát triển năng lượng nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia còn nhiều thách thức, đặc biệt đã xảy ra tình trạng thiếu xăng dầu cục bộ năm 2022, thiếu điện một số thời điểm của năm 2023.

Các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu và phải tăng nhập khẩu năng lượng. Nhiều dự án điện bị chậm so với quy hoạch, kế hoạch, một số chỉ tiêu bảo đảm an ninh năng lượng đang biến động theo chiều hướng bất lợi.

Công tác quản lý, khai thác nguồn tài nguyên năng lượng còn hạn chế. Hiệu quả khai thác, sử dụng năng lượng còn thấp. Cơ sở hạ tầng ngành năng lượng còn thiếu và chưa đồng bộ.

Thị trường năng lượng cạnh tranh phát triển chưa đồng bộ, thiếu liên thông giữa các phân ngành, giữa phát điện với truyền tải điện. Ngoài ra, chính sách giá năng lượng còn bất cập, chưa hoàn toàn phù hợp với cơ chế thị trường, chưa tách bạch với chính sách an sinh xã hội. 

Một số dự án năng lượng do doanh nghiệp nhà nước đầu tư còn thua lỗ; một số dự án năng lượng đầu tư ra nước ngoài tiềm ẩn nhiều khả năng mất vốn. Công tác bảo vệ môi trường trong ngành năng lượng có nơi, có lúc chưa được quan tâm đúng mức, gây bức xúc xã hội. 

Do đó, đoàn giám sát kiến nghị cần hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật khác để tháo gỡ các vướng mắc, điểm nghẽn khi triển khai đầu tư các dự án, hạ tầng năng lượng.

Về thị trường năng lượng, chính sách giá điện, giá than, giá xăng dầu, Đoàn giám sát kiến nghị nghiên cứu, đề xuất  cơ chế, chính sách vận hành thị trường năng lượng cạnh tranh phù hợp với hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp theo lộ trình phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh. 

Đoàn giám sát kiến nghị rà soát, đánh giá tính khả thi của các dự án nguồn và lưới điện dự kiến thu hút đầu tư hoặc được cam kết đầu tư bằng nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước giai đoạn 2023-2030.

Đồng thời cần đẩy mạnh kiểm toán, thanh tra, kiểm tra, điều tra và kết luận, xử lý dứt điểm các vụ việc tồn đọng, đồng thời cần làm rõ nguyên nhân gây ra khoản lỗ của các tập đoàn/tổng công ty nhà nước phát triển năng lượng trong thời gian vừa qua,...