Chính phủ đề xuất cho địa phương giữ 50% nguồn thu từ khai thác quỹ đất dọc đường sắt quốc gia
Sáng 16/6, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh, Quốc hội nghe Tờ trình và báo cáo thẩm tra (bổ sung) về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh. (Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội).
Một trong những đề xuất quan trọng tại Tờ trình (bổ sung) dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh thay mặt Chính phủ kiến nghị cho phép địa phương giữ lại 50% nguồn thu từ khai thác quỹ đất dọc tuyến đường sắt quốc gia sau khi trừ chi phí, phần còn lại nộp ngân sách trung ương.
Với tuyến đường sắt địa phương, tỉnh, thành phố được giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác đất khu vực phát triển theo định hướng giao thông công cộng (TOD).
Dự luật cũng đề xuất trao quyền cho UBND cấp tỉnh tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch khu vực phát triển đô thị theo tuyến đường sắt quốc gia. Với đường sắt địa phương, chính quyền tỉnh được phê duyệt phương án tuyến, vị trí công trình, tổng mặt bằng và quy hoạch khu vực TOD để xác định diện tích, ranh giới đất thu hồi.
Để bảo đảm đáp ứng yêu cầu về tiến độ đầu tư xây dựng các dự án đường sắt, Chính phủ đề nghị các quy định bổ sung mới vào dự thảo Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7 các quy định còn lại của Luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026.
Dự thảo Luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt, cụ thể đã luật hóa nội dung dự thảo Nghị quyết vào 20 Điều của dự thảo Luật, chỉnh lý 33 Điều theo ý kiến của cơ quan chủ trì thẩm tra đối với dự thảo Luật đã trình Quốc hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy. (Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội).
Sau khi thống nhất, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, nhiều ý kiến nhất trí với cơ chế phát triển đô thị lấy hệ thống giao thông công cộng làm trung tâm (TOD) nhằm khai thác quỹ đất quanh nhà ga tạo nguồn lực cho đường sắt, phù hợp định hướng đổi mới sáng tạo.
Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị làm rõ và nghiên cứu bổ sung quy định rõ giới hạn thẩm quyền địa phương khi điều chỉnh quy hoạch; quy định cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khi điều chỉnh quy hoạch; bổ sung quy định tiêu chí về năng lực hạ tầng và kế hoạch nâng cấp hạ tầng trước khi phê duyệt TOD, quy định điều kiện thực hiện; quy định rõ cơ chế phân chia nguồn thu; quy định trách nhiệm giải trình và chế tài xử lý; rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan.
Về cơ chế, chính sách đối với trình tự, thủ tục đầu tư dự án đường sắt, một số ý kiến thống nhất quy định của dự thảo Luật đã đơn giản hóa thủ tục đầu tư xây dựng dự án đường sắt địa phương, cắt giảm đáng kể thời gian chuẩn bị, giúp địa phương chủ động và linh hoạt hơn.
Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị làm rõ và nghiên cứu sửa đổi các luật liên quan; bổ sung quy định giám sát của cơ quan Trung ương; quy định rõ giới hạn nội dung, thẩm quyền mà địa phương được phép điều chỉnh trong dự án và thủ tục phải tuân thủ khi điều chỉnh, bảo đảm công khai, ngăn ngừa lạm quyền.
Về hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thống nhất với yêu cầu Luật có hiệu lực sớm, tạo cơ sở pháp lý khẩn trương triển khai đầu tư các dự án đường sắt.
Tuy nhiên, nếu quy định một số cơ chế, chính sách có hiệu lực từ ngày 1/7 thì chưa phù hợp với quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và gây chồng chéo trong áp dụng pháp luật. Do đó, Ủy ban đề nghị cân nhắc hiệu lực thi hành, sửa đổi các quy định chuyển tiếp, bảo đảm khả thi và sớm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy, đối với đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thống nhất kiến nghị Quốc hội giao Chính phủ chủ trì và phối hợp để nghiên cứu giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội.
Phương thức này phù hợp với tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đồng thời, tạo cơ chế chủ động, linh hoạt; Chính phủ chịu trách nhiệm đến cùng trong việc tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật. Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo báo cáo, xin ý kiến cấp có thẩm quyền đối với các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cụ thể được quy định trong dự thảo Luật.