Chiếc bụng đói cũng ảnh hưởng lớn tới quyết định đầu tư, làm sao để tránh những sai lầm tâm lý thường gặp?

Bạn không phải một nhà đầu tư. Bạn là tổng thể của hàng chục nhà đầu tư.

Bạn không suy nghĩ và hành xử giống nhau khi mất tiền và khi kiếm được tiền – chỉ cần hỏi thử những tín đồ bitcoin là biết. Bạn cũng không đầu tư theo cách giống nhau khi bình tĩnh, ăn uống và nghỉ ngơi đầy đủ so với lúc buồn, mệt mỏi, đói bụng hay chán nản. Thậm chí bạn có thể ra quyết định đầu tư vào buổi tối khác với buổi sáng.

Quyển sách "Nhiễu: Khuyết tật trong óc phán đoán của con người" mà nhà kinh tế học hành vi Daniel Kahneman (người từng đoạt giải Nobel) cùng các đồng nghiệp chắp bút cho thấy quyết định của con người và tổ chức ít nhất quán và dễ thay đổi hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ.

Mọi nhà đầu tư cần lưu ý đến điểm này, nếu không kết quả dài hạn của bạn sẽ luôn bị trói buộc bởi ý nghĩ nhất thời và hoàn cảnh. 

Quyển sách định nghĩa "nhiễu" như thế nào? Nhiễu là sai lệch trong các phán đoán mà lẽ ra chúng phải giống hệt nhau. Nhiễu xuất hiện giữa người với người, tôi và bạn có thể xem xét cùng một sự kiện nhưng lại đưa ra quan điểm khác nhau. Nhiễu cũng tồn tại trong mỗi chúng ta, một cổ phiếu bạn cho là rủi ro vào hôm thứ Năm có thể lại tạo cảm giác an toàn vào hôm thứ Sáu, ngay cả khi giá không đổi.

Thậm chí bạn có thể không bao giờ nhận ra nó.

"Nhiễu là một hiện tượng thống kê", Giáo sư Kahneman nói. "Để thấy được nó, bạn phải đưa ra nhiều quyết định về cùng một trường hợp với cùng một thông tin, và những tình huống đó rất hiếm khi xảy ra".

Khả năng bác sĩ yêu cầu bệnh nhân sàng lọc ung thư vú vào buổi sáng ngay khi họ bắt đầu làm việc cao hơn 15 điểm % so với ngay trước giờ ăn trưa.

Khi được cho xem mô tả về những hành vi phạm tội giả định, thời lượng bản án mà 208 thẩm phán liên bang đề nghị chênh lệch nhau trung bình hơn 3,5 năm.

Những chuyên gia này hiếm khi nhận ra quyết định của họ bị nhiễu cho đến khi có người đo lường chúng. Tương tự, đầu tư cũng đầy rẫy những biến số không mong muốn và không được phát hiện.

Trong khảo sát gần đây tại Nam Phi, 200 nhà hoạch định tài chính đọc mô tả về các khách hàng giả định. 200 cố vấn này đã khuyến nghị mức rủi ro "rất thấp" hoặc "rất cao" cho cùng một người, với tỷ trọng sở hữu cổ phiếu từ 0% cho đến 100%.

Các nghiên cứu trước đó cũng phát hiện sự khác biệt lớn trong lời khuyên tài chính cho cùng một khách hàng. Ngay cả những chuyên gia tuyên bố tuân thủ các quy tắc lựa chọn cổ phiếu nhất định cũng không nhận ra họ thường xuyên đi chệch hướng và lệch bao xa so với nguyên tắc của chính mình.

Ý tưởng cho rằng phán đoán của các cá nhân về cùng một thông tin có sự chênh lệch lớn không phải là điều mới. Hiện tượng này đã được các nhà tâm lý ghi chép lại trong hàng chục nghiên cứu từ những năm 1960, theo Wall Street Journal.

Điều mới ở đây là cuộc thảo luận sâu hơn về nguồn gốc của nhiễu.

Do tính khí, đào tạo hoặc cả hai, một số nhà phân tích và nhà đầu tư sẽ lạc quan hơn những người khác, số khác thì bi quan hơn. Hai nhóm này sẽ đưa ra những kết luận khác biệt rõ rệt. Các tác giả gọi đây là nhiễu "cố định", hay độ lệch bền vững so với ý kiến trung bình của nhiều người.

Các cá nhân cũng có thể đi chệch hướng so với quan điểm thông thường của họ. Bạn có thể có xu hướng lạc quan hơn người bình thường – nhưng có khuynh hướng trở nên đặc biệt nhiệt tình mỗi khi một công ty giới thiệu sản phẩm mới hay Elon Musk đăng tweet. Giáo sư Kahneman và các đồng nghiệp gọi đây là nhiễu "khuynh hướng".

Cuối cùng là nhiễu "phụ động", được thúc đẩy bởi các yếu tố ngẫu nhiên trong tâm trạng, tình huống và bất kỳ điều gì thu hút được sự chú ý của bạn. Ví dụ, đọc tin về thảm họa tự nhiên có thể khiến trong giây lát, bạn trở nên sợ rủi ro hơn. Cơn tức giận có thể thúc đẩy bạn mua thêm một tài sản đang giảm giá, ví dụ như một số nhà đầu tư GameStop.

Cách để tách biệt khỏi nhiễu

Khi Giáo sư Kahneman được hỏi rằng trái ngược của nhiễu có phải yên lặng không, ông trả lời: "Không. Đối lập với nhiễu là kỷ luật. Kỷ luật chỉ làm mọi thứ theo cách có lý do, sắp xếp suy nghĩ của bạn sao cho có chủ đích nhất có thể".

Dưới đây là cách để tách biệt bản thân khỏi nhiễu:

Ấn tượng ban đầu rất nguy hiểm. Bạn sẽ diễn giải những thông tin sau đó theo cách nhất quán với bất kỳ điều gì mà bạn học được đầu tiên, làm lệch kết luận sau cùng của bạn. Để chống lại ấn tượng ban đầu, hãy sử dụng danh sách cụ thể để kết cấu các câu hỏi và bằng chứng bạn tìm kiếm để trả lời chúng, theo thứ tự cố định.

Chia các quyết định thành các phần. Giả sử bạn đánh giá cổ phiếu dựa trên sự đổi mới, sức mạnh tài chính, lòng trung thành của khách hàng và chất lượng quản lý. Hãy đánh giá mỗi tiêu chí hoàn toàn độc lập với nhau dựa trên thang điểm, ví dụ như từ 0 đến 5.

Nếu có thể, hãy so sánh những con số này với mức trung bình của ngành và dữ liệu lịch sử dài hạn. Điều đó sẽ giúp ngăn cản một yếu tố tốt làm lu mờ mọi yếu tố khác.

Lấy nhiều ý kiến. Hỏi những người khác nhau cùng một câu hỏi, hoặc thậm chí tự hỏi bản thân cùng một câu hỏi vào những thời điểm khác nhau. Giáo sư Kahneman cho biết trung bình của các câu trả lời chắc chắn sẽ làm giảm nhiễu.

Đừng yêu cầu bất kỳ ai đang cho bạn ý kiến thứ hai nhắc lại ý kiến ban đầu của họ, mà hãy chỉ trình bày dữ kiện thực tế. Nếu bạn đang trì hoãn quyết định? Hãy chờ lâu nhất có thể - thậm chí vài tuần – và lặp lại danh sách câu hỏi lẫn nữa mà không nhìn vào câu trả lời ban đầu.

Trong thế giới đầy nhiễu loạn, kỷ luật là kỹ năng tuyệt vời nhất. 

Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2025 (Vietnam Investment Forum 2025) với chủ đề “Khai thông & Bứt phá” do trang TTĐT tổng hợp VietnamBiz, Việt Nam Mới tổ chức sẽ diễn ra vào ngày 8/11/2024 tại GEM CENTER, TP HCM.

Sự kiện quy tụ giới chuyên gia cao cấp trong lĩnh vực đầu tư, tài chính là các nhà làm chính sách, CEO, CFO, CIO các ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, công ty bất động sản, các hãng xếp hạng, công ty cung cấp dữ liệu và hàng trăm nhà đầu tư có kinh nghiệm lâu năm trên thị trường chứng khoán và bất động sản.

Diễn đàn hứa hẹn mang lại không gian để các chuyên gia bàn luận về các xu hướng đầu tư mới, các góc nhìn chiến lược, mở ra nhiều ý tưởng đầu tư phù hợp cho giai đoạn mới. Đồng thời tạo cơ hội gặp gỡ, kết nối giữa nhà đầu tư và các đối tác tiềm năng trên thị trường.

Thông tin chi tiết chương trình: https://event.vietnambiz.vn/