Các chuyên gia cảnh báo: Ông Putin chỉ nên đe doạ chứ đừng sử dụng vũ khí hạt nhân tại Ukraine

Nga chỉ nên đe doạ

Ngoại trừ nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un, không nguyên thủ quốc gia nào có thể thoải mái đe doạ sử dụng vũ khí hạt nhân như Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Tuần này, thế giới đã nghe nhiều hơn về những lời đe doạ tương tự và lý do mà ông Putin làm vậy là bởi chúng quả thực có tác dụng, tờ Wall Street Journal nhận định.

Lo ngại về khả năng Nga leo thang căng thẳng đã hạn chế sự tham gia của Mỹ và các đồng minh vào cuộc chiến tại Ukraine.

Mặc dù vẫn cung cấp nhiều vũ khí quan trọng để Kiev lật ngược tình thế, chính phủ các nước phương Tây đã loại trừ một số kế hoạch có thể dẫn đến cuộc đối đầu trực diện giữa NATO và Nga, chẳng hạn như việc áp đặt vùng cấm bay tại Ukraine.

Trong những tháng gần đây, phương Tây nói họ không xác định được bất kỳ hành động nào cho thấy Moscow đang chuẩn bị sử dụng vũ khí hạt nhân. Song, các nước này khẳng định họ không xem nhẹ lời đe doạ của ông Putin.

Dưới góc nhìn của các nhà lãnh đạo phương Tây, bài phát biểu ngày 21/9 của Tổng thống Nga là một dấu hiệu của sự tuyệt vọng. Các chiến lược gia gần như không thể vạch ra kịch bản nào cho thấy việc sử dụng vũ khí hạt nhân sẽ có lợi cho Moscow.

Trong hầu hết các kịch bản, việc ông Putin phá vỡ lời hứa về vũ khí hạt nhân sẽ khiến Nga càng trở nên suy yếu, có khả năng mất đi những “người bạn” ít ỏi đã ở bên cạnh nước này kể từ khi cuộc chiến tại Ukraine bắt đầu.

Ông Keir Giles - người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu Xung đột (Anh), nhận định: “Mọi người tập trung vào những lời đe doạ của ông Putin hơn là những lợi ích mà việc sử dụng vũ khí hạt nhân có thể mang lại cho Nga.

Một phần lý do là bởi chiến dịch tuyên truyền này đang rất thành công, nó khiến phương Tây phải giảm bớt sự hỗ trợ cho Ukraine ”.

Ông François Heisbourg - cố vấn quốc phòng tại Viện Nghiên cứu Chiến lược (Paris), nói rằng việc viện đến vũ khí hạt nhân chiến thuật trên chiến trường sẽ “gây ra một vụ nổ lớn nhưng tương đối ít lợi thế quân sự [cho Nga]”.

Ukraine đang phân tán lực lượng để giành lại các vùng đất bị chiếm đóng nên một cuộc tấn công hạt nhân từ phía Nga là vô nghĩa. Đồng thời, các lực lượng của Nga sẽ phải vượt qua bụi phóng xạ để tiến đánh Ukraine.

Do đó, Nga chỉ có thể nhắm vào các khu vực dân cư lớn của Ukraine. Giới phân tích phương Tây không nhận thấy bất kỳ lợi ích chiến lược nào cho Nga nếu Moscow thực hiện động thái này. Chưa kể, phản ứng của Mỹ và đồng minh sẽ càng mạnh tay hơn.

Tổng thống Joe Biden từng cảnh báo Nga sẽ phải đối mặt với hậu quả không xác định nếu Điện Kremlin sử dụng vũ khí hạt nhân. Washington nhiều khả năng sẽ không dùng vũ khí hạt nhân để đáp trả, mà có thể nhắm đến các tài sản quân sự lớn của Nga ở Ukraine.

Các cân nhắc khác của ông Putin

Mặt khác, theo Wall Street Journal, các nhà phân tích phương Tây nhận định rằng trong cuộc chiến tại nước láng giềng, ông Putin đã cho thấy mình không hẳn là một chiến lược gia bậc thầy.

Chuyên gia vũ khí hạt nhân người Anh - Lawrence Freeman, nói nhà lãnh đạo Nga đã làm một số “chuyện thực sự ngu ngốc” khi tấn công Ukraine, nên không thể loại trừ hoàn toàn khả năng ông có thể phạm phải những sai lầm “ngu ngốc hơn nữa”.

Trong bài phát biểu trên truyền hình giữa tuần này, ông Putin khoe Nga có một số vũ khí hiện đại hơn NATO, đồng thời nói thêm rằng trong trường hợp sự toàn vẹn lãnh thổ của Nga bị xâm phạm, “chúng tôi chắc chắn sẽ sử dụng tất cả hệ thống vũ khí sẵn có”.

Trước đó, vào năm 2020, Moscow từng công bố một học thuyết hạt nhân mới, nêu ra một trong những trường hợp mà Nga có quyền dùng vũ khí hạt nhân để đáp trả: khi một cuộc tấn công “đe doạ sự tồn tại của nhà nước Nga”.

Ông Valeriy Akimenko - chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Xung đột, cho biết mối nguy đối với sự toàn vẹn lãnh thổ của Nga là “một bối cảnh hoàn toàn khác với mối đe doạ đến sự tồn tại của nhà nước Nga”.

Trên thực tế, ông Akimenko nói rằng tập tài liệu năm 2020 không nhất thiết cho thấy Moscow định làm những gì trong cuộc chiến. “Hãy nhìn xem Nga đang tuân thủ luật pháp ra sao. Họ chẳng coi luật lệ ra gì cả”, ông nhấn mạnh.

Một lý do khác khiến chính phủ các nước phương Tây vẫn tương đối “bất động” trước lời doạ dẫm của ông Putin là nó không có gì mới - thực chất đây còn là một bước lùi so với thông điệp trong những ngày đầu của cuộc chiến.

Ở một sự kiện ngày 27/2, Tổng thống Nga đã ra lệnh gia tăng mức độ cảnh báo đối với kho vũ khí hạt nhân của Nga. Yêu cầu này gây khó hiểu bởi các lực lượng hạt nhân chiến lược của Nga vốn thường xuyên trong tình trạng báo động cao.

Giới chức phương Tây sau đó cho biết họ không nhận thấy bất kỳ hoạt động hạt nhân bất thường nào có thể gây lo ngại từ phía Moscow.

Tuy nhiên, Pháp vẫn bất an và chính phủ nước này đã ra lệnh điều động chưa từng có: cử 3 trong 4 tàu ngầm trang bị vũ khí hạt nhân ra biển. Ông Heisbourg bày tỏ: “…giờ tôi thấy ít lo lắng [về các động thái của Nga] hơn là hồi tháng 3”.

Ngoài ra, lời nhắc về sự toàn vẹn lãnh thổ của ông Putin cũng không phải là mới. Theo chuyên gia Akimenko, một tướng Nga đã đề cập đến vấn đề này lần đầu tiên trong khuôn khổ một cuộc tập trận quân sự vào năm 2019.

Song, Nga đang muốn sáp nhập thêm một số vùng đất khác của Ukraine bằng hình thức trưng cầu dân ý. Sự trùng hợp này làm dấy lên lo ngại rằng ông chủ Điện Kremlin đang cố liên kết các cuộc tấn công của Ukraine vào những vùng lãnh thổ sắp được sáp nhập vào Nga, dù ông chưa đưa ra mối liên hệ rõ ràng như vậy.

Gần đây, Ukraine đã tiến công vào một số vùng tại Crimea - bán đảo đã bị Nga sáp nhập bất hợp pháp vào năm 2014, cũng như thành phố Belgorod mà Nga tuyên bố có chủ quyền, Wall Street Journal lưu ý.

Lời đe doạ của ông Putin đủ mơ hồ để Nga có thể thực hiện các bước leo thang xung đột - bao gồm việc động viên quân sự một phần, mà không cần phải dùng đến vũ khí hạt nhân, các chuyên gia nhận định.

Hơn nữa, khi tính toán thiệt hơn quanh việc sử dụng vũ khí hạt nhân, một số yếu tố khác cũng rất đáng cân nhắc. Ông Akimenko nói tỷ lệ hỏng hóc của các tên lửa mà Nga dùng trong cuộc chiến đã tăng đáng kể, do đó rủi ro thất bại của Moscow là khá lớn.

Các nhà phân tích quân sự cũng nói thêm rằng kích hoạt vũ khí hạt nhân sẽ là một nước đi nguy hiểm đối với Tổng thống Putin và có lẽ việc này là nhằm giữ thể diện cho ông chứ không hẳn là bảo vệ danh dự cho nhà nước Nga.

Chưa kể, liệu các chỉ huy quân sự của Nga có tuân theo mệnh lệnh hay không cũng là một cân nhắc khác mà ông Putin phải bỏ công suy nghĩ.