Bất thường khi nhập khẩu điều, cao su từ Campuchia tăng đột biến trong 5 tháng đầu năm

Nhập khẩu hạt điều, cao su tăng gấp 5 - 6 lần cùng kỳ

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong 5 tháng đầu năm, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam từ thị trường Campuchia đạt 2,6 tỷ USD, tăng mạnh 446,9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong đó, hạt điều là mặt hàng được nhập khẩu nhiều nhất với 939 nghìn tấn, trị giá 1,6 tỷ USD, tăng gần 5 lần về lượng và 6,5 lần về trị giá. Con số này đã vượt xa lượng hạt điều nhập khẩu từ Campuchia trong cả năm 2020 (216,3 nghìn tấn) và năm 2019 (175 nghìn tấn).

Đứng thứ hai là mặt hàng cao su với khối lượng đạt 421,3 nghìn tấn, trị giá 443,4 triệu USD, tăng 6 lần về lượng và tăng gần 7 lần về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái. Đồng thời, đạt xấp xỉ lượng cao su mà Việt Nam nhập khẩu từ Campuchia trong cả năm 2020.

Cho đến nay, Campuchia đang là thị trường cung cấp hạt điều và cao su lớn nhất cho Việt Nam, chiếm thị phần 66,4% trong tổng khối lượng hạt điều và 56,8% đối với cao su nhập khẩu.

Việc nhập khẩu từ thị trường Campuchia tăng đột biến trong những tháng đầu năm nay đã khiến ngành điều và cao su rơi vào trạng thái nhập siêu lần đầu tiên sau rất nhiều năm.

Số liệu từ Tổng cục Hải quan Việt Nam. (Biểu đồ: Hoàng Hiệp)

Không chỉ có 2 mặt hàng kể trên, kim ngạch nhập khẩu hàng loạt mặt hàng khác như: Rau quả, vải các loại, phế liệu sắt thép, gỗ và sản phẩm gỗ, đậu tương... từ Campuchia vào Việt Nam cũng tăng rất mạnh từ đầu năm 2021 đến nay.

Bên cạnh những mặt hàng được Tổng cục Hải quan thống kê, hiện nay Việt Nam cũng đang nhập khẩu một khối lượng đáng kể lúa gạo, sắn, hạt tiêu... từ Campuchia.

Có thể nói Campuchia đang nổi lên là một trong số nhà cung cấp nông sản lớn nhất cho Việt Nam trong những tháng đầu năm nay.

Đâu là nguyên nhân cho sự tăng trưởng đột biến này?

Một số doanh nghiệp cho rằng, các năm trước đây nhiều lô hàng được buôn bán qua các đường mòn lối mở không được ghi nhận vào số liệu chính thức thì những tháng đầu năm nay đã được thống kê bởi biên giới bị siết chặt để chống dịch COVID-19.

Mặt khác, việc giá cước vận tải biển và tình trạng thiếu container rỗng gây ra khó khăn cho xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản của Campuchia, trong khi xuất khẩu sang Việt Nam lại tương đối thuận lợi do địa lý liền kề.

Tuy vậy, điều này lại đang đặt ra câu hỏi về con số nhập khẩu thực tế hàng năm của Việt Nam từ Campuchia và năng lực xuất khẩu nông sản của nước này. Bởi theo tính toán thì lượng hạt điều nhập khẩu Việt Nam đã nhập khẩu từ Campuchia trong 5 tháng đầu năm nay đã vượt quá quy mô của ngành điều Campuchia.

Theo Bộ nông lâm ngư nghiệp Campuchia, diện tích trồng điều của nước này năm 2020 là 258.984 ha. Diện tích thu hoạch trong giai đoạn 2021 sẽ đạt 162.294 ha và năng suất bình quân là 1,49 tấn một ha.

Năm 2020, Campuchia xuất khẩu 218.981 tấn hạt điều, tăng 8,24% so với 202.318 tấn năm 2019. Hạt điều được xuất khẩu chủ yếu sang Việt Nam, Nhật Bản, Nga, Trung Quốc, Hong Kong, Thái Lan, Pháp, Hàn Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và Bangladesh, Malaysia, Hà Lan và Lào.

Như vậy, nếu tính theo diện tích và năng suất trung bình thì quy mô ngành điều Campuchia được đánh giá vào khoảng 230 – 250 nghìn tấn/năm.

Trong khi đó, theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam thì chỉ sau 5 tháng đầu năm nay đã có gần 1 triệu tấn điều được Việt Nam nhập khẩu từ Campuchia, con số này đã cao hơn 4 lần so với tổng sản lượng cũng như xuất khẩu của ngành điều Campuchia?

Ngay cả Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) cũng bất ngờ về sự tăng trưởng bất thường trong nhập khẩu điều từ Campuchia cũng như rà soát lại trong các doanh nghiệp hội viên và làm việc với hải quan để làm rõ số liệu.

Tương tự là mặt hàng cao su, hồi đầu tháng 5, Bộ Nông lâm ngư nghiệp Campuchia (MAFF) cho biết, xuất khẩu cao su tự nhiên của nước này trong 4 tháng đầu năm 2021 chỉ đạt 61.056 tấn, giảm 15% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong năm ngoái, tổng xuất khẩu cao su của Campuchia là hơn 350.000 tấn.

Những số liệu về xuất khẩu cao su mà cơ quan chức năng của Campuchia đưa ra cũng thấp hơn rất nhiều so với con số nhập khẩu của Việt Nam từ thị trường này được Tổng cục Hải quan Việt Nam công bố.

Vừa qua, MAFF cũng thông tin, trong 5 tháng đầu năm, Campuchia đã xuất khẩu 1.614.211 tấn thóc sang nước láng giềng Việt Nam và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, tăng khoảng 82% so với cùng kỳ năm trước.

Hiện nay, các mặt hàng nông sản của Việt Nam nhập khẩu từ Campuchia một mặt là tái xuất và một mặt là phục vụ cho sản xuất trong nước.

Đối với cao su, Việt Nam là quốc gia xuất khẩu cao su thiên nhiên lớn thứ 3 trên thế giới. Mỗi năm, khoảng 80% cao su thiên nhiên từ Việt Nam, bao gồm lượng nhập khẩu từ Campuchia và Lào được xuất khẩu. Thời gian qua, đã có không ít các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là ngành cao su đã đầu tư và phát triển tìm kiếm cơ hội hợp tác kinh doanh tại Campuchia.

Còn với hạt điều, Việt Nam nhập khẩu điều thô từ các nước, trong đó có Campuchia về phục vụ chế biến xuất khẩu. 

Tuy vậy, những con số thống kê từ cơ quan chức năng hai nước đang cho thấy có sự chênh lệch rất lớn và đến nay sự tăng trưởng bất thường trong nhập khẩu của Việt Nam từ Campuchia vẫn còn là một ẩn số, đang cần sự giải đáp của cơ quan chức năng.

Thậm chí đang có những lo ngại và nghi ngờ về sự gia tăng đột biến này có liên quan đến tình trạng gian lận xuất xứ hàng hóa để vào Việt Nam.