Ngành điều năm 2026: Xuất khẩu giữ đà hay chững lại?

Nghịch lý xuất khẩu tăng, doanh nghiệp chịu áp lực lợi nhuận

Báo cáo của Cục Xuất nhập khẩu dẫn số liệu từ Cục Hải quan cho thấy, 11 tháng năm 2025, giá bình quân xuất khẩu hạt điều của Việt Nam đạt 6.820 USD/tấn, tăng 15% so với cùng kỳ năm 2024. Đây chính là yếu tố chính góp phần giúp kim ngạch  xuất khẩu hạt điều của Việt Nam trong 11 tháng năm 2025 đạt hơn 696.000 tấn, trị giá 4,75 tỷ USD, tăng 3,9% về lượng và tăng 19,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024.

 Nhưng nghịch lý ở chỗ biên lợi nhuận của doanh nghiệp lại không tỷ lệ thuận với kim ngạch xuất khẩu.

Trao đổi với chúng tôi, ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch Hội điều Đồng Nai, Phó trưởng ban Xúc tiến thương mại, Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) cho rằng, do giá nhập khẩu điều nguyên liệu tăng cao, trong khi giá điều nhân cũng tăng nhưng lại không tương ứng, khiến nhiều doanh nghiệp không đạt được hiệu quả kinh doanh như mong muốn.

 “Thông thường, nhiều nhà máy nhập nguyên liệu điều thô về trước 2-3 tháng để sản xuất. Lúc nhập thì giá nguyên liệu đang ở mức rất cao. Nhưng đến khi bán điều nhân thì giá lại giảm so với trước đó, khiến nhiều người bị lỗ”, ông Sơn giải thích thêm.

Dẫn chứng cho điều này, ông Sơn đưa ra ví dụ với loại hạt điều W320 từ khi mua nguyên liệu về đến lúc sản xuất ra điều nhân, các doanh nghiệp phải bán 3,2 – 3,25 USD/pound mới hoà vốn nhưng họ lại buộc phải bán giá 3,1 USD/pound, tức là đã chịu lỗ 10-15 cent/pound.

Theo số liệu từ Vinacas, giá điều thô nhập khẩu bình quân 11 tháng đầu năm 2025 là 1.522 USD/tấn, tăng hơn 19,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Với khối lượng 2,9 triệu tấn, kim ngạch đạt 4,4 tỷ USD, tăng tới 48,6%. 

Không chỉ chịu áp lực về giá bán mà thị trường cũng ghi nhận những khó khăn, đặc biệt tại Mỹ, thị trường thuộc top 3 trong xuất khẩu hạt điều của Việt Nam. Theo Cục Xuất nhập khẩu, xuất khẩu hạt điều sang Mỹ trong 11 tháng năm 2025 đã giảm 26,2% về lượng và giảm 16,9% về trị giá, chỉ đạt 132.676 tấn. 

Nguyên nhân đến từ câu chuyện thuế quan, khi các nhà rang chiên tại Mỹ giảm nhập khẩu điều nhân từ Việt Nam do thuế đối ứng.

 Chia sẻ với chúng tôi, ông Phùng Văn Sâm, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Tập đoàn Hanfimex cho biết, năm 2025, doanh nghiệp chỉ xuất khẩu khoảng 1.000 – 2.000 tấn hạt điều nhân sơ chế sang Mỹ, rất ít so với một thị trường có dung lượng tiêu thụ lớn như Mỹ. Sang năm 2026, công ty hy vọng sẽ gia tăng số lượng xuất khẩu lên 30%.

Năm 2026: Cơ hội mở ra nhưng thách thức cũng không nhỏ

Bước sang năm 2026, các doanh nghiệp xuất khẩu điều cho rằng, bức tranh ngành điều về mặt thị trường sẽ sáng sủa hơn, hoạt động mua – bán cũng thuận lợi hơn. Động lực chính đến từ thị trường Mỹ, khi hạt điều thuộc nhóm hàng được miễn thuế đối ứng.

“Mặt hàng điều nhân sơ chế sang Mỹ cũng đã thuộc nhóm miễn trừ thuế, tức là thuế đối ứng vào Mỹ sẽ 0%, chỉ có sản phẩm hạt điều chế biến sâu vẫn chịu mức thuế 20%.  Do đó, doanh thu hạt điều nhân từ thị trường này sẽ quay trở lại. Đây là tin vui cho ngành điều Việt Nam”, ông Vũ Thái Sơn, cho biết.

Bên cạnh đó, trong “rổ hạt” hiện nay, giá bán hạt điều cũng đang có lợi thế cạnh tranh. Nghĩa là, người tiêu dùng có khả năng sẽ lựa chọn sử dụng hạt điều nhiều hơn, trong bối cảnh chi tiêu được thắt chặt. Qua đó, đẩy nhu cầu tiêu thụ tại Mỹ đối với sản phẩm này lên.

 “Hiện nay, giá bán hạt điều đang thấp hơn 5% so với các loại hạt như: óc chó, hạnh nhân, hạt dẻ cười. Đây là một trong những lợi thế để chúng tôi đẩy mạnh vào thị trường này. Đồng thời, gia tăng chất lượng của sản phẩm, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng Mỹ’, ông Phùng Văn Sâm nói.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng cho rằng, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam trong năm 2026 có thể như năm 2025 hoặc nhỉnh hơn một chút. Giá bán cũng có thể bị giảm xuống do nguồn cung trên thế giới dồi dào.

 Đặc biệt, một thách thức vô cùng lớn mà các doanh nghiệp sẽ tiếp tục đối diện liên quan đến nguyên liệu điều thô. Khi các nước sản xuất điều thô tại Châu Phi, nơi đang cung cấp tới hơn 50% lượng nhập khẩu của Việt Nam trong 11 tháng qua đang có những chính sách điều chỉnh về xuất khẩu điều thô. Điều này, có ảnh hưởng rất lớn đến ngành chế biến điều của Việt Nam.

Lý giải với chúng tôi về vấn này, một số doanh nghiệp xuất khẩu điều cho rằng, hiện nay các nước ở Châu Phi, đặc biệt là Bờ Biển Ngà, đang tăng cường sản xuất. Nghĩa là họ không muốn trở thành nhà xuất khẩu điều thô nữa mà sẽ gia tăng năng lực sản xuất. Nếu các quốc gia này muốn tự sản xuất thì nguy cơ với Việt Nam không chỉ là thiếu nguyên liệu để chế biến mà còn là vấn đề phải chịu sự cạnh tranh trực tiếp từ chính các nhà xuất khẩu điều thô.  

“Bờ Biển Ngà và một số nước đang đẩy mạnh sản xuất, họ có thuận lợi hơn chúng tôi về mặt địa lý. Hàng xuất khẩu từ Châu Phi sang Mỹ hay Châu Âu sẽ nhanh hơn, chi phí logistics cũng sẽ thấp hơn so với Việt Nam, giá bán sản phẩm do đó cạnh tranh hơn”, Ông Sâm chia sẻ.

Chia sẻ tại Hội thảo về “Triển vọng xuất khẩu sang thị trường Trung Đông và Thổ Nhĩ Kỳ - Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam”, do Trung tâm xúc tiến thương mại và đầu tư TP.HCM mới tổ chức, bà Nguyễn Phương Trà, Vụ trưởng Vụ Trung Đông – Châu Phi, Bộ Ngoại giao cho rằng, trong 3 năm gần đây, hầu hết các nước Châu Phi, đều áp dụng chính sách hạn chế xuất khẩu hạt điều thô. Các doanh nghiệp Việt Nam vì thế sẽ có ít cơ hội để nhập hạt điều thô từ họ nữa.

 “Chỉ trong 5 năm nữa thôi, hầu như việc nhập khẩu nguyên liệu thô về là rất khó. Khi bản thân các nước Châu Phi, họ cũng đã dần dần ban hành chính sách hạn chế xuất khẩu điều thô rồi”, bà Trà thông tin thêm.

 Theo bà Trà, dù đây là “nút thắt” nhưng giải phải không phải là không có. Các doanh nghiệp nên tính đến phương án đầu tư nhà máy tại các nước Châu Phi để sơ chế hạt điều tại chỗ. Điều này có 2 lợi ích, một là chủ động được nguồn nguyên liệu để xuất ngược về Việt Nam sơ chế tiếp, hai là có thể xuất khẩu trực tiếp sang thị trường thứ 3, có lợi thế về giá bán hơn các quốc gia xuất khẩu khác.

Thực tế, đã có doanh nghiệp xuất khẩu hạt điều đi theo hướng này và thu lại hiệu quả cao. Ở góc độ doanh nghiệp ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Long Sơn cho rằng, kể từ khi công ty mở nhà máy sản xuất tại Bờ Biển Ngà, đơn vị đã chủ động được nguồn nguyên liệu điều thô với giá rẻ hơn, để xuất khẩu ngược lại Việt Nam tiếp tục sơ chế.

“Khi chúng tôi chủ động được nhà máy sản xuất tại Bờ Biển Ngà, giá điều thô mua vào chỉ ở mức 900 USD/tấn, trong khi giá điều mà các nhà máy tại Việt Nam nhập trực tiếp từ nhà cung ứng ở quốc gia này, rất cao, tới 1.400 USD/tấn. Nghĩa là giá chúng tôi đã thấp hơn khoảng 500 USD/tấn. Với giá nguyên liệu tốt, giá bán điều nhân sơ chế cũng cạnh tranh hơn những nhà xuất khẩu khác”, ông Sơn nhận định.

Năm 2025, Công ty Cổ phần Long Sơn đã xuất 34.000 tấn hạt điều, mang về gần 250 triệu USD. So với năm ngoái, doanh thu cao hơn 50 triệu USD. Đơn vị này, dự kiến sẽ mở thêm 1 nhà máy sản xuất nữa tại Bờ Biển Ngà trong năm 2026.

 Đánh giá về nguồn cung điều thô phục vụ cho hoạt động sản xuất năm 2026, ông Đặng Hoàng Giang, Tổng Thư ký Hiệp hội Điều Việt Nam cho biết, nguyên liệu điều thô sẽ không thiếu. Nguồn cung dồi dào. Các số liệu từ Cục Xuất nhập khẩu trích từ báo cáo của Hội đồng Hạt và Trái cây Khô Quốc tế (INC) cũng dự báo, tổng sản lượng hạt điều thô toàn cầu sẽ cao hơn 3%, đạt hơn 5,5 triệu tấn trong niên vụ 2025-2026, so với 5,3 triệu tấn của niên vụ trước.