8 biểu đồ minh họa xu hướng tách rời giữa hai nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc

Căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đang làm xói mòn quan hệ thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Thị phần xuất khẩu sang Mỹ của Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm qua.

Theo phân tích của tờ Wall Street Journal (WSJ) dựa trên dữ liệu mà Cục Thống kê Dân số Mỹ công bố tuần trước, các doanh nghiệp Mỹ đang chuyển sang Mexico, châu Âu và những quốc gia khác tại châu Á để mua hàng, từ chip máy tính cho đến smartphone và quần áo.

Trong 6 tháng đầu năm 2023, Trung Quốc chiếm 13,3% tổng hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Như vậy, thị phần xuất khẩu sang Mỹ của Trung Quốc hiện đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2003, hai năm sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Sự thay đổi bắt đầu diễn ra từ khi chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump áp thuế quan lên một loạt hàng hóa của Trung Quốc vào năm 2018.

Trong đại dịch, tình trạng khan hiếm những mặt hàng quan trọng như khẩu trang và chất bán dẫn đã khiến các công ty Mỹ phải cân nhắc lại về chuỗi cung ứng. Gần đây, Tổng thống Joe Biden tiếp tục tăng cường sức ép lên Bắc Kinh bằng việc ban hành sắc lệnh hạn chế Mỹ đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao của Trung Quốc.

Ông Chad Bown, thành viên cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nhận xét: “Giờ đây, giới doanh nghiệp đã rõ rằng xung đột về công nghệ, thương mại và những vấn đề khác giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ không biến mất. Các công ty đã bắt đầu cố gắng tìm cách giảm thiểu rủi ro”.

Sụt giảm chung

Việc Trung Quốc mất thị phần xuất khẩu sang Mỹ không phải là do biến động của một hàng hóa hay một quốc gia bất kỳ. Xu hướng này được thúc đẩy bởi những thay đổi trong chuỗi cung ứng, vốn đã diễn ra từ từ trong hàng chục ngành công nghiệp và quốc gia.

Một trong những yếu tố quan trọng nhất là việc hoạt động sản xuất chuyển dịch từ Trung Quốc sang Ấn Độ và các nước Đông Nam Á. Bắt đầu từ năm 2019, thị phần xuất khẩu sang Mỹ của Trung Quốc đã giảm xuống thấp hơn tổng thị phần của 25 quốc gia châu Á khác bao gồm Việt Nam, Thái Lan và Ấn Độ.

Trong 12 tháng tính đến tháng 6 vừa qua, nhóm 25 quốc gia này chiếm 24,6% hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ, cao hơn tỷ trọng 14,9% của Trung Quốc.

Thị phần xuất khẩu sang Mỹ của Mexico đã bằng với Trung Quốc trong tháng 6. Hiệp định thương mại tự do giữa Mỹ, Mexico và Canada đã biến Mexico trở thành đối thủ nặng ký của Trung Quốc, đồng thời giúp các quốc gia châu Á khác trở thành nhà cung ứng cho Mỹ.

Tính theo tổng kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu, Mexico hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, theo sau là Canada, còn Trung Quốc bị đẩy xuống vị trí thứ ba. Trung Quốc chiếm 10,9% tổng thương mại của Mỹ trong nửa đầu năm 2023. Mexico đứng đầu với tỷ trọng 15,7%, Canada theo sát với tỷ trọng 15,4%.

Nhờ xu hướng trên, thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc đã giảm xuống còn 313 tỷ USD, tính lũy kế trong vòng 12 tháng đến tháng 6.

Việc Mỹ giảm nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc, thể hiện qua cả giá trị USD lẫn tỷ trọng nhập khẩu, diễn ra trên nhiều loại sản phẩm. Trong 12 tháng tính đến tháng 6, nhập khẩu máy móc từ Trung Quốc giảm 16,6 tỷ USD so với một năm trước đó. Trong cùng giai đoạn, thị phần xuất khẩu máy móc sang Mỹ của Trung Quốc giảm từ 25,3% xuống 21,1%.

Smartphone

Hầu hết smartphone Mỹ nhập khẩu đến từ Trung Quốc, nhưng thị phần của Trung Quốc trong hạng mục này đã giảm từ mức đỉnh gần đây là trên 80% xuống còn 75,7% trong 12 tháng kết thúc vào tháng 6.

Các nhà sản xuất smartphone, đặc biệt là Apple, đang nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Đối tác Foxconn của Apple có kế hoạch tăng cường sản lượng tại Ấn Độ.

Thị phần xuất khẩu smartphone sang Mỹ của Ấn Độ đạt 5,3% trong 12 tháng kết thúc vào tháng 6/2023, cao hơn đáng kể mức 1,8% trong 12 tháng kết thúc vào tháng 12/2022. 

Chất bán dẫn

Mỹ đang tăng cường nhập khẩu chip từ Việt Nam và Thái Lan. Hai nước này đang là mắt xích quan trọng trong giai đoạn sau của quá trình sản xuất chip - kiểm tra các chip silicon thô rồi đóng gói chúng thành sản phẩm cuối cùng. Trung Quốc cũng có dấu ấn lớn trong lĩnh vực này.

Amkor Technology, công ty Mỹ chuyên đóng gói chip, đang xây dựng nhà máy lớn ở Việt Nam và dự kiến cơ sở này sẽ mở cửa trong năm nay.

Trong bối cảnh Mỹ và các đồng minh tăng cường các chính sách hạn chế bán và sản xuất chip tiên tiến ở Trung Quốc, giới doanh nghiệp đang đẩy mạnh sản xuất ở Mỹ, châu Âu và các nước châu Á khác.

Dệt may

Thị phần xuất khẩu hàng dệt may sang Mỹ của Trung Quốc sụt giảm nhanh chóng sau khi bị chính quyền cựu Tổng thống Trump áp thuế quan vào năm 2019. Những người thu mua tiếp tục chuyển sang các quốc gia châu Á khác, bao gồm Việt Nam, Indonesia và Bangladesh. Xu hướng này càng được đẩy nhanh khi tiền lương của người lao động Trung Quốc đi lên.

Nội thất

Hoạt động xuất khẩu đồ nội thất từ Trung Quốc sang Mỹ bắt đầu bùng nổ từ thập niên 1990. Nhưng thị phần của Trung Quốc bắt đầu đi xuống sau khi bị áp thuế quan và tiếp tục sa sút trong năm qua.

Trung Quốc chiếm 25,7% đồ nội thất nhập khẩu của Mỹ trong 12 tháng kết thúc vào tháng 6. Trong cùng khoảng thời gian đó, Việt Nam, Mexico và Canada chiếm tổng cộng 49,4% đồ nội thất nhập khẩu của Mỹ, cao hơn tỷ trọng 41,8% hồi đầu năm 2020.