4 yếu tố khiến chất lượng tài sản của ngân hàng sẽ chịu ảnh hưởng từ thị trường BĐS

Chia sẻ tại toạ đàm “Điểm sáng đầu tư năm 2023” chiều nay (15/2), bà Trần Kiều Oanh, Trưởng phòng, Khối Phân tích Định chế Tài chính FiinGroup, nhận định chất lượng tín dụng đang đi xuống tại các ngân hàng,sau khi Thông tư 14 hết hạn vào cuối tháng 6, nợ xấu đã dần phản ánh vào báo cáo tài chính.

Nợ xấu nội bảng toàn hệ thống đã tăng lên 1,9% vào cuối 2022, nợ xấu gộp 4,5% (gồm cả nợ đã bán cho VAMC và tái cơ cấu).

Rủi ro tín dụng đang tăng lên ở nhiều lĩnh vực lĩnh vực trong đó có bất động sản (BĐS), mảng chiếm khoảng 21% dư nợ tín dụng toàn hệ thống, quy mô nợ xấu đến từ BĐS chiếm 18- 20% tổng nợ xấu. Tỷ lệ nợ xấu của tín dụng BĐS cuối năm 2022 là 1,81%, tương đương 46.500 tỷ đồng, nhích hơn so với cuối năm 2021 là 1,67%.

Tuy nhiên, theo bà Oanh con số này vẫn chưa thể hiện hết rủi ro tiềm ẩn từ lĩnh vực BĐS. Bà cũng chỉ ra 4 yếu tố cho thấy sự ảnh hưởng của BĐS tới chất lượng tài sản của các ngân hàng còn rất lớn.

Thứ nhất, chất lượng tín dụng cho chủ đầu tư BĐS suy yếu do tình trạng tắc thanh khoản và lợi nhuận lao dốc tại các doanh nghiệp này.

Thứ hai, các khoản cho vay mua nhà hết thời hạn ưu đãi, đến hạn trả nợ gốc và lãi trong năm 2023, trong bối cảnh thu nhập người dân suy giảm hậu COVID.

Thứ ba, nợ xấu chéo từ cục máu đông trái phiếu BĐS, dư nợ trái phiếu BĐS cuối năm 2022 khoảng 420.000 tỷ, trong đó ngân hàng nắm giữ 150.000 tỷ, nhà đầu tư nhỏ lẻ nắm giữ khoảng270.000 tỷ.

Thứ tư, khoảng 70% tài sản bảo đảm cho các khoản vay tại hệ thống ngân hàng hiện nay là bất động sản. Việc phát mãi TSBĐ, bán nợ theo cơ chế thị trường để xử lý nợ xấu gặp trở ngại đáng kể khi thị trường bất động sản gặp khó khăn.

Chuyên gia phân tích của FiinRatings cho rằng các ngân hàng có dư nợ tín dụng bất động sản cao (từ cho vay, trái phiếu) sẽ đối mặt áp lực trích lập dự phòng cao hơn những ngân hàng thuần bán lẻ.

Sức chống chịu của ngân hàng Việt đang ở mức nào?

BàTrần Kiều Oanh chỉ ra ba thách thức lớn nhất của ngành ngân hàng trong năm 2023. Đầu tiên là chất lượng tài sản suy giảm tạo áp lực lên tăng trưởng lợi nhuận của các ngân hàng.

Cùng với đó, môi trường lãi suất cao khiến biên lãi ròng (NIM) có khả năng bị thu hẹp trong nửa đầu năm 2023. Mặt bằng lãi suất huy động liên tục tăng cao khiến chi phí vốn của ngân hàng bị đội lên, trong khi đó tỷ suất tài sản sinh lãi có thể tăng chậm hơn, cùng với việc cho vay có độ trễ tái định giá 3-6 tháng dẫn đến NIM có thể thu hẹp nhẹ trong 1-2 quý tới. 

Một thách thức lớn nữa với các ngân hàng là nhu cầu bức thiết phải tăng bộ đệm vốn. Trước các cú sốc từ môi trường kinh doanh bất lợi, tỷ lệ an toàn vốn CAR của các ngân hàng Việt Nam vẫn ở mức tương đối mỏng so với các quốc gia trong khu vực. CAR của khối NHTM nhà nước là 9%, các NHTM cổ phần là 12%, trong khi tỷ lệ này đối với khối ASEAN 5 là 19%. 

Tuy nhiên, bên cạnh những thách thức, ngành ngân hàng cũng có những điểm sáng để kỳ vọng. 

Theo chuyên gia, trên bình diện chung, sức khoẻ của các ngân hàng đã tốt hơn rất nhiều so với thời điểm cách đây 10 năm (thời điểm bong bóng BĐS, khủng hoảng kinh tế,…).Cần nhìn vào bộ đệm dự phòng của các ngân hàng mà ở đây là tỷ lệ bao phủ nợ xấu.Tỷ lệ này đã tăng gấp đôi sau 10 năm, từ mức trung bình 61% tăng lên 123%.

"Nhiều ngân hàng có sự chủ động trích lập dự phòng tương đối sớm, có đủ nguồn lực để đối phó với các rủi ro từ nợ xấu nhưng cũng có một số ngân hàng có tỷ lệ này còn khá khiêm tốn, họ sẽ đối mặt với áp lực trích lập dự phòng cao hơn và sụt giảm lợi nhuận trong năm 2023", bà Oanh nói.

Điểm sáng tiếp theo là kỳ vọng tăng trưởng thu nhập lãi sẽ được cải thiện vào nửa cuối năm 2023. Theo bà Oanh, môi trường lãi suất cao sẽ hút tiền gửi chảy lại vào hệ thống ngân hàng, làm giảm áp lực chi phí vốn, giúp ngân hàng có dư địa cải thiện thu nhập lãi. 

Đồng thời, chính sách tiền tệ của NHNN được định hướng kiềm chế đà tăng lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, đảm bảo an toàn hệ thống.

Từ đó, các ngân hàng thuần bán lẻ và có tỷ lệ CASA cao sẽ có khả năng chống chịu tốt hơn do lợi thế về nguồn vốn giá rẻ, tạo dư địa để cải thiện biên lãi thuần (NIM). 

Cùng với đó, thu nhập từ phí và hoa hồng tiếp tục đóng góp tích cực cho lợi nhuận của ngân hàng, phần nào giúp giảm sự phụ thuộc vào tín dụng cho ngân hàng. Nỗ lực số hoá và việc ký kết các hợp đồng phân phối bảo hiểm mới sẽ tạo dư địa bán chéo lớn vẫn sẽ mang về nguồn thu nhập ổn định trong năm 2023 và những năm tiếp theo.