Vì sao các ngân hàng lãi lớn từ chứng khoán đầu tư?

Ngân hàng đồng loạt báo lãi lớn từ chứng khoán đầu tư

Kết thúc ba tháng đầu năm, nhiều ngân hàng ghi nhận mức lãi thuần từ chứng khoán đầu tư cao kỉ lục, tăng trưởng hàng chục lần so với cùng kì năm trước.

Tăng mạnh nhất trong các ngân hàng đã công bố báo cào tài chính là VIB với lãi thuần từ chứng khoán đầu tư đạt hơn 51 tỉ đồng, gấp hơn 36 lần cùng kì năm 2019. Trong đó, thu nhập thuần từ mua bán chứng khoán đầu tư (lãi từ chênh lệch giá mua bán) là hơn 42 tỉ đồng (gấp 1,8 lần cùng kì); đồng thời, ngân hàng cũng được hoàn nhập gần 9 tỉ đồng từ dự phòng rủi ro chứng khoán đầu tư, trong khi cùng kì phải trích lập gần 22,6 tỉ đồng.

Tương tự, mảng chứng khoán đầu tư cũng mang về cho ACB gần 350 tỉ đồng, gấp hơn 19 lần quí I/2019 với thu nhập thuần từ mua bán chứng khoán đạt hơn 430 tỉ đồng, tăng 400 tỉ đồng.

Chỉ đứng sau VIB và ACB về tốc độ tăng, lãi thuần từ chứng khoán đầu tư của VietBank và VietABank cũng đạt lần lượt 159 tỉ đồng và 17 tỉ đồng, gấp lần lượt 13 lần và 34 lần quí I/2019.

Tại VPBank, mảng chứng khoán đầu tư của ngân hàng này mang về hơn 521 tỉ đồng lãi thuần, gấp hơn 3 lần cùng kì. Trong đó, thu nhập thuần từ mua bán chứng khoán đầu tư là hơn 642 tỉ đồng, gấp 4,2 lần cùng kì năm trước.

Trong quí I, MB ghi nhận khoản lãi thuần hơn 513 tỉ đồng từ mảng chứng khoán đầu tư, gấp 2,8 lần quí I/2019 với thu nhập thuần từ mua bán chứng khoán là 540 tỉ đồng, gấp 3,6 lần năm trước.

Không chỉ các ngân hàng tư nhân lãi lớn, VietinBank cũng thu về khoản lãi thuần gần 165 tỉ đồng từ chứng khoán đầu tư (trong khi quí I/2019, mảng này lỗ gần 83 tỉ đồng).

Ngoài các ngân hàng nêu trên, một loạt nhà băng khác cũng ghi nhận tăng trưởng lãi thuần từ chứng khoán đầu tư theo lần như PG Bank tăng hơn 5 lần, VietCapitalBank tăng 8 lần… hay như Bac A Bank chuyển từ lỗ 8 tỉ đồng trong quí I/2019 sang lãi 7 tỉ đồng trong quí I/2020.

Những khoản lãi lớn đến từ đâu?

Theo qui định ngân hàng, chứng khoán đầu tư là các loại giấy tờ có giá có rủi ro thấp và thanh khoản cao. Chứng khoán đầu tư được các ngân hàng nắm giữ với mục đích đầu tư, không thuộc loại chứng khoán mua vào bán ra thường xuyên nhưng sẵn sàng bán bất cứ lúc nào xét thấy có lợi.

Chứng khoán đầu tư bao gồm hai loại chính: chứng khoán nợ như trái phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi… và chứng khoán vốn (cổ phiếu). Trong đó, trái phiếu (đặc biệt là trái phiếu chính phủ) thường chiếm tỉ trọng lớn nhất trong bộ phận này.

Khi nắm giữ chứng khoán đầu tư, ngân hàng kì vọng nhận được hai nguồn thu nhập bao gồm các khoản lãi định kì (lãi coupon) và lãi từ chênh lệch giá mua và giá bán. Trong đó, các khoản lãi coupon nhận định kì sẽ được hạch toán trực tiếp vào thu nhập lãi thuần, còn lãi từ chênh lệch giá mua – bán sẽ được hạch toán vào lãi thuần từ chứng khoán đầu tư theo khoản mục thu nhập và chi phí mua bán chứng khoán đầu tư.

Chính vì vậy, việc các ngân hàng lãi lớn từ chứng khoán đầu tư là đến từ chênh lệch giá mua – bán của các loại giấy tờ có giá, hoàn nhập dự phòng và không liên quan đến các khoản lãi coupon nhận định kì của loại tài sản này. 

Thực tế cho thấy, sau một thời gian dài lao dốc và chạm đáy vào đầu tháng 3, lợi suất trái phiếu chính phủ đã bật tăng mạnh trở lại trong trong 3 tuần cuối tháng 3. Điều này khiến các chủ thể nắm giữ trái phiếu chính phủ có xu hướng chốt lời khi giá trái phiếu có xu hướng đạt đỉnh (giá trái phiếu tương quan nghịch với lợi suất).

Đây là một trong những nguyên nhân giúp các ngân hàng lãi lớn từ chênh lệch giá của chứng khoán đầu tư.

Theo SSI Research, trong vòng hơn 7 tháng (từ tháng 7/2019 đến tháng 2/2020), lợi suất trái phiếu chính phủ đã giảm liên tục về vùng thấp kỉ lục và chạm đáy vào ngày 9/3/2020 là do các nhà đầu tư kì vọng vào xu hướng tìm đến tài sản trú ẩn khi thị trường biến động và khả năng nới lỏng tiền tệ mạnh của Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Tuy nhiên, "mức điều chỉnh lãi suất điều hành của NHNN thấp hơn kì vọng và tâm lí hoảng loạn dẫn tới bán tháo tài sản, kể cả trái phiếu của các nhà đầu tư toàn cầu đã khiến các nhà đầu tư đẩy mạnh chốt lãi", các chuyên gia của SSI Research cho hay.

Trong tháng 3/2020, thị trường trái phiếu chính phủ thứ cấp đã chứng kiến khối lượng giao dịch cao kỉ lục. Theo số liệu của HNX, tổng giá trị giao dịch trái phiếu chính phủ trong tháng 3 đạt hơn 304.000 tỉ đồng, tăng tới 47,6% so với tháng 2 (206.000 tỉ đồng). Giá trị giao dịch bình quân phiên đạt 13.819 tỉ đồng/phiên, mức cao nhất trong 2 năm qua.

Số liệu trong báo cáo tài chính quí I cũng cho thấy hầu hết ngân hàng lãi lớn từ chứng khoán đầu tư đều bán ròng trái phiếu chính phủ (tại bộ phận chứng khoán đầu tư) trong 3 tháng đầu năm.

Theo đó, VPBank bán ròng hơn 4.000 tỉ trái phiếu chính phủ bao gồm hơn 100 tỉ trái phiếu giữ đến ngày đáo hạn và 3.900 tỉ đồng trái phiếu chính phủ sẵn sàng để bán, VIB bán ròng khoảng 840 tỉ đồng trái phiếu chính phủ sẵn sàng để bán, MB bán ròng 2.140 tỉ trái phiếu chính phủ sẵn sàng để bán, …